Referat bajardi: H. Mahmudov tekshirdi: K. Votinov

Ko'p kanallangan kirishni tashkil etish uchun radioaloqa
Ko'p kanallangan kirishni tashkil etish uchun radioaloqa, bir nechta kanallarning bir nechta foydalanuvchi tomonidan bir xil vaqtning o'zida ishlatilishi aniqlovchi tizimni o'z ichiga oladi. Ushbu tizim radioaloqalarini berish, qabul qilish va aloqani saqlashga imkon beradi. Ko'p kanallangan kirishni tashkil etish uchun quyidagi usullar ishlatiladi:
FDM (Frequency Division Multiplexing): FDM usuli, bir xil tarmoqda bir nechta kanallarni foydalanishini ta'minlaydi. Har bir kanalga bir xususiy frekvensiya beriladi va ular to'g'ri vaqt o'rtasida birga ishlay oladi. Ushbu usulda har bir kanal uchun xususiy frekvensiya bandi ajratiladi, shuningdek, kanallar orasida to'g'ri ishlovchi chekishlar bilan ajratish amalga oshiriladi.
TDM (vaqt taqsimoti multipleksorlash): TDM usuli, kanallarni vaqt ichida ajratish orqasida ko'p kanallangan kirishni tashkil qiladi. Ushbu usulda har bir kanal belgilangan vaqt bo'ylab ishlaydi. Kanallar orasidagi vaqt bo'shligi, ma'lum bir tartibda belgilanadi va har bir kanal uchun belgilangan vaqt qismi ajratiladi.
CDMA (Code Division Multiple Access): CDMA usuli, kanallarni belgilangan kodlar orqali ajratishga asoslangan ko'p kanallangan kirishni tashkil etadi. Har bir foydalanuvchi xususiy koddan foydalanadi va kanallar orasida bog'lanishni alohida kodlardan iborat signal yordamida amalga oshiradi. CDMA usuli tomonidan foydalanuvchilar bir xil vaqtning o'zida kanallarga ulanishlari mumkin.
OFDM (ortogonal chastota bo'linmasini multiplekslash): OFDM usuli, kanallar o'rtasida o'zaro ortogonal bo'lgan ko'p ortiqcha frekvensiyalardan foydalanishga asoslanadi. Har bir kanal bir nechta subkanallarga (subkarryerlarga) ajratiladi va ulardan har biri mavjud bo'lgan bo'sh joylar orqali o'zaro ortogonal bo'ladi. Ushbu usul tarmoqni interferensiya va ikki yo'l efekti hisoblanishi mumkin bo'lgan qattiq sharoitlarda yaxshi ishlaydi.
Bu usullar radioaloqalarni ko'p kanallangan kirish tashkil etish uchun o'zaro bog'lash imkonini beradi. Ularni tanlashda, uzatish masofasi, barcha kanallarning soni, o'
zaro interferensiya, spektral effektivlik va xavfsizlik muhim faktorlar sifatida qaraladi. Boshqa talablar va tarmoqning maqsadlari asosida mos usulni tanlash tavsiya etiladi.
Ko'p kanallangan kirishni tashkil etish uchun radioaloqa tizimi ni quyidagi bosqichlarda bajarish mumkin:
Kanallar va frekvensiyalar tanlash: Tizimning qaysi kanallarda ishlashini va har bir kanal uchun belgilangan frekvensiya bandini tanlash kerak. Bu tanlov, tarmoqning xavfsizligi, uzatish masofasi, spektral effektivlik va foydalanuvchi soni kabi faktorlarga qarab amalga oshiriladi.
Kanal berish: Kanallarni o'rnatish uchun kerak bo'lgan bazalar, antenalar va tug'unlar qurilishlarini tuzish kerak. Ular tarmoqning yurishini oshirish, aloqani kuchiylantirish va signal sifatini saqlash uchun muhimdir.

Qabul qilish: Foydalanuvchilar uchun qabul qilishning yaxshi bo'lishini ta'minlash uchun, tarmoqning qabul qiluvchi antenalar va qurilmalar bilan jihozlarni o'rnatish kerak. Bu, signalning sifatini yaxshilash va interferensiyani pastlashtirishga yordam beradi.

Tarmoqning boshqa tashqi vositalari: Ko'p kanallangan kirishni tashkil etishda foydalanuvchilar va tarmoq operatori o'rtasidagi aloqalarni saqlash uchun boshqa tashqi vositalar, masalan, davlatlararo aloqa punktlari (POP), bazaviy stationlar va tarmoq boshqaruv markazlari (NOC) kabi qurilmalar o'rnatilishi kerak.
Xavfsizlik va tekshirish: Tarmoqning xavfsizligini ta'minlash uchun, kriptografiya, autentifikatsiya va boshqa xavfsizlik protokollari ishlatilishi kerak. Bundan tashqari, tarmoqning ishlashi va muvaffaqiyati tekshirish uchun monitoring, analiz va diagnostika vositalari foydalaniladi.
Monitoring va boshqaruv: Tarmoqni monitoring qilish, tarmoq holatini nazorat qilish, ma'lumotlarni to'plash va tarmoqni boshqarish imkonini beradi. Monitoring tizimi, tarmoqda yuzaga keladigan muammo va kamchiliklarni aniqlash va hal qilishga yordam beradi.
Radiotarmoq tashkil etishning muvaffaqiyati, tizimni loyihalashdan boshlab, kanallar va frekvensiyalar tanlash, bazalar va qurilmalar o'rnatish, qabul qilish, xavfsizlik, tekshirish va monitoring jarayonlarini o'z ichiga oladi. Barcha usullar va jarayonlar tarmoqning yuqori sifatli va ishlovchi bo'lishini ta'minlashga xizmat qiladi.
o'p kanallangan kirishni tashkil etish uchun radioaloqa tizimi o'rnatishda quyidagi muhim jarayonlarga e'tibor berilishi tavsiya etiladi:
Kanal o'rtasidagi interferensiyaning minimalizatsiyasi: Ko'p kanallangan tarmoqda kanallar orasidagi interferensiya muhim muammo bo'lishi mumkin. Bu interferensiyaning minimalizatsiyasi uchun frekvensiya bandlari, modulyatsiya usullari va antenalar orqali kanallar orasidagi interferensiyaning minimal darajada bo'lishini ta'minlash kerak.
Modulyatsiya usullari: Modulyatsiya usullari, signalni uzatish va qabul qilish jarayonlarida ishlatilgan tizimning sifatini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Ko'p kanallangan kirishni tashkil etishda modullash usullarini, masalan, QAM (kvadratur amplituda modulyatsiyasi), PSK (faza smenali Kalitlash) va FSK (chastota smenali Kalitlash) kabi usullarni o'rganib chiqish kerak.
Uzatish masofasi va signal kuchi: Ko'p kanallangan tarmoqda uzatish masofasi va signal kuchi faktorlari katta muhimiyatga ega. Uzatish masofasini oshirish uchun antenalar, birlamchi o'rnatish punktlari va tug'unlar o'rnatishidan foydalanish kerak. Signal kuchi esa yuqori kuchli qurilmalar va signal tikishida qo'llanadigan boshqa vositalardan foydalanish bilan ta'minlanishi lozim.
Qo'shimcha aloqa vositalari: Ko'p kanallangan kirish tashkil etishda, qo'shimcha aloqa vositalarining o'rnatilishi va ularning ishlatilishi muhimdir. Bu qurilmalar, tarmoq tizimining boshqarishini, aloqa monitoringini va muammo yechishni osonlashtirishga yordam beradi.
Xavfsizlik: Tarmoqda xavfsizlik muhimdir. Ko'p kanallangan kirish tashkil etish jarayonida xavfsizlikni ta'minlash uchun autentifikatsiya, autorizatsiya, shifrlash va xavfsizlik protokollari kabi tizimlardan foydalanilishi kerak.
Monitoring va tarmoqni boshqarish: Ko'p kanallangan kirishni tashkil etishning muvaffaqiyati uchun tarmoqni monitoring qilish va boshqarishning muhimligini ko'rib chiqish kerak. Monitoring tizimi tarmoqdagi xatolar va kamchiliklarni aniqlash, tarmoq sozlovchisini optimallashtirish va ma'lumotlarni to'plash imkonini beradi.
Radiotarmoq tashkil etishda, yuqoridagi faktorlar va muhim jarayonlar tizimning ishlovchiligini va xavfsizligini ta'minlashga yordam beradi. Har bir muammoga mos usullar va vositalar tanlash va ulardan foydalanish tarmoqning to'liq va ishlovchi bo'lishini ta'minlaydi.