Referat Bajardi: Raximova Diyora Nodirbek qizi Qabul qildi : Toshkent-2022 yil

Logistika - xom-ashyo va materiallarni ishlab chiqarish korxonasiga yekazish jarayonida tashish, joylashtirish va boshqa moddiy hamda nomoddiy operatsiyalar, zavod ichida xomashyo, materiallar, yarimfabrikatlami qayta ishlash, tayyor mahsulotlarni iste’molchiga manfaatlar va talablarga muvofiq yetkazib berish, shuningdek, tegishli axborotlami uzatish, saqlash va qayta ishlashni rejalashtirish, nazorat qilish va boshqarish haqidagi fandir.
Bunda asosiy izlanish obyektlari quyidagilar bo‘ladi: logistik ushlab qolishlar, axborot oqimi, logistik tizim, logistik funksiya, logistik zanjir, logistik operatsiyalar, materiallar oqimi va boshqalar. Logistika qator o‘zaro bog‘langan bo‘limlami qamrab oladi, jumladan ta’minot logistikasi, ishlab chiqarish logistikasi, savdo-sotiq logistikasi, transport logistikasi va boshqalar.
Logistik tizimlar doirasida qurilish materiallariga bo‘lgan ehtiyojni bashorat qilish va zahiralar holatini nazorat qilish, buyurtmalarni yig‘ish va qayta ishlash, logistik zanjirda material oqimi ketma-ketligi va bo‘g‘inlarini aniqlashni o‘z tarkibiga kiritgan qator masalalar va ularning komplekslari yechiladi.
Qurilish logistika tizimlarini logistik tizimlarning umumiy nazariyasi matnida ko‘rib chiqish taqozo etiladi. Oqimlaming turlariga ko‘ra logistik tizimlami quyidagilarga ajratish mumkin: materiallar, moliyaviy, axborot oqimlari va mehnat resurslari oqimlari. Materiallar oqimlari logistik tizimlari yoki boshqacha qilib
aytganda materiallar logistik oqimlari qurilish tashkilotlari va korxonalar (firmalar) moddiy resurslarini sotib olishdan tortib to tayyor mahsulot (binolar va inshootlar)ni sotishgacha bo‘lgan barcha harakatlami birlashtiradi.
Moliyaviy oqimlar logistik tizimi (yoki logistik moliyaviy tizim) ishlab chiqarish va qurilish mahsulotini sotish bilan bog’liq bo‘lgan hamma moliyaviy oqimlar harakatlarini birlashtiradi. Axborotlar oqimlari logistik tizimlari (yoki axborotlar logistik tizimlari) qurilish firmasi oddiy ishlab chiqarish
jarayonlarini qanday birlashtirsa, ushbu firma orqali amalga oshiriiadigan kengaytirilgan ishlab chiqarish jarayonlarini ham xuddi shunday birlashtiradi.
Mehnat resurslari oqimlarining logistik tizimlari (yoki mehnatning logistik tizimlari) mehnat resurslarini qurilish firmasiga yo‘naltirishning barcha xilma xilligini birlashtiradi. Logistikalarni qurilish ishlab chiqarish tsikli stadiyalari
bo‘yicha differentsiyalash bilan quyidagi logistik tizimlarni ko‘rib chiqish mumkin:
— savdo-sotiq logistikasi tizimlari, ular moddiy-texnika resurslarini sotib olish oqimlarini va qurilish ishlab chiqarish-texnologik komplektatsiyasini, shuningdek, moliyaviy, axborotlar va mehnat resurslari bilan birga boradigan oqimlarni tashkil qilish bilan shug‘ullanadi;
— tadbirkorlik logistikasi (yoki ishlab chiqarish logistikasi) tizimlari, ular qurilish industriyasi korxonalari va qurilish firmalarida qurilish konstrkutsiyalari, buyumlari va boshqa materiallarni ishlab chiqarish jarayonidagi resurslar oqimini, loyiha-konstruktorlik, qurilish-montaj va ishga tushirish ishlarini tashkil qilish bilan shug‘ullanadi;
- taqsimlash logistikasi tizimlari, ular iste’molchiga taqdim etiladigan tayyor qurilish mahsuloti, ishlar va xizmatlaming oqimlarini, shuningdek, bu oqimlar bilan birga boradigan moliyaviy, axborotlar va mehnat oqimlarini tashkil qilish bilan shug‘ullandi;
- transport-omborxona logistikasi tizimlari, ular qurilish firmasida yuklar oqimini va omborxona ichki oqimlarini tashkil qilish bilan shug‘ullanadi.
Qurilish firmasi logistika tizimlari turkumlanishini boshqa
belgilar bilan ham davom ettirish mumkin, masalan, investitsion jarayonlar bosqichi, qurilish mahsuloti hayotiy davri (tsikli) bosqichlari va shunga o‘xshash oqimlar bilan davom ettirish mumkin. Agar iqtisodiy mustaqil subyektlar qanchalik ko‘p sonda logistika zanjiriga kiritilsa, logistika tizimlarini shakllantirish jarayonlari shunchalik murakkab kechadi. Bu ma’noda makrologistik tizimlar mikrologistik tizimlarga nisbatan ancha murakkab ko‘rinishga ega bo‘ladi. Tashkiliy-iqtisodiy integratsiya xarakteri bo‘yicha makrologistika tizimlari subyektlari vertikal,
gorizontal va konglomerant tizimlarga ajratiladi. Logistik faoliyat uchta asos ostida birlashadi: moddiy resurslar birga boradigan hamma texnik vositalar va jihozlar jamlamasi boigan texnika, tizimlardagi moddiy va nomoddiy oqimlar harakatlari
haqidagi statistik va dinamik axborotlar jamlamasi bo‘lgan axborot, korxona va tarmoq iqtisodiyoti.
Tizimdagi barcha moddiy va nomoddiy oqimlami kompleks boshqarish logistika predmetini tashkil etadi. Logistika ishlab chiqarish sohasini qanday tarzda qamrab olgan bo'Isa, moddiy manfaatlar almashinuvi (moddiy-texnika
ta’minoti va savdo-sotiq tizimi)ni ham xuddi shunday tarzda qamrab oladi. U ishlab chiqarish va marketing, moliya va iqtisodiy hisoblar hamda zarur bo‘lgan axborotni qayta ishlashni boshqarishning yagona tizimi faoliyatini yaratishga va nazorat
qilishga yo‘naltiriladi. Moddiy resurslardan tugal holatda foydalanuvchi yirik subyektlardan biri sifatida qurilish kompleksi katta miqyosdagi manfaatdorlikni ko‘zlagan holda bu resurslardan oqilona foydalanish orqali ulami qo‘llashning samarador shakllarini yaratadi.
Bu masalalar yechimini resurslaming barcha turlariga qo'llash mumkin va bunda bu yechim ularning har birida o‘z spetsikasiga ega boiadi.
Qurilish ishlarini bajarishda foydalaniladigan va konstruktsiyalami montaj qilishga mo‘ljallangan mashina va jihozlar uchun sotib olishning lizing shakli ancha qulaydir. Materiallar, qurilish konstruktsiyalari vadetallari uchun ulami
sotib olish bilan bog‘liq bo‘lgan mablag‘lami minimillashtirish maqsadida materiallar oqimini ratsionizatsiyalashtirish birinchi darajali ahamiyat kasb etadi, bu esa o‘z navbatida materiallar oqimini shakllantirish va ular harakatini boshqarishning samarador ilmiy quroli sifatida logistikani qo‘llashning maqsadga muvofiqligi va zarurligini oldindan aniqlab beradi. Qurilish materiallari bozori va kapital qurilish tarmog‘i hozirgi vaqtda O'zbekistonning xo‘jalik—iqtisodiy kompleksi segmentlarini tashkil etadi, ularda logistik siyosatni ilgari surish uchun yetarlicha shart-sharoitlar yaratilgan.
Hozirgi vaqtda qurilish materiallari bozorida boshqa ishlab
chiqarish mahsulotlari bozorlariga qaraganda yuqori darajadagi raqobat kuzatilmoqda. Qurilish materiallari sanoati va qurilish industriyasi korxonalari ishlatilmayotgan ishlab chiqarish quwatlarining katta zahiralariga ega va ularning chetki ehtiyojlar yuqori talablarini qoniqtira olish nuqtai-nazaridan kelib chiqqan holda ko‘pchiligi to‘liq ishga tushirilsa ular xoridorlar bilan hamkorlik qilishga
tayyor bo‘ladi.
Investitsion jarayonda materiallar oqimining katta qismi qurilish kompleksi ichida shakllanadi va ular ushbu kompleks bo‘g‘inlari va bo‘limlari harakatlariga, ular tomonidan tanladigan ratsional yechimlar hamda ularning ketma-ket amalga oshirilishiga to‘liq bog‘liq bo‘ladi. Qurilishdagi materiallar oqimi uning chegarasidan tashqarida boshlanadi va u asosiy jamg‘armalarni yaratish (yangilash, ta’mirlash) jarayonida bu materiallar oqimidan foydalanish vaqtida yakunlanadi. Sanoatda esa materiallar oqimi berilgan ishlab chiqarishda tayyor mahsulotlar yaratish bilan yakunlanmaydi, balki uning harakati aylanma jamg‘armalar elementi sifatida boshqa ishlab chiqarishga o‘tkaziladi (transformalashtiriladi). Shuning uchun logistikani mehnat mahsulotlariga qo‘llab bo‘lmaydi. Qurilish tsikli jarayonida puxta ifodalangan bir jinsli bo‘lmagan mahsulotga ega bo‘lish bilan tsiklning har bir stadiyasida materiallar tarkibi o‘zgaradi (poydevorlami qurishda, devorlami tiklashda, tom yopish ishlarini bajarishda, ichki pardozlash ishlarini amalga oshirishda, injenerlik kommunikatsiyalarini o‘tkazishda va h.k.). Shunig uchun qurilish tsiklining har bir bosqichi uchun unga xos bo‘lgan logistik yechimlar zarur bo‘ladi. Agar sanoatda logistik yechim uchun mahsulot yo‘naltiruvchi moment
bo‘lsa, qurilishda esa bu qurilish tsiklining bosqichi bo‘ladi.
Qurilishda materiallar oqimi ishlarni ishlab chiqarishni bir obyektdan boshqasiga ko‘chirish bilan yoki bir vaqtning o‘zida bir nechta obyektlarni tiklashda ishlab chiqarish kuchlarini va vositalarini taqsimlab tarqatish bilan o‘zining yo‘nalishini uzluksiz ravishda o‘zgartiradi. Bundan kelib chiqadiki, ishlarni shlab chiqaruvchi (prorab) aynan bir xil materiallardan foydalangan holda turli logistik yechimlami qo‘llaydi, bu esa birbiriga o‘xshashgan bo‘lgan bir qancha sharoitlarda ulaming mos tushushini inkor etmaydi.
Ratsional logistik yechimlami tuzish, ya’ni materiallar oqimida ishtirok etuvchi xo‘jaliklar faoliyati tarkibi va xarakterini aniqlash moddiy-texnika ta’minoti sohasida samarador yechimlami qidirishning muhim tarkibiy qismini tashkil etadi. Aniq sharoitlarda logistik zanjimi unga savdo vositachilarini kiritgan holda uzaytirish maqsadga muvofiq boiadi. Ayniqsa bu 0 ‘zbekistonda aynan qurilishda keng rivojlangan kichik biznesni moddiy-texnika jihatdan ta’minlash jarayoniga ko‘proq tegishlidir.
Ishlab chiqarish-texnologik komplektatsiya bo‘limlari logistik zanjirning oraliq bo‘g‘ini sifatida qurilish uchun juda xosdir. dir.

Xulosa

Hozirgi sharoitida qurilish majmuasidagi o‘zaro munosabatlar xarakteri va uning moddiy ta’minoti sohasida ham tub o‘zgarishlar sodir bo‘lmoqda. Qurilish majmuasi tomonidan qurilish materiallariga bo‘lgan talab va ehtiyojlaming holati va yetkazuvchilaming narx siyosati qurilish materiallari bozori konyukturasining asosiy omillariga aylandi. Bozor turidagi iqtisodiy sharoitlarda yetkazuvchilar uchun mahsulotlar sotilishini tashkil etish, istemolchilar uchun esa ularni minimal narxlarda xarid qilish bosh muammoga aylandi.
Qurilish majmuasi (materiallar resurslarini tugallangan holatda iste’mol qiladigan yirik subyektlar) oldida materiallar resurslarini xarid qilishning samarador shakllarini tanlash va ulardan oqilona foydalanish vazifasi turadi. Bu vazifalarni hal
etishda mashinalar va jihozlar bo‘yicha lizingni rivojlantirish, materiallar va qurilish konstruktsiyalari bo‘yicha esa materiallar oqimini samarali tashkil etish katta ahamiyat kasb etadi, buni muvaffaqiyatli amalga oshirish esa o'z navbatida moddiy ta’minot logistik metodlarini amaliyotga qo‘ilash bilan bog‘liqdir.

Adabiyotlar ro’yxati:

1. 
   0‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 2-apreldagi “0 ‘zbekiston Respublikasi Qurilish vazirligini tashkil etish to‘g‘risida” gi PQ-3646-son qarori. // Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 02.04.2018-y., 07/18/3646/0981-son.
   
2. 
   Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik 0 ‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag‘ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo‘shma majlisidagi nutq. / Sh.M. Mirziyoyev. - Т.: “0 ‘zbekiston”, 2016. - 56 b.
   
3. 
   Mirziyoyev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash - yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. 0 ‘zbekiston Respublikasining saylangan Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruzasi. // “Xalq so‘zi” gazetasi, 2016-yil 8-dekabr.
   
4. 
   Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning mamlakatimizni 2016-yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dastuming eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruzasi. // “Xalq so‘zi” gazetasi, 2017-yil 16-yanvar, №11-son.