Referat ha`m onın` tu`rleri. Referat qurami. Ilimiy esabat, doklad tezisler jurnal ilimiy maqala, ilimiy konferentsiya

7-a’meliy tema: İlimiy jumıslar ha`m ilimiy jumıstı jazıw
Joba:
1.İlimiy jumıslardın` xarakterli belgileri ha`m ilimiy jumıstın` etikası.

2. 
   Referat ha`m onın` tu`rleri. Referat qurami. Ilimiy esabat, doklad tezisler jurnal ilimiy maqala, ilimiy konferentsiya.
   
3. 
   Magistrlik dissertatsiyası quramı du`zilisi jazıwg`a tayarlıq, jazıw ta`rtibi ha`m onı ra`smiylestiriw. Doktorlıq dissertatsiyası PhD jazıw ta`rtibi ha`m onı ra`smiylestiriw.
   

A`debiyatlar

1. 
   Peregudov L.V., Saidov M.X., Alikulov D.E. Metodologiya nauchnogo tvorchestva. T., 2002.
   
2. 
   S.Kamilova. Nauchnaya problema v strukture nauchnogo znaniya. T-1994j.
   
3. 
   J.Tulenov. Predvidenie i real`nost` T-1998j.
   
4. 
   V.P. Koxanovskiy Filosofiya i metodologiya nauki. Moskva. Feniks 1999. 122-167 betler.
   

1. Ilimiy jumis –jan’a bilimlerdi islep shig’iw processi, biliw iskerligi tu’rlerinen biri. İlimiy jumıstı tastıyıqlaw ha`m onın` natiyjelerin turmısqa engiziw. İlimiy jumıs aprobatsiyadan, yagnıy makullanıw, tastıyıklanıwdan son` juwmaklang`an esaplanadı. İlimiy jumıs na`tiyjelerin ha`m sırtkı aprobatsiyası bar. İshki aprobatsiyag`a to`mendegiler kiredi:

a) jumıs na`tiyjeleri kafedra ma`jilisinde fakul`tet yaki jokarı okıw ornı auditoriyasında dodalaw ha`m maqullaw

b) ishki institutlıq teoryalıq ja`ne ilimiy-a`meliy konferentsiyalardı dokladlar, ilimiy ma`limlemeler menen shıg`ıw

v) izertlew materialların okıw, ta`rbiya, u`git - na`siyat islerinde paydalanıw.

Sırtkı aprbatsiya

a) jokarg`ı okıw orınları aralıq regionnalıq xalık-aralıq, konferentsiyalarda, simpoziomlarda h.t.b. formalarda ilimiy ma`limlemeler, dokladlar menen shıg`ıw.

b) xalık miynet ja`ma`a`t, ma`ha`alelerde h.t.b. arasında dokladlar, lektsiyalar menen shıg`ıw

v) avtor izertlewleri na`tiyjelerinin` mazmunı sa`wlelengen manografiyalarda, brashyuralar, okıwlıklar, okıw qollanblar, oqıw metodikalıq rekomendattsiyalar, shıgarıw, gazetalarda, jurnallarda, stat`yalar shıg`arıw.

İlimiy izertlewler na`tiyjeler aprobatsiyalarının` en` abroylı forması bul sırt ellerde shet tilinde stat`yalar ilimiy jumıslar shıg`arıw.

İlimiy izertlewler na`tiyjeler aprobatsiyalarının` en` a`hmiyetli forması magistrlik kandidatlıq ha`m doktorlıq dissertatsiyalar tayarlaw ha`m qorg`aw esaplanadı. Kandidatlık xam doktorlık dissertatsiyalardı usınıw ja`ne qorg`aw ta`rtibi. «Kandidatlıq doktorlıq dissertatsiyalar xaqqında rejeden» belgilengen onı O`zbekstan Respublikası Joqarı Attestatsiya komissiyası tastıyıklag`an. Magistrlik dissertatsiyanı qorg`aw kag`ıydaları. Jokarg`ı ha`m orta arnawlı bilimlendiriw ministrligi tastıyıklag`an «Magistratura hakkında reje» de belgilengen. Bul rejege muwapık magistrlar orınlag`an jumıslar negizinde magistr da`rejesi beriledi, ol eki jıllık okıu mu`ddeti pitkennen son` ma`mleketlik komissiyag`a usınıladı. İlimiy jumıstın` bahalılıg`ı teoriyalıq yaki a`meliy a`hmiyetke iye, belgili bir ilimiy problemanı sheshiwdegi konkret u`lesi sonday-aq izertlew na`tiyjelerin a`meliyatqa engiziw menen anıklanadı. Juwmag`ında a`meliyat orınlang`an ilimiy izertlewdin` en` a`hmiyetli ha`m birde-bir durıslıq a`hmiyetlik kriteriyası sıpatında xızmet etedi. Demek, izertlew na`tiyjelerin turmısqa engiziw-orınlang`an ilimiy jumıs aprobatsiyasının` jokarg`ı forması.

İzertlew na`tiyjeleri turmıska o`z waktında engiziliwi ha`m tiyisli effekt beriwi ushın izertlewshi o`zi orınlag`an jumsının` qaysı konkret rejelerin a`meliyatqa engiziw kerekligin ko`rsetip, da`lillegen (argumentli) usınısların tayarlawı ja`ne tiyisli instantsiyalarg`a (ministrlik, vedomstvo, komitet, miynet ja`ma`a`tleri h.t.b) tapsırıwı sha`rt, izertlew na`tiyjelerin a`meliyatka engiziwden erisilgen konkret effekt usı jumıs engizilgen sho`lkem basshısı bergen tiyisli byudjet penen tastıyıqlanıwı sha`rt.
O`zbekstan Respublikası jokarg`ı xam orta arnaulı bilimlendiriw ministrligi buyrıg`ı menen tastıyıklang`an «Magistratura hakkında reje» de korsetilgen magistratura-bakalavr bag`darın pitirgennen dauamlıgı eki jıldan kem emes, konkret qa`niygelik boyınsha fundamentllıq joqarı bilimlendiriw.

Bunnan basqa magistrler ilimiy do`retiwshilik nızamlılıqların ilimiy biliw metodların, formaların ha`m da`rejelerin biliwi ilimiy izertlewler sho`lkemlestiriw ja`ne o`tkeriw ulıwmalastırıw ha`m dalillew, informatsiyalıq materiallardı kayta islew ko`nlikpelerin o`z betinshe iyelewi, ilimiy do`retiwshilikte formal` ha`m didaktikalıq logika nızamlarının` rolin h.t.b biliwi sha`rt.

Ma`mleketlik bilimlendiriw standartına muwapık, bakalavriyat ushın tastıyıklang`an programma boyınsha, konkret ka`nigelik boyınsha shınıg`ıwlardı magistr o`z betinshe bilip alıwı sha`rt.

Magistr tan`lag`an ka`nigelik boyınsha u`yretiwge ilim kandidatı ilimiy da`rejesinin` izlenwshisi sıpatında ilimiy izertlewler ju`rzgiziwge tayar bolıwı lazım. Magistraturada okıw "Magistr" ilimiy da`rejesin beriw menen tamamlanadı. Magistrlarg`a tan`lag`an ka`nigeligi boyınsha okıw ha`m ilimiy iskerlik aparıwg`a huqıq beriwshi arnawlı diplom tapsırıladı.

Magistrlik dissertatsiya ilim ha`m texnika salasındag`ı aktual tema boyınsha tamamlang`an pu`tin izertlew bolıwı, tan`lag`an ka`nigelik profili boyınsha belgili ilimiy yaki texnikalıq uazıypanı sheshiw mazmunında bolıwı sha`rt.

Magistrlik dissertatsiya avtordın, jokarg`ı professionallıq. ja`ne filosofiyalıq tayarlıg`ın, ka`nigelik profili boyınsha o`z betinshe ilimiy izertlew jumısın ju`rgiziw ukıplıg`ın dalililewi sha`rt.

a) tanlag`an temanın` ilimiy islep shıg`ıwının` aktuallıg`ı

b) izertlewdin. makseti ha`m wazıypaları

v) izertlew ob`ektin anıklaw ha`m onın` xarakteristikası

g) ilimiy izertlew ju`rgiziwdin`, metodları ja`ne formaları

d) izertlew na`tiyjelerinin` analizi

e) alıng`an na`tiyjelerdi a`meliyatqa engiziw ushın konkret usınıslar tu`rinde ra`smiylestiriw.

Magistrlik dissertatsiya temasın kafedra belgileydi ha`m zamanago`y ilim ja`ne ja`miyetlik a`meliyat jetiskenlikleri, sa`ykes ka`nigelik boyınsha kadrlardı tayarlaw mu`ta`jliklari esapqa alınıp, jokarg`ı okıw ornı İlimiy Ken`esinde tastıyıkdanadı.

Magistrlik dissertatsiyanı tayarlaw sol jokarg`ı okıw ornında islewshi ilim doktorı, professor basshılıg`ında a`melge asırıladı. Magistrlerge jetekshilik etiwge ilimiy izertlew institutları, laborotoriyalar konstruktorlık. byuro, OzbResİa yaki taraw ministrikleri ja`ne vedmostvolarının` ilimiy xızmetkerleri shakırılıwı mu`mkin.

Ayrıkshalık retinde jokarg`ı okıw ornı İlimiy Kenesi sheshimi boyınsha magistrler basshıları ilim kandidatları, dotsentler tastıyıklanıuı mu`mkin.

Okıudın`, birishi ayı dawamında magistrlik dissertatsiya teması tastıyıqlanadı, dissertatsiya planı du`ziledi, son, olar jokarg`ı okıw ornı Ken`esinde tastıyıklanadı. Belgilengen mu`ddeti tayarlang`an magistrli dissertatsiya ilimiy basshı ha`m usı problema boyınsha sırttan retsenzent-ka`nige rekomendatsiyası boyınsha, sonday-aq. shaxsıy plannın orınlang`anı haqqkındag`ı izleniwshi mag`lıumatı Ma`mleketlik Attestatsiya Komissiyasına tapsırıladı. Magistrlik dissertatsiyanı korg`awudı sho`lkemlestiriw ha`m o`tkeriw ta`rtibin jokarı okıw ornı İlimiy Kenesi belgileydi. Kandidatlık doktorlıq dissertatsiyalardı tayarlaw ha`m qorg`aw ta`rtibi O`zbekstan Respublikası Jokarg`ı Attestatsiya Komissiyası tastıyıklag`an «kandidatlık ha`m doktorlıq dissertatsiyalar haqqındag`ı reje» menen belgilenedi.

Joqarıda aytkanımızday, orınlang`an ilimiy jumıs aprobatsiyasının` (maqıullanwının`) baslı ko`rsetkishinin` biri onı xalıq aldında qorg`aw esaplanadı.
İlimiy-izertlew jumısları(İİJ) haqqındag`ı esabatlardı ra’smiylestiriwdın` ulıwma talapları, forması həm qag`ıydaları ulıwma qabıl etilgen o`lshemlerde belgilengen. İİJ esabatlarına to`mendegi talaplar qoyıladı:

-du`zilistin` anıqlıg`ı;

-materiallardı bayan etiwdin` logikalıq izbe-izligi;

-dəlillerdin` isenimliligi;

-sıpatlawdın` qısqa həm anıqlıg`ı;

-jumıs nətiyjeleri bayanının` anıqlıg`ı;

-juwmaqlardın` dəlilleniwi həm usınıslardın` tiykarlang`anlıg`ı.
Esabatlardı rəsmiylestiriwdin` ulıwma talapları həm qag`ıydaları “ilimiy izertlew jumısları haqqında esabat”ta berilgen. İİJ haqqındag`ı esabat to`mendegilerdi o`z ishine aladı:

-bas bet;

-orınlang`an jumıslardın` qısqasha mazmunı, orınlawshılardın` dizimi;

-referat;

-mazmunı(teması);

-qısqartıwlar, belgiler həm arnawlı terminlerdin` dizimi, zəru`r

jag`dayda olarg`a tu`sinikler beriledi;

-tiykarg`ı bo`lim;

-ədebiyatlardın` dizimi;

-qosımsha.

Referat –belgili bir ilimiy shig’arma, maqala mazmuninin’ qisqasha jazba ya’ki awizeki bayani, u’yrenilgen ilimiy maselenin’ na’tiyjesi haqqinda axborat.

Referat o`tkerilgen İİJ nın` tiykarg`ı mazmunın sıpatlaw kerek, onda esabattın` ko`lemi, su`wretlewlerdin` sanı həm sıpatlaması, kestelerdin` sanı, esabat jazılg`an til, tiykarg`ı so`zlerdin` dizimi həm referattın` teksti haqqındag`ı mag`lıwmatlar bolıwı tiyis.

Referattın` teksti to`mendegilerdi o`z ishine aladı:

- orınlang`an jumıstın` mənisi həm izertlew usılın sıpatlaytug`ın

tiykarg`ı bo`lim;

- referattın` tiykarg`ı bo`liminin` mazmunın ashıp beretug`ın anıq

mag`lıwmatlar;

- alıng`an nətiyjelerdin` o`zine tən o`zgesheligi, nətiyjeliligi,

qollanılıwı mu`mkin bolg`an salalarg`a tiyisli qısqasha juwmaqlar.

Referattın` en` maqul ko`lemi1100-1200 baspa belgisi boladı.

Esabattın` tiykarg`ı bo`limi to`mendegi bo`limlerdi o`z ishine aladı:

-kirisiw;

-analitikalıq sholıw(məselenin` qoyılıw);

-jumıstın` tan`lang`an bag`darın tiykarlaw;

-orınlang`an jumıstın` metodikası, mazmunı həm nətiyjelerin

ko`rsetetug`ın esabat bo`limleri;

-juwmaq(juwmaq həm usınıslar).