Referat mavzu: Elektron hisoblash mashinalari (ehm),ularning ishlash prinsipi. Kompyuterlarning asosiy va qushimcha qurilmalari

2.2. Elektron  hisoblash  mashinalari
Dastlabki  EHMlar  ustida  taaqiqotlar  1937yilda,  AQSHda  professor Jon Atanasov rahbarligida boshlangan bo‘lib,  bu mashinalar  asosan  matematik-fizik  masalalarga  yoki  sodda  qilib  aytganda,  faqat 
hisob kitob  bilan  bog‘liq  masalalarga  m oijallangan  edi.  Ammo  Atanasovning  bu  loyihasi  to‘laligicha  oxiriga  yetmadi.  Shunday 
bo‘lsada,  bu  ish  o ltiz   yildan  so‘ng  bir  necha  sud  majlislarida  ko‘rib 
chiqildi va olim EMlar asoschisi deb tan olindi.
1942-yilda  pensilvaniyalik  fizik  Jon  Mouchli  (1907-1980) 
Atanasovning loyihasi bilan tanishib chiqib,  “Tez ishlaydigan elektron 
qurilmalardan hisoblash ishlarida foydalanish” mavzusidagi  loyihasini 
taqdim  qilgan.  1943-yilda  Mouchli  va  Jon  Ekkert  rahbarligi  ostida 
ENIAC  (Electronic  Numerical  Integrator  and  Computer  -   Elektronli 
hisoblagich  integratori  va  kalkulyator)  mashinasi  ustida  tadqiqotlar  boshlandi.  1945-yilda  loyihaga  mashhur  matematik  Jon  fon  Neyman 
taklif qilindi.  Uning  asosiy xizmati  shundaki,  EHMlar uchun umumiy 
bo‘lgan tuzilmani tavsiya etdi.  Quyida ulardan ayrimlarini keltiramiz:
-  mashina  boshqamv,  arifmetik,  xotira  va  aloqa  (operator bilan) 
qurilmalaridan iborat boiishi lozim;
-  dastur  ham,  boshlang‘ich  m a’ulmotlar  kabi  EHM  xotirasida 
joylashadi;
-  mashina  sonli  m a’lumotlami  sonli  kolinishda  yozilgan 
buyruqlardan farqlay olishi kerak;
- tarkibida kiritish va chiqarish qurilmalarining b o iish i  shart.
ENIAC  mashinasini  ishlab  chiqishda  bu  g‘oyalar  to la   amalga
oshirildi.  Loyihada  ko‘zda tutilgan ishlar  1946-yilda  yakunlanib,  shu 
yilning  16-fevralida  tarixda  birinchi  elektron  hisoblash  mashinasi
16

bo‘lgan  ENIAC  namoyish  qilindi.  So‘ngra  bu mashina Aberdin poli- 

goniga olib o ‘tildi va u yerda undan  1955-yilgacha foydalanildi.
ENIAC  mashinasi  haybatli  oicham ga  ega  edi.  U  o ‘z  ichiga  18 
mingta  elektron lampani  olgan,  90x15  m  maydonni  egallagan,  og‘irli- 
gi  30  t bo‘lib,  150 kVt  elektr energiyasini  iste’mol qilgan va  100  kGs 
chastota  bilan  ishlagan.  Qo‘shish  amali  uchun  0,2  ms,  ko‘paytirish 
uchun esa 0,28 ms vaqt sarflagan.
Shu vaqtdan boshlab hozirgacha ishlab  chiqilgan EHMlar shartli 
ravishda  to‘rtta  avlodga  ajratiladi.  Bu  avlodlar  bir-biridan  EHMning 
elementlar bazasi hamda imkoniyatlari bilan farq qiladi.
1-avlod hisoblash m ashinalart  Bu mashinalar elektron lampalar 
yordamida  ishlagan.  Dastlabki  EHMlar  seriyali  tarzda  1951-yildan 
boshlab ishlab chiqarila boshlangan va UN IVAC (Universal automatic 
computer)  deb  nomlangan.  Bu  mashinalaming  takt  chastotasi  2,25 
MGs bo‘lib, 5000 lampani  o‘z ichiga olgan.
Sobiq 
ittifoqda 
birinchi 
EHM 
1949-yilda 
akademik
S.A.Lebedev  rahbarligi  ostida  Elektrotexnika  istitutining Kiev  shahri- 
dagi  Hisoblash  texnikasi  va  modellashtirish  laboratoriyasida  MESM 
nomi bilan  ishlab chiqilgan.
Birinchi  yapon  EHMi  “Fudjik”  1956-yilda  ishlab  chiqilgan. 
( icrmaniya bunday ishlarni  1958-yildan  boshlab yo‘lga qo‘ygan.
2-avlod  hisoblash  m ashinalart  XX  asming  50-yillarida  ayrim 
llrmalar  tranzistorli  EHMlar  bo‘yicha  ishlar  boshlaganlarini  e ’lon 
qilishdi.  1955-yilda  AQSHda  800  ta  tranzistor  va  11  ming  germaniy 
diodi  yordamida  ishlaydigan  TRADIC  raqamli  kompyuteri  namoyish 
qilindi.  To'la  tranzistorlardan  tashkil  topgan  “Philco-2000”  EHMi 
haqida  1958-yilning  noyabrida  e ’lon  qilindi.  U  56  ming  tranzistor  va 
I 200  diodni  o‘z  ichiga  olgan bo‘lib,  tarkibida  hamon  450  ta  elektron 
lampa  mavjud edi.  “Philco-2000” mashinasi  qo‘shish  amalini  1,7 mks, 
ko'paytirishni  esa  40,3  mks  vaqt  mobaynida  bajarish  imkoniga  ega