Referat mavzu: Hujayra membranasiz organoidlari, kiritmalar. Toshkent 2023 Reja

Mikronaychalar. sentriola, bazal tanacha, xivchin va kiprikchalarning
asosiy struktur birligi hisoblanadi. Mikronaycha (16-rasm) tо„g„ri,
shoxlanmaydigan ichi bо„sh silindrdir. Uning tashqi diametri 24 nm, ichki diametri
15 nm bо„lib, devor qalinligi 5 nm ga teng. Mikronaychada devori zich joylashgan
kattaligi 5 nm bо„lgan subbirliklardan tashkil topgan (16-rasm) Elektron
mikroskop ostida, kо„ndalang kesmalarda asosan 13 subbirlik farqlanadi. Turli
hujayralardan (sodda hayvonlarning kiprikchalaridan, nerv tо„qimasi
hujayralaridan, bо„linish dukidan) ajratib olingan mikronaychalarning kimyoviy
tuzilishi bir xil. Mikronaychalar о„zi uchun harakterli bо„lgan oqsil – tubulinlardan
tuzilgan. Tubulinlar ba‟zi bir alkaloidlar (kolxitsin, vinoplastin) bilan birikish
qobiliyatiga ega.
Hujayra markazi. Hujayra markazi deb nomlanuvchi tuzilmani 1875-yili Gertvig ochgan. Hujayra markazi deb, u bo’linish dukining ustki qismidagi tuzilmani atagan. Hujayra markazi hamma hayvon hujayralarida topilgan bo’lib, faqatgina tuxum hujayrasida yetilish davrida yo’qoladi. Turli hujayralar Geydengayn temir gematoksilini bilan bо„yalganda
sentrosoma ikkita sentrioladan iborat ekanligi kо’riladi. Sentriolalar sferik massa markazida joylashib, bu massa sentroplazma yoki sentrosfera d.a.
Sentriolalar zich donachalar (kattaligi 0,2–0,8 mkm) holida kо’rinib, о’zaro ingichka tortma – sentrodesmoza bilan bog’langan. Hujayra markazining tuzilishi tо’g’risidagi asosiy ma’lumotlar elektron
mikroskopik tadqiqotlar natijasi tо’laroq olingan. Sentriola silindrsimon tanacha
bо’lib, uzunligi 0,3–0,6 mkm, diametri 0,1–0,15 mkm (17-rasm, a). Tanachaning
devori bir-biriga parallel yotgan naychalardan tashkil topgan bо’lib, tanachaning
ichi bо„sh. Naychalar hamma hujayralarda bir xil bо’lib, bir-biridan gomogen, zich
oraliq modda bilan ajralib turuvchi 9 ta guruh bо’lib joylashadi.