Referat mavzu: suv, havo va tuproq muhitlari va ularning ifloshlanishi

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI

TARIX(SIRTQI) FAKULTETI

REFERAT

Mavzu: SUV, HAVO VA TUPROQ MUHITLARI VA ULARNING IFLOSHLANISHI

Bajardi: 101-guruh Eshpulatov Samandar

Tekshirdi:_________________________
Toshkent-2022
Reja:

1. Suvning ifloslanishi

2. Havoning ifloslanishi

3. Tuproq muhitining ifloslanishi
Ma`lumki, minglab yillar davomida ajdodlarimiz suvni muqaddas bilib, suvga ifloslasang ko’r bo’lasan degan so’zlarni qonun sifatida ko`rib, suvni e’zozlashgan, undan oqilona foydalanishgan, ariqdagi suvlardan bemalol ichimlik suv sifatida foydalanishgan. Keyinchalik sanoat va agrokulturaning rivojlanishi natijasida turli kimyoviy vositalarning qo’llanilishi natijasida suvlar ham yaroqsiz holga keldi. Natijada suv va suvdan foydalanishni ham davlat tomonidan nazorat qilish nafaqat zarur, balki shart bo’lib qoldi. Bu esa ichimlik suvlarining ifloslanishi manbalarini aniqlash, ularni zararsizlantirishning samarador usullarini ishlab chiqishga alohida e`tibor qaratish zarurligini anglatadi va u hozirgi kunning dolzarb muammolaridan biridir .
O`zbekistonda is’temol qilinayotgan suv miqdorining 95 % daryo va soylardan olinadi. Suvni is’temolchilarga o’z vaqtida va kerakli miqdorda yetkazib berish maqsadida ko’plab kanal va zovur, doimiy nasos stansiyalari qurilgan. Respublikamiz qishloq xo’jaligi sug’orma dehqonchilikga asoslangan. Suv xo’jaligida umumiy suv sarfi sekundiga 2500 kub metrdan ortiq bo’lgan 75 yirik kanal, umumiy hajmi 18,6 kubmetr bo’lgan 53 suv va 32, 4 ming kilometr xo’jaliklar aro kanallar, 4889 ta nasos agregatlari, 1479 ta doimiy nasos stansiyalari, 10180 ta tik drenaj va suv chiqish quduqlari, 30,4 ming kilometr xo’jaliklararo kollektorlar bor.
Iflos suvlarni tozalashda asosan uch usuldan mexanik, kimyoviy, biologik usullardan foydalanilmoqda.
Iflos suvlarni mexanik usul bilan tozalaganda maxsus qurilmalar yordamida suvga qo’shilgan og’ir zarralar, suv yuzasidagi moy-yog’, neft va boshqa moddalar ushlab qolinadi.
2. XVIII asrning o'rtalaridan boshlab Angliyada sanoat inqilobi boshlanishi bilan havoning ifloslanishi sezilarli darajada o'sdi. Ko'mir yoqilishi (davr mashinalari uchun energiya manbai) Evropaning sanoat shaharlari atmosferasiga tonna ifloslantiruvchi moddalarni tashladi. Shu paytdan boshlab, inson ifloslangan havo va bu texnologik "taraqqiyot" dan kelib chiqadigan barcha zarar bilan yashashga majbur bo'ldi.
Bugungi kunda dunyoning deyarli barcha yirik shaharlari havo ifloslanishining ta'siridan aziyat chekmoqda. San-Paulu, Belu Horizonte, Tokio, Nyu-York va Mexiko shaharlari dunyoning eng ifloslangan shaharlari qatoriga kiradi.
Bugungi shahar markazlarida hosil bo'lgan ifloslanish, asosan, ko'mir va neft mahsulotlari (benzin va dizel) kabi yoqilg'ining yoqilishi natijasida sodir bo'ladi. Ushbu mahsulotlarning yonishi er atmosferasiga yuqori darajada uglerod oksidi va dioksidni chiqargan. Ushbu ikkita yoqilg'i dunyoning ko'pgina mamlakatlarining sanoat, elektr va transport tarmoqlarini quvvatlaydigan elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun javobgardir. Shuning uchun ularni bugungi kunda chetga surib qo'yish juda murakkab.
3. Ilgarilari ekin maydorlari ancha kichik bo'lib, uning atrofi qalin mevali daraxtlar bilan o'ralgan. Bu daraxtlar tuproqni kuchli esgan shamollardan asragan. Daraxtlar biologik drenaj vazifasini ham bajargan, ya'ni er osti suvini ildizi orqali surib, uni tuproqning yuqori qismiga ko'tarilgani qo'ymagan, yerni zaxarlanishi va sho'rlanishini oldini olishga yordam bergan.

Ma'lumotlarga ko'ra, gaz quvurlariva kabellar atrofidagi 100 metrgacha tuproqni zaharlasa, issiqlik quvurlari 24 metrgacha bo'lgan polosada tuproqni quritib, suv rejimini buzib tuproqdagi mikroorganizmlarning o'lishiga, o'simliklarni qurishiga olib keladi.
Tuproqni ifloslanishida mineral o'g'itlar, zaharli ximikatlar ham ishtirok etadi. Bu zaharli ximikatlar tuproqda uzoq vaqt saqlanib, o'z xususiyatini o'zgartirmasdan to'planib qoladi, oqibatda tuproqni zaharlaydi, undagi mikroorganizmlarga salbiy ta'sir etib, ularni qirilib ketishiga sabab bo'ladi. Zaharli kimyoviy moddalarning qoldiqlari suv, oziq-ovqat ekinlari orqali insonga ham o'tib, uning salomatligi uchun xavf tug'dirishi mumkin.
Tuproqlarning kimyoviy ifloslanishi tuproq larkibiga m uayyan kimyoviy m oddaning tushishi va m e’yoridan ortishi natijasida tuproqning zaharianishi va xossa-xususiyatlarining o ’zgarishidir. O ’zbckiston Respublikasi m intaqaviy ekoiogik xavfsizlikni ta'm iniashda hal qiluvchi o'ringa ega, ya'ni O'zbekiston o'zining ta b ü y resurslari, intellektual va iqtisodiy im koniyatlari ko’Iami bilan global va m intaqaviy muammolarni hal etishda m uhim o'rin tutadi. H ozirgi zam on ekoiogik muammoiari kishilik jam iyatining barqaror rivojlanishiga x av f solmoqda. Ekologik muammolaming o'ziga xos tom oni shundaki, u chegara bilmaydi, chunki bu muammolar bir butun birlikda tabiatda kechadi. Yer yuzida insonlar tom onidan yerlam ing chegaralarga bo'linishi tabiat nuqtai nazaridan shartlï bo'lib, tabiatda kechayotgan jarayonlar bir - biri bilan uzviy bog’liq. A yniqsa, tuproqda ro'y berayotgan jarayonlar biosferaning barcha qism lari bilan cham barchas bog’liqdir. Tabiatda, xususan, tuproq qoplam ida kechayotgan o ’zgarishlar. ularning taqdiri bilan bog’liq jarayonlarni bilish va u n g ajid d iy yondashish m uhim hisoblanadi. Shu sohada yetishib kelayotgan yosh m utaxassislarni tayyorlashda ushbu maxsus kursning aham iyati kattadir.