Referat mavzu: "Suv-tuz almashinuvini tartibga solish"

Suv-tuz almashinuvining buzilishi.
Suv-tuz almashinuvining buzilishi suvsizlanish, giperhidratsiya, qon plazmasidagi natriy va kaliy kontsentratsiyasining og'ishini o'z ichiga oladi.
Suvsizlanish (suvsizlanish) markaziy asab tizimining jiddiy disfunktsiyasi bilan birga keladi. Suvsizlanishning sabablari quyidagilar bo'lishi mumkin.
• suv ochligi;
• oshqozon-ichak trakti faoliyatining buzilishi (diareya, nazoratsiz qusish);
• o'pka orqali yo'qotishning kuchayishi (nafas qisilishi, gipertermiya);
• terlashning kuchayishi;
• qandli diabet va diabet insipidusi.
Gipergidratsiya - organizmdagi suv miqdorining ko'payishi bir qator patologik sharoitlarda kuzatilishi mumkin:
• organizmda suyuqlikning ko'payishi;
• buyrak etishmovchiligi;
• qon aylanishining buzilishi;
• jigar kasalligi.
Shish - bu tanadagi suyuqlik to'planishining mahalliy ko'rinishi.
Protein ochligi, jigar kasalliklari paytida gipoproteinemiya tufayli "och" shish kuzatiladi. Yurak kasalliklarida gidrostatik bosim buzilganida "yurak" shish paydo bo'ladi. "Buyrak" shishi buyrak kasalliklarida qon plazmasining osmotik va onkotik bosimining o'zgarishi natijasida rivojlanadi.
Giponatremiya, gipokalemiya qo'zg'aluvchanlikning buzilishi, asab tizimining shikastlanishi va yurak ritmining buzilishi bilan namoyon bo'ladi. Ushbu holatlar turli xil patologik sharoitlarda paydo bo'lishi mumkin:
• buyrak funktsiyasining buzilishi;
• takroriy qayt qilish;
• diareya;
• aldosteron, natriuretik gormon ishlab chiqarilishining buzilishi.
Buyraklarning suv-tuz almashinuvidagi roli.
Buyraklarda filtratsiya, reabsorbtsiya, natriy, kaliy sekretsiyasi sodir bo'ladi. Buyraklar antidiuretik gormon bo'lgan aldosteron tomonidan boshqariladi. Buyraklar angiotensin tizimining boshlang'ich fermenti bo'lgan renin ishlab chiqaradi. Buyraklar protonlarni chiqaradi va shu bilan pH ni tartibga soladi.

Xulosa:
Suv-tuz almashinuvi — odam va hayvonlar organizmida suv va tuzlarning qabul qilinishi, soʻrilishi, taqsimlanishi, ehtiyoji hamda ajralishi bilan bogʻliqjarayonlar majmui. Suv-tuz almashinuvi organizm ichki muhitidagi suyuqliklar miqdori, kislotaishqor muvozanati, ionlar tarkibi, osmotik miqdorning doimiyligini taʼminlaydi (qarang Gomeostaz). Dastlab tirik mavjudotlar okeanlarda paydo boʻlganligi uchun kupgina dengiz umurtqasizlarining ichki suyukliklari (asosiy ionlar boʻyicha) dengiz suvi tarkibiga oʻxshash. Evolyusiya jarayonida organizmda ichki muhit suyuqliklari tizimi shakllandi va ularda ion tarkibi hamda suv miqdorini bir meʼyorda saklab turuvchi mexanizmlar rivojlandi.

Organizmdagi suvning umumiy miqdori boʻshliqichlilar guruhiga kiradigan hayvonlar (meduzalar)da 95— 98% atrofida, sut emizuvchilarda 60— 70% va hasharotlarda 45—65%. Odamda suvning umumiy miqdori gavda ogʻirligiga nisbatan 60%ni, hujayra ichi suyuqligida 40%, hujayra orasi suyuqligida 16%, tomir ichi suyuqligida 4,5% ni tashkil qiladi. Toʻqimalardagi fizik kimyoviy jarayonlarni ionlar (NaQ, KQ, Ca2Q, Mg2Q, Cl% SO4, HCOl va boshqalar) hamda mikroelementlar taʼminlaydi. Chuchuk suvda yashaydigan hayvonlarda elektrolitlar ichak ustki qobigʻi yoki ogʻiz va kloaka shilliq qavatlaridan soʻrilib, qon va limfa orqali organizm hujayralariga tarqaladi. Tuz tarkibi boʻyicha hujayra ichi va atrofi suyuqliklari tubdan farq qiladi; hujayra ichida KQ, Mg2Q va fosfatlar, hujayra atrofida NaQ, Sa2Q, S1 koʻp. Ionlardagi nomutanosiblik plazmatik membrana faolligi va hujayra kimyoviy komponentlariga ayrim ionlar bogʻlanganligi bilan bogʻliq. Hujayra ichida ham ionlar bir xilda tarqalmagan: NaQ sitoplazmaga nisbatan oʻzakda koʻproq. Sa2Q — mitoxondriyalarda. Organizmda tuzlar saqlanadigan joylar (depo) mavjud: suyak toʻqimasida Sa2Q, jigarda bir qator mikroelementlar toʻplanadi.
Suv almashinuvi osmoregulyasiyaning turiga bogʻliq, chunki u tuzlarning chiqaruv sistemasiga taʼsir koʻrsatadi. Koʻpgina chuchuk suvda hamda suvda va quruqlikda yashovchi hayvonlarning ustki qobiklarida ionlarni sorbsiya qiladigan hujayralar boʻladi, dengiz gomoyosmotik hayvonlarida tuzlarni ekskretsiya qiladigan organlar (tuz bezlari, jabralarda joylashgan maxsus hujayralar) rivojlangan. Sut emizuvchilarda suv va tuzlarni nazorat qiladigan asosiy organ buyrak hisoblanadi.
Suv-tuz almashinuvia. nazorati maxsus reflektor sistemalar yordamida amalga oshiriladi, ulardan biri suyuqlik miqdorining oʻzgarishiga (volyumoregulyasiya), ikkinchisi esa osmotik miqdorning oʻzgarishiga (osmoregulyasiya) reaksiya beradi, bundan tashqari, ayrim ionlar miqdorini nazorat qiladigan maxsus sistemalar aniqlangan. Mac, qon miqdorining kamayishi organizmda NaQ ushlab qoladigan vazopressin va aldosteron gormonlarining ishlab chiqarilishini kuchaytiradi. Qonda Sa2Q miqdorining koʻpayishi kalsitonin ishlab chiqarilishini kuchaytirib, ionning suyakka oʻtishi va buyraklar orqali ajralishini taʼminlaydi. Gipokalsemiya holati esa paratireoid gormon sekretsiyasini kuchaytiradi, bu omil Sa2Q ning suyaklardan rezorbsiya qilinishini taʼminlaydi va buyraklar orqali chiqarilishini kamaytiradi. Suvtuz gomeostazini taʼminlovchi aʼzo va sistemalar markaziy nerv sistemasi tomonidan nazorat qilinadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati.

1. 
   https://uz.wikipedia.org/wiki/Suv-tuz_almashinuvi
   
2. 
   Биологическая химия : учебник / А. А. Чиркин, Е. О. Данченко. – Минск :Вышейшая школа, 2017. – 431 с. : ил.
   
3. 
   Жеребцов, Н. А. Биохимия : учебник / Н. А. Жеребцов, Т. Н. Попова, В. Г. Артюхов. - Воронеж : Изд-во ВГУ, 2002. – 696
   
4. 
   Позывайло, О. П. Биохимия водно-минерального обмена / О. П. Позывайло, Д. В. Елисейкин, Д. Т. Соболев. – Витебск : ВГАВМ, 2007. – 27 с.
   
5. 
   Т.Г. Макаренко -- КРАТКИЙ КУРС ЛЕКЦИЙ ПО БИОЛОГИЧЕСКОЙ ХИМИИ для студентов, обучающихся по специальности Педиатрия