Referat Mulohaza va xulosa chiqarish Reja

Qarama-qarshilik munosabati mazmuniga ko‘ra turlicha bo‘lgan umumiy mulohazalar o‘rtasida mavjud bo‘lib, bu munosabatga ko‘ra ularning har ikkisi bir vaqtda chin bo‘la olmaydi. Bu mulohazalar (A₁ va E₁) bir vaqtda xato bo‘lishi mumkin; agar ulardan birining chinligi aniq bo‘lsa (A₂), unda boshqasi xato bo‘ladi (E₂).

Zidlik (kontradiktor) munosabati mazmuni va hajmiga ko‘ra turlicha bo‘lgan mulohazalar (1- misolda: A₁ va O_1, E₁ va I₁; 2-misolda: A₂ va O₂, E₂ va I₂.) o‘rtasida mavjud bo‘ladi. YA’ni bir narsa yoki voqea haqida bir vaqtda aytilgan ikkita zid fikrning ikkalovi ham chin bo‘lmaydi, ularning biri chin, ikkinchisi xato yoki ikkalasi ham xato bo‘lishi mumkin.

Bo‘ysunish munosabati sig‘ishadigan mulohazalardan mazmuni bir xil, hajmi turli xil bo‘lgan mulohazalar o‘rtasida bo‘ladi. Bunda umumiy mulohazalar bo‘ysundiruvchi, juz’iy mulohazalar bo‘ysunuvchi bo‘ladi. Bo‘ysunish munosabatida umumiy mulohazalar chin bo‘lsa, ularga bo‘ysunuvchi juz’iy mulohazalar ham chin bo‘ladi. Lekin juz’iy mulohazalar chin bo‘lganda, umumiy mulohazalar noaniq (chin yoki xato) bo‘ladi. Agar umumiy mulohazalar xato bo‘lsa, ularga bo‘ysunuvchi juz’iy mulohazalar noaniq (chin yoki xato) bo‘ladi.

Yuqoridagi 1- misolda A₁– xato, I₁ – chin; E₁ – xato, O₁ – chin bo‘ladi. Ma’lum bo‘ladiki, umumiy mulohazalar xato bo‘lsa, juz’iy mulohazalar chin bo‘lishi mumkin.
2- misolimizda A₂– mulohaza chin bo‘lgani uchun unga bo‘ysinuvchi I₂ mulohaza – chin; E₂ - mulohaza xato bo‘lgani uchun unga bo‘ysinuvchi O₂ mulohaza ham xato bo‘ldi. 4. Qisman moslik (subkontrar) munosabati mazmuni har xil bo‘lgan juz’iy mulohazalar o‘rtasida mavjud bo‘ladi. Bu mulohazalar bir vaqtda chin bo‘lishi mumkin, lekin har ikkisi bir vaqtda xato bo‘lmaydi. Agar ulardan birining xatoligi aniq bo‘lsa, unda boshqasi, albatta, chin bo‘ladi. YUqoridagi 1- misolimizda I₁- va O₁- mulohazalar bir vaqtda chin bo‘lsa, 2misolimizda O₂ – mulohazaning xatoligi aniq bo‘lgani uchun I₂ – mulohaza chindir.