Referati mavzu: Qurilishda qo`llaniladigan keramik materiallar va buyumlar ilmiy rahbar

Issiqlik o‘tkazuvchanlik absolyut zich keramik buyumlar uchun katta - 1,16 vt/m⁰S. keramik buyumlardagi g‘ovaklar va bo‘shliqlar zichlikni va shu bilan birga issiqlik o‘tkazuvchanlikni ancha kamaytiradi. Masalan: devorbop keramik buyumlarni o‘rtacha zichligi 1800 kg/m³ dan 700 kg/m³ gacha tushirilganda ularning issiqlik o‘tkazuvchanligi 0,80 dan 0,21 Vt/m⁰S gacha kamayadi. SHunga muvofiq tashqi devorlarning qalinligi kamayadi.
Mustahkamlik - Keramik ashyoning fazoviy tarkibiga, g‘ovakligiga bog‘liq. G‘isht va boshqa devorbop materiallarning markasi siqilishdagi mustahkamligini anglatadi, lekin shu bilan birga ularning egilishdagi mustahkamligi ham hisobga olinadi. G‘ovak devorbop buyumlarning markasi 75-300 (Masalan, g‘isht, keramik toshlar), zich buyumlarning markasi esa 400-1000 bo‘lishi mumkin (Masalan, yo‘l uchun ishlatiladigan g‘isht). Keramik buyum mustahkamligi va uning zichlik koeffitsienti orasida bog‘lanish quyidagicha ifodalanadi:
, (MPa)
bunda R₀ – absolyut zich buyumning musatahkamlik chegarasi, MPa; K_zich – zichlik koeffitsienti. Zichlik koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi:
,
bunda ₀,  – buyumning o‘rtacha va haqiqiy zichligi, g/sm³
Sovuqqa chidamlilik. Sovuqqa chidamligiga ko‘ra keramik buyumlar 15, 25, 35, 50, 75, 100 markalarga bo‘linadi va bu xossa buyumning tuzilishiga bog‘liq. Agar keramik buyumning tuzilishi mayda yopiq g‘ovakdan iborat bo‘lsa, u sovuqqa chidamli bo‘ladi, chunki bular “xavfli” g‘ovaklarda to‘planadigan suvning muzlashi natijasida hosil bo‘ladigan kuchlanishlarni “o‘ziga” yutadi.
Bug‘ o‘tkazuvchanlik - devorbop keramik buyumlar binoda havo almashinuvi imkonini beradi. Bug‘ o‘tkazuvchanligi past bo‘lgan devor yuzalari terlaydi. Bug‘ o‘tkazuvchanlik buyumlarning g‘ovakligiga bog‘liq: ashyoning g‘ovakligi oshgan sari bug‘ o‘tkazuvchanligi ham oshadi. Agar tashqi devor bir necha qavatdan iborat bo‘lib, materiallarning bug‘ o‘tkazuvchanligi har xil bo‘lsa, ularning orasida namlik to‘planishi mumkin. Masalan, bino fasadlarini sirlangan pardozbop taxtachalar bilan qoplanganda qoplama bilan devor bir biriga tegib turadigan qavatda namlik to‘planishi va keyinchalik suv muzlab taxtachalar ko‘chib tushishi mumkin.
Giltuproq tarkibida kvars qum bo‘ladi, ba’zi hollarda qum yuqori plastik giltuproqlarga plastiklikni kamaytiradigan qo‘shimcha sifatida qo‘shiladi. Harorat o‘zgarishi bilan kvarsda poliamorf o‘zgarishlar ro‘y beradi. Tabiatda eng ko‘p uchraydigan -kvars harorat 573⁰S bo‘lganda -kvarsga o‘tadi va bunda uning hajmi 0,82% ga oshadi. Kvarsning bu shakli 1050⁰S gacha chidamli. SHuning uchun 1050⁰S gacha haroratda pishirilgan Keramik buyumlar sovutilganda -kvars yana -kvarsga aylanadi va hajmi kichrayadi.
Harorat 1050⁰S dan yuqori bo‘lganda -kvars -kristabolit­ga, 1400-1450⁰S bo‘lganda -tridimitga o‘tadi va hajmi 0,6% ga o‘zgaradi. 1723⁰S haroratda kvars eriydi. Pishirish jarayonida kvars zarrachalari hajmining o‘zgarishi keramik buyumlarning mustahkamligiga ta’sir qiladi.

XULOSA
Hozirgi vaqtda yirik zavodlarda, odatda xom ashyo vaqti-vaqti bilan ishlaydigan kamerali quritgichlarda va uzluksiz ishlaydigan tunnelli quritgichlarda sun’iy usulda quritiladi. Ushbu usulda xom ashyoni quritish muddati 1-3 sutka, yupqa buyumlar uchun esa bir necha soat davom etadi.
Buyumlarni pishirish. keramik buyumlar ishlab chikarish texnologiyasi jarayonining xal etuvchi bosqichidir. Pishirish jarayonini shartli ravishda uch davrga bulish mumkin: xom ashyoni kizdirish, pishirish va sovitish.Xom ashyoni kizdirishda temperatura asta-sekin 100-120o S gacha ko’tariladi, bo’yicha undan erkin suv chiqarib yuboriladi. Shundan keyin temperatura 750o S gacha kutariladi, gilli mineraldagi va xom ashyo aralashmasining boshka birikmalaridagi organik aralashmalar yonib bitadi va ximiyoviy bog’langan suv chiqib ketadi.
800-900 S da pishirish jarayonida oson eriydigan birikmalar eriydi va erimagan zarrachalari urab oladi, bunda buyumning chizikli ulchamlari kichrayadi va zichlanadi. Temperaturani oshirish davom ettirilsa, gil massasi qovushadi. Maksimal pishirish temperaturasi gilning xossalariga va buyum turiga bogliq. Pishirish natijasida keramik buyumlar toshsimon xolatga, yukori mustaxkamlikka, suvga va sovuqqa chidamlilikka va boshqa xossalarga ega buladi.Keramik buyumlar xalqasimon, tunnel, tirqishli, rolikli va boshqapechklardapishiriladi.Xalqasimon pech gellipsga uxshash tutash pishirish kanalidan iborat bulib, shartli ravishda kameralarga bu’lingan. Xalqasimon pechga kameralarining bu’lingan. Xalqasimon pechga kameralarining miqdori uning unumdorligiga qarab 16 dan 36 gacha uzgarib turadi. Shartli kameralar kuyidagi tartibda joylashtiriladi: yuklash, qizdirish, pishirish, sovutish va pechdan chikarib olish.
Xalkasimon pechda yonish uchori boshka zonalar kabi pishirish kanali buylab uzluksiz siljiydi, pishirilayotgan maxsulot esa uz joyida buladi. Xalqasimon pechlarda asosan gisht va cherepitsa pishiriladi. Pishirish temperaturasi 900-1100oS. Xalkasimon pechda pishirish muddati 3-4 sutkagacha davometadi.Tunnelg pechg uzunligi 100 m gacha bulgan, boshi va oxiri ochik kanaldan iborat bulib, unda pishiriladigan buyumlar joylangan vagonchalar relgslarda xarakatlanadi.