Reja : Sodda masalalar bilan tanishish va ularni yechishni

Umuman olganda istalgan masala ustida ishlash 
eng kamida 5 etapdan iborat bo’lishi kerak:
 
1.Masalaning shartini o’zlashtirish. 
 
2.Masalaning qisqacha shartini tasvirlash. 
 
3.Qisqacha shartga qarab muhokama qilish. 
 
4.Yechish rejasini tuzish va yechish. 
 
5.Echilgan masala ustida ishlash. 
 
Endi quyidagi masalani ko’raylik. 
 
“Kolhoz avtoparkiga 2400 l benzin keltirildi. Bundan 1-kun 3q10 
qismi, 2-kun 2q10 qismi sarflandi. Har ikkala kunda necha litr 
benzin sarflandi?” 
 
Bu masalaga quyidagi uch hil ko’rinishda qisqa shartni yozib 
ko’rsatish qulay.
 
1.Grafik usuli. 
 
 
Shunday qilib masala qanday qisqa shartida tuzilmasin, masalaning 
to’la shartini ifodalashi va yechim yo’lini tanlashga yordam berishi 
kerak. 
Masala bu – 

---

 
so’zlar bilan ifodalangan savol bo’lib, uning javobi arifmetik amallar 
yordamida olinishi mumkin. Boshlang’ich sinf o’quvchilarini 
mantiqiy tafakkurini o’stirishda matnli masala muhim vosita bo’lib 
xizmat qiladi. Masala tushunchasini turli olimlar tomonidan turlicha 
talqin etilishi ishimizning birinchi bandida keltirilgan. Shartli 
ravishda masala quyidagi tarkibiy elementlarga ajratilishi mumkin. 
 
masalaning sharti – syujetlarning so’zlar bilan bayoni bo’lib, unda 
son qiymatlari masala tarkibiga kiruvchi kattaliklar orasidagi 
funksional bog’lanish oshkor (sonlar yordamida) holda yoki 
oshkormas shaklda (so’zlar yordamida) ko’rsatilgan bo’ladi.
 
masalanig savoli – bunda bir yoki bir necha kattalikning noma’lum 
qiymatlarini bilish taklif qilinadi. 
 
Boshlang’ich sinflarda yechiladigan masalalarni ikki turga 
bo’ladilar: 
 
Sodda masalalar va murakkab masalalar. Bir amal bilan 
yechiladigan masalalar sodda masalalar bo’lib, bunday masalalar 
bilan o’quvchilar birinchi, ikkinchi sinflarda tanishadilar. Ikki va 
undan ortiq amal bilan yechiladigan masalalar murakkab masalalar 
deb aytiladi.
 
Murakkab matnli masalalarni yechishda quyidagi bosqichlarga rioya 
qilinadi: 
 
masala matnini o’zlashtirish bosqichi 
 
masala qisqa shartini tasvirlash bosqichi 

---

 
masalani muhokama qilish bosqichi 
 
masalani yechimini tasvirlash bosqichi 
 
yechilgan masala ustida ishlash bosqichi 
 
Bu bosqichlarga rioya qilgan holda masalalar yechish o’quvchilarga 
yaxshi malaka va ko’nikma erishishga sabab bo’ladi. Yechilgan 
masala ustida ishlash bosqichi masalalari quyidagi II bobda qarab 
chiqiladi.