Reja : Trassa to’g’risidagi rejalashning umumiy ma’lumot

Tog‘lik joylardan trassani olib o‘tish. Tog‘lik nohiyalarda baland to‘siqlardagi relyef belgi raqamlarini aniqlab, hisoblab chiqib bo‘lgandan so‘ng trassa loyihalanadi.
Trassa tog‘lik joylardan o‘tadigan bo‘lsa, nishablik joylarni chi- ziqlar bilan ko‘rsatiladi. Nishabni to‘g‘ri belgilanganligini aniq- lash uchun trassani sun’iy ravishda o‘zgartirib ko‘rish mumkin. So‘ngra to‘g‘ri yo‘ldagi burchakdan trassani burib olib o‘tiladi yoki loyiha chiziq belgilab boriladi. Joydagi ikki nuqta oraliq farqi h va masofa l bo‘lsa, oraliqning o‘rtacha nishabi i_m to‘g‘ri yo‘nalish
bo‘yicha nuqtalar orasi quyidagicha:

h
i_m = _l .
(11.1)

Agarda i_m miqdor trassani olib o‘tishdagi miqdorga nisbatan i_tr nishab ortiqroq bo‘lsa, bunday holda nishabga asoslanib trassa olib o‘tilaveradi. Bunday holda trassaga tuzatma kiritiladi u quyi- dagiga teng:

^{l h} = ^{im l,}

(11.2)

^{1 i}tr ⁱtr

avvalgi chiziq miqdori quyidagiga teng:

Dl = l¢ - l

yoki (11.2) ni hisobga olganda:

Dl = l =

i_m i_{tr .}
ⁱtr
(11.3)

Qo‘llanishga nisbatan olinganda:


Dl ₌ ⁱ_m ^i_{tr .}
(11.4)

^{l i}tr

Masalan: i_m
= 0,015, i
= 0,012 bo‘lganda, avvalgi chiziqqa nis-

tr
batan
^Dl = 1/4
l
bo‘ladi. Ana shunday holda trassa uzunligi 25 %ga

tuzatiladi.
Joyning xususiyatiga qarab chiziqlar har xilda olib o‘tiladi. Agar trassaga ko‘p o‘zgartirish kiritilmasa, to‘g‘ri yo‘nalishdan o‘tgan to‘g‘ri chiziq S ga o‘xshagan bo‘ladi. Ana shu chiziq qing‘ir- qiyshiq chiziq deyiladi. (140- rasm). Trassani ma’lum miqdorda uzaytirishda trassani yon tomonidan borayotgan halqasimon egri- bugri chiziqlardan ko‘proq foydalaniladi. Trassa qancha yuqori ko‘tarilsa, chiziq nishabi boshqa nishab chizig‘ini kesib o‘taveradi (141- rasm).
Avtomobil yo‘llarini olib o‘tishdagi trassa chiziqlari bo‘ylab, burama chizma o‘rnatiladi. Tog‘lik joylardan trassani olib o‘tishda quyidagi qing‘ir-qiyishiq, egri-bugri chiziq qoidasiga amal qilinadi:

141- rasm. Burama chiziq.

1. 
   Trassani olib o‘tishda chiziqni nol qismidagi nishabni ehti- yotlik bilan belgilanadi.
   
2. 
   Reja tuzishda trassa bilan yer belgi raqamining avvaldan tuzilgan loyiha profili asos bo‘ladi. To‘g‘ri va egri chiziqlarning bir-biri bilan kesishgan joyini belgilab boriladi.
   
3. 
   Burilish burchaklari va burilish burchaklarining reja miq- dori rejada ko‘rsatiladi. Trassa chizig‘idagi nishabni doimo kuzatib boriladi. Egri joyning radiuslaridan iloji boricha kamroq foyda- lanish lozim. Trassani texnik sharoitiga moslashtirib, nishabni pasaytirib olib o‘tiladi.