Reja: 1 Rem va Romul tugʻilishi va Rimga asos solinishi

Mavzu: Rem va Romul. Rim

REJA:
1 Rem va Romul tugʻilishi va Rimga asos solinishi.

2 Rim respublikasining tashkil topishi.
3 Qadimgi Rimning madaniyati

Afsonaga ko'ra, Rimga Romul va Rem asos solgan. Hikoyaga ko'ra, egizak aka-uka Rim urush xudosi Marsning o'g'illari va Rea Silviya ismli vestal bokira qiz edi. Silviyaning otasini ag'darib, taxtni egallab olgan Rea Silviyaning shafqatsiz amakisi Amulius o'g'illarini o'ldirishiga yo'l qo'ymaslik uchun u chaqaloqlarni savatda Tiber daryosiga tashlab ketdi

Ularni Faustulus ismli cho'pon topguniga qadar emizikli bo'ri topib olgan va ularga g'amxo'rlik qilgan. Faustul va uning rafiqasi o‘g‘il bolalarni o‘z farzandlaridek tarbiyalagan va ular katta bo‘lganida, Romul va Rem ham katta harbiy mahorat va yetakchilik ko‘rsatishgan.
Ular uchun o'z shaharlarini yaratish vaqti kelganida, Romulus va Remus uni qayerda qurish borasida kelisha olmadilar. Romulus Palatin tepaligini va Remus Aventin tepaligini afzal ko'rdi. Ular bahslashishdi va Remus o'ldirildi. Bu Romulusni shaharni mustaqil ravishda qurishga majbur qildi. U shaharga Rim deb nom berdi va uning birinchi qiroliga aylandi.
Rimning tashkil topishi an'anaviy ravishda miloddan avvalgi 753 yilga to'g'ri keladi, ammo bu sanani tasdiqlovchi arxeologik dalillar kam yoki umuman yo'q. Shunga qaramay, Romul va Rem haqidagi afsona Rim mifologiyasi va tarixida muhim rol o‘ynagan va Rimning afsonaviy asoschisining hikoyasi asrlar davomida saqlanib qolgan.
Afsonaga ko'ra, Rimga Romul va Rem asos solgan. Hikoyaga ko'ra, egizak aka-uka Rim urush xudosi Marsning o'g'illari va Rea Silviya ismli vestal bokira qiz edi. Silviyaning otasini ag'darib, taxtni egallab olgan Rea Silviyaning shafqatsiz amakisi Amulius o'g'illarini o'ldirishiga yo'l qo'ymaslik uchun u chaqaloqlarni savatda Tiber daryosiga tashlab ketdi.
Ularni Faustulus ismli cho'pon topguniga qadar emizikli bo'ri topib olgan va ularga g'amxo'rlik qilgan. Faustul va uning rafiqasi o‘g‘il bolalarni o‘z farzandlaridek tarbiyalagan va ular katta bo‘lganida, Romul va Rem ham katta harbiy mahorat va yetakchilik ko‘rsatishgan.
Ular uchun o'z shaharlarini yaratish vaqti kelganida, Romulus va Remus uni qayerda qurish borasida kelisha olmadilar. Romulus Palatin tepaligini va Remus Aventin tepaligini afzal ko'rdi. Ular bahslashishdi va Remus o'ldirildi. Bu Romulusni shaharni mustaqil ravishda qurishga majbur qildi. U shaharga Rim deb nom berdi va uning birinchi qiroliga aylandi.
Rimning tashkil topishi an'anaviy ravishda miloddan avvalgi 753 yilga to'g'ri keladi, ammo bu sanani tasdiqlovchi arxeologik dalillar kam yoki umuman yo'q. Shunga qaramay, Romul va Rem haqidagi afsona Rim mifologiyasi va tarixida muhim rol o‘ynagan va Rimning afsonaviy asoschisining hikoyasi asrlar davomida saqlanib qolgan.
Rim, Qadimgi Rim — qad. davlat. Rivoyatga koʻra, R. shahriga aka-uka Romul va Rem tomonidan miloddan avvalgi 754/753 yilda asos solingan. Rivoyatlarda 8 — 6-asrlarda hukmronlik qilgan 7 podshoh qayd etilgan. Soʻnggi podshoh Tarkviniy Takabbur quvilgach, respublika tuzumi oʻrnatilgan (miloddan avvalgi 510/509 yil). Miloddan avvalgi 3-asr oʻrtalariga kelib, butun Italiya hududini tobe etgan R. yirik davlatga aylangan. U Oʻrta dengiz havzasida gegemon boʻlishga intilgan, bu R.ni Karfagen bilan toʻqnashuviga sabab boʻlgan. Puni urushlaritsan soʻng miloddan avvalgi 146 yil Karfagen ustidan gʻalaba qozongan R., Oʻrta dengiz havzasining eng yirik davlatiga aylangan. Yirik yer egaligi va qulchilikning rivojlanishi dehqonlar ommasini xonavayron boʻlishiga, qishloq kambagʻallari, qullar qoʻzgʻolonining avj olishiga (Spartak qoʻzgʻoloni) sabab boʻlgan; Rim shahri koʻchalarida fuqarolar urushi boshlanib ketish xavfi tugʻilgan. R.ning ijtimoiy-siyosiy hayotida miloddan avvalgi 1-asrda armiya va uning yoʻlboshchilari (L. K. Sulla, G. Mariy, G. Pompei va boshqalar) katta rol oʻynay boshlaganlar. 49—45 yillardagi fuqarolar urushi davrida Sezar davlatning mutlaq hukmdoriga aylangan; 44 yil respublika tarafdorlarining fitnasi natijasida Sezar oʻldirilgan. Fuqarolar urushining yangi davri Oktavian gʻalabasi bilan tugagan. U miloddan avvalgi 27 yil senatdan Avgust unvonini olgan. Avgust hukmronligi davridan boshlab R. imperiyaga aylangan. Milodiy 2-asrda Trayan davrida imperiya sarhadlari oʻzining yuqori choʻqqisiga yetgan. Bosib olingan yerlarda mahalliy aholining qoʻzgʻolonlari, ayni vaqtda varvarlarning mamlakat xududiga bostirib kirishlari bir qancha provinsiyalarni mustaqil boʻlib ajralib chiqishiga va imperiyani Sharqiy va Gʻarbiy qismlarga boʻlinib ketishiga (395) olib kelgan. 476 yil german yollanma askarlari sardori Odoakr Gʻarbiy Rim imperiyasining soʻnggi imperatori Romul Avgustulni taxtdan agʻdargan. Sharqiy Rim imperiyasi Vizantiya nomi bilan yana 1000-yilga yaqin mavjud boʻlgan.
Taʼlim
Tarbiya va maori f. Qad. davrlarda bolalar oilada tarbiyalangan. Miloddan avvalgi 5-asrda ibtidoiy maktablar vujudga kelgan. Bolalar maktabga 7 yoshdan qabul qilinib, 4—5 yil oʻqitilgan. Uyda va maktabda lotin, yunon tillari, yozish, oʻqish, hisob oʻrganilgan. Bolalar dastlab xonadonlarda oʻqituvchi yollab oʻqitilgan, keyinchalik maktablarda taʼlim berishning yangi tizimi shakllandi. Miloddan avvalgi 2-asrning 60-yillarida grammatika, ritorika maktablari vujudga keldi. Milodiy 1-asrda qizlar uchun grammatika maktablari tashkil topdi. Ritorika maktablarida 13—19 yoshdagi bolalar oʻqitildi. Bu maktablar, asosan, notiqlik sanʼatini oʻrgatar edi. Maktablarda HUQoʻQ, falsafa, tarix, sheʼriyatdan taʼlim berilar edi. 2-asrdan huquqshunoslik guruhlari tashkil topdi. Imperator Mark Avreliy davrida (2-asr) Afinada oliy maktablar tashkil etildi. Bunday maktablar keyinchalik Rimning gʻarbiy viloyatlarida ham vujudga keddi. Respublika davrida taʼlim xususiy tarzda olib borildi, unga davlat aralashmadi, biroq imperiya davrida u nazorat ostiga olindi. Oʻqituvchilar davlat xizmatchilari boʻlib, maosh oladigan boʻldilar. 362 yildan boshlab oʻqituvchilarni imperator tasdikladi. Madaniyati. R. shahardavlatdan yirik Oʻrta dengiz davlatiga aylanguncha murakkab taraqqiyot bosqichlarini bosib oʻtdi. Afina, Iskandariya, Pergam va boshqa yunon ilmiy va madaniy markazlar ham shu davlat tarkibiga kirib, etrusk, yunon, shuningdek, ellinizm davri madaniyatlari taʼsirida boyidi.