Reja: 1 Yoritish texnika va elektrotexnologiya boshqa fanlar bilan bog‘liqligi, tarkibi

Elektrotexnologiya - elektr energiyasidan bevosita yoki dastlabki tarzda boshqa turlarga aylantirib ishlab chiqarish jarayonlarida foydalanish yo‘llari, usullari va vositalarining qo‘llanilishini o‘rganadigan fan va texnika soxasidir.Elektr energiyasini issiqlikka aylantirish va undan foydalanish bilan bogliq texnologik jarayonlar “elektrotermiya”, elektr energiyasidan bevosita yoki dastlabki tarzda mexanik yoki kimyoviy energiyaga aylantirib, foydalaniladigan jarayonlar esa “materiallarga elektrofizik va elektrokimyoviy usullar bilan ishlov berish” tushunchalari bilan ifodalanadilar. «Svetotexnika va Elektrotexnologiya asoslari» fanidan maqsad sanoat korxonalarida qo‘llaniladigan elektrotexnologik qurilmalarning ishlash asoslari va ularda kechadigan issiqlik jarayonlari to‘g‘risida talabalarning ma’ruzalar davomida olgan nazariy bilimlarni tajribalar asosida mustahkamlashdan iborat. Elektrotexnologik qurilmalarning elektr jihozlarini o‘rganish, kechadigan fizik jarayonlarning mohiyatini tushinish, energetik, optik, issiqlik va boshqa o‘nlab ko‘rsatkichlarning o‘zaro bog‘liqligini tajriba yo‘li bilan aniqlab ishonch hosil qilish bajariladigan mashg‘ulotlarining asosiy maqsadidir.

Elektrotexnologiya - elektr energiyasidan bevosita yoki dastlabki tarzda boshqa turlarga aylantirib ishlab chiqarish jarayonlarida foydalanish yo‘llari, usullari va vositalarining qo‘llanilishini o‘rganadigan fan va texnika soxasidir.Elektr energiyasini issiqlikka aylantirish va undan foydalanish bilan bogliq texnologik jarayonlar “elektrotermiya”, elektr energiyasidan bevosita yoki dastlabki tarzda mexanik yoki kimyoviy energiyaga aylantirib, foydalaniladigan jarayonlar esa “materiallarga elektrofizik va elektrokimyoviy usullar bilan ishlov berish” tushunchalari bilan ifodalanadilar. «Svetotexnika va Elektrotexnologiya asoslari» fanidan maqsad sanoat korxonalarida qo‘llaniladigan elektrotexnologik qurilmalarning ishlash asoslari va ularda kechadigan issiqlik jarayonlari to‘g‘risida talabalarning ma’ruzalar davomida olgan nazariy bilimlarni tajribalar asosida mustahkamlashdan iborat. Elektrotexnologik qurilmalarning elektr jihozlarini o‘rganish, kechadigan fizik jarayonlarning mohiyatini tushinish, energetik, optik, issiqlik va boshqa o‘nlab ko‘rsatkichlarning o‘zaro bog‘liqligini tajriba yo‘li bilan aniqlab ishonch hosil qilish bajariladigan mashg‘ulotlarining asosiy maqsadidir.

Qishloq xo‘jaligida iste’mol qilinadigan energiya turlarining asosiy qismi issiqlik extiyojlari uchun sarflanadi.Qattiq yoki suyuq yokilgidan foydalaniladigan, juda past FIKga ega bo‘lgan qozonxonalardan tarqoq joylashgan qishloq xo‘jalik issiqlik iste’molchilarini ta’minlash ko‘pincha maqsadga muvofiq o‘lmaydi,chunki yuqori transport va xizmat ko‘rsatish xarajatlari bunga imkon bermaydi. SHuning uchun elektr yordamida issikliq bilan ta’minlash muxim axamiyat kasb etadi va quyidagilarga zamin yaratadi: to‘liq avtomatlashtirish va issikliq energiyasi nobudgarchiligini kamaytirish;ishlab chiqarishning texnik darajasini va unumdorligini oshirish;mexnat sharoitlarini yaxshilash, xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar sonini qisqartirish, issiqlik ta’minoti tizimlarining mustaxkamliginioshirish, atrof-muxit ifloslanishini kamaytirish.

Elektrofizik va elektrokimyoviy usullar ishlab chiqarish jarayonlarida elektrotermiyadagi kabi elektr tokining nafaqat issiqlik ta’siridan, balki elektr energiyasining boshqa texnologik xususiyatlari:mexanik (mexanik ish va operatsiyalar qo‘shimcha o‘zgartirgichlar-elektr dvigatellarsiz bajariladi), kimyoviy (kimyoviy reagentlarning olinishi,maxsulot va ozuqalarga ishlov berishda kimyoviy o‘zgarishlarni tezlatish, elektrolitik jarayonlar), biologik (chorva xayvonlari faoliyatini boshqarish, mikroflora va fauna xayot faoliyatini susaytirish yoki rabatlantirish) ta’sirlaridan foydalanishga imkon beruvchi turli xil elektr va magnit xodisalariga asoslangan.
Biz xayotni tabiiy va sun‘iy yorug‗liksiz tasavvur eta olmaymiz. Ularning atrof-muxitga ta‘siri moxiyati bir xilda emas va murakkabdir. Yer kurrasini biologik xayotining Energetik asosini - quyosh nurlanishi tashkil etadi Yer kurrasida bir yil ichida fotosintez natijasida 100 mlrd. tonna organik moddalar paydo bo‗ladi, atmosferadan 200 mlrd. tonna karbonad angidrid gazi olinadi va yer atmosferasi 145 mlrd. tonna kislorod bilan to‗yinadi.Issiqxona, chorvachilik va suv xo‗jaligi ishlab chiqarishining turli xonalaridagi lokal sharoitlarida, inson quyosh nurlarini sun‘iy elektr nurlari bilan muvaffaqiyatli almashtirilmoqda. Buning uchun biologiya, fiziologiya,elektrotexnika, ximiya va fizika soxasida ishlovchi juda ko‗p mutaxassis olimlarning mexnati sarf bo‗ldi. Ana shu olimlarning ilmlarini birlashuvidan xozirgi zamon yorug‗lik nazariyasi va texnikasi paydo bo‗ldi yoritish texnikasining nazariy va amaliy asoslarini tushuntirish, ularni qishloq va suv xo‗jaligining barcha soxalarida intensifikatsiyalash masalasini yechish uchun qo‗llashni o‗z ichiga oladi
Yer kurrasi uchun muxim bo‗lgan tabiiy optik nurlanish (ON) manbaiquyoshdir. Uning spektrida ON barcha diapazoni bor bo‗lib butun yil davomida o‗rtacha 300 dan 1000 nm to‗lqin uzunligini tashkil etadi.A.N.Lodiginning dastlabki ko‗mir tolali (1874y) cho‗g‗lanma lampalari,keyinchalik volframli (1890y) lampalari ishlatilishining soddaligi va uskunalarning arzonligi tufayli jaxon bozorini tez egalladi. To‗g‗rirog‗i cho‘g‘lanma lampalarni (ChL) konveyer usulida ishlab chiqarishni amerikalik ixtirochi va injener T.S.Edison (1847-1931yy) amalga oshirdi, g‗arbda xozirgacha uni elektr ChL ixtirochisi sifatida bilishadi. P.N.Yablochkovning (1847-1894yy) gaz razryadli lampalari yorug‗lik texnikasining rivojlanishiga asos bo‗ladi. P.N.Yablochkovning chet elda "Rus chirog‗i" deb ataluvchi lampalari o‗sha davrda Luvr muzeyini, Kolizeyni, Piterburgda esa "Anichkov ko‗prigi" va boshqa maydon xamda arxitektura ansambllarini yoritardi, shu bilan birga ular elektr yoyining yuqori ravshanligi bilan farq qilardi.Xozirgi zamon yoritish manbalari yetarli darajada rivojlangan, ularning FIK oshgan, ishlab chiqarilishi takomillashtirilgan, qo‗llanish sohalari kengaygan.
http://kompy.info