Reja: Asosiy operatsiyalar va sikllar

2. Konstruktiv omillar. Konstruvtiv omil loyixalash vaqtida insoni 
imkoniyati cheklanganligini hisobga olgan holda rudadi sifati yaxshilashga 
maqsadida texnika va uskunalar tog’ri qo’llanilishi kerak. Bunda aynan 
konstruvtiv omilni inobatga olish zarurdir.
3. Qo’llab – quvatlash omili. Ayrim hollarda uskunalarni bahosini 
inobatga olinadi, negaki bu uskunani texnik ko’rikdan o’tish vaqtida ketadigan 
xarajatni oshishiga olib kelishi mumkin.
10
4. Harajatlar omili. Bu omillar ko’p holda juda ahamiyatli hisoblanadi va 
bu korxonani ham har tomonlama harajatlar sarfini boshqarishga olib keladi. 
Agarda hamma harajatlarni ya’ni yoqilg’i, elektr energiya, isitish tizimiga, texnik 
ko’rik va boshqa xizmatlarga, minimal tarzda amalga oshirish ahamiyatlidir.
10
Howar L. Hartman. Introductory mining engineering. P.138. 

---

Asosan rudalarning tannarxi aynan shu harajatlar va barcha omillar hisobga 
olingan holda belgilanadi.
11.4-jadval. Ochiq konlarda ishlatiladigan ekskavatorlarni baholash 
parametrlari 
Hajmi yd
3
(m
3
) 
Og‘irligi
lb/yd
3
(kg/m
3
) 
Quvvati 
ot kuchi/yd
3
(kW/m
3
) 
Ish vaqti 
Soat 
Narxi 
$/yd
3
($/m
3
) 
Pnevmog‘ildirakli 
skreper 
25-52 
(19-40) 
2.900 
(1.700) 
14 
(14) 
12.000 
9.500 
(12.400) 
Frontal 
yuklash 
mashinasi 
3.5-30 
(2.7-23) 
12.000 
(7.100) 
52 
(51) 
12.000 
36.000 
(47.100) 
Gidravlik 
ekskavator 
4-30 
(3-23) 
30.000 
(17.800) 
72 
(70) 
30.000 
85.000 
(111.000) 
Mexanik 
cho‘mich 
6-75 
(4.6-57) 
54.000 
(32.000) 
41 
(40) 
75.000 
110.000 
(144.000) 
Qadamlovchi 
draglayn 
9-180 
(6.9-138) 
114.000 
(68.000) 
102 
(99) 
100.000 
210.000 
(275.000) 
Rotorli ekskavator 
0.1-5.2 
(0.1-4 
- 
- 
30.000 
-