Toshkent farmatsevtika instituti Sanoat farmatsiya fakulteti noorganik fizik va kolloid kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan mustaqil ish Bajardi:J. Shavkatov Qabul qildi: A.Buronov Mazvu: - Astar birikmalari uning faolligini brom va yod bilan solishtirish
Reja: - Astatin (At), radioaktiv kimyoviy element va halogen elementlarning eng og’ir a’zosi yoki davriy jadvalning 17-guruh (VIIa). Barqaror izotoplarga ega bo’lmagan astatin birinchi marta sintetik usulda (1940) Kaliforniya universitetida amerikalik fiziklar Deyl R. Korson, Kennet R. Makkenzi va Emilio Segre tomonidan vismutni tezlashtirilgan alfa zarralari (geliy yadrolari) bilan bombardimon qilgan holda ishlab chiqarilgan. Astatin-211 va neytronlar. Tabiatda uchraydigan astatin izotoplari keyinchalik uchta tabiiy radioaktiv parchalanish seriyasida kichik miqdorda topilgan, ular kichik shoxlanish yo’li bilan sodir bo’ladi (uran seriyasida astatin-218, toriy qatorida astatin-216, astatin-215 va astatin- aktinium seriyasida 219). O’ttiz ikkita izotop ma’lum; yarimparchalanish davri 8,1 soat bo’lgan astatin-210 eng uzoq umr ko’radi. Astatinning barqaror yoki uzoq umr ko’radigan izotoplari yo’qligi sababli, u o’z nomini yunoncha astatos so’zidan oldi, ya’ni “beqaror”.
Astatin musbat oksidlanish sonlarida paydo bo’lishi ma’lum. Astatat ioni (AtO3)− kumush yodati (AgIO3) kabi erimaydigan yoodatlar bilan birgalikda choʻktiriladi va past oksidlanish darajalarini gipoxlorit, periodat yoki persulfat bilan oksidlash natijasida olinadi. Hozircha perastatat uchun hech qanday dalil topilmadi, ammo buning sababi (AtO6)5− ionining kaliy yoodati (KIO4) bilan birga cho‘kishga moyilligi kam bo‘lishi mumkin. - +1 holatidagi astatin kompleks hosil qilish orqali barqarorlashtiriladi va dipiridin astatin perklorat [At(py)2] [ClO4] va dipiridin astatin nitrat [At(py)2] [NO3] sifatida tuzilgan komplekslar tayyorlandi. (C6H5)AtCl2, (C6H5)2AtCl va (C6H5)AtO2 formulalari bilan birikmalar ham olingan. Astatobenzol, C6H5At ni sintez qilish uchun turli usullardan foydalanish mumkin.
- Astat birikmalari elektroliz qilinganda katodda astat ajraladi. Uning ko‘p xossalari galogenlarnikiga o‘xshab ketadi. Astat ham benzolda yaxshi eriydi. Kumush astatid –AgAt suvda erimaydi. Astatning kuchli kislotali eritmalariga H2S ta’sir ettirilsa, u At2S holda cho‘kadi. Astat o‘z birikmalarida -1,+1 va +5 oksidlanish darajasiga ega bo‘ladi. Uning +7oksidlanish darajasiga ega bo‘lgan birikmasi hanuzgacha olinmagan.
- Astatid ioni At− erimaydigan yodidlar, masalan, kumush yodidi yoki talliy yodidi bilan miqdoriy ravishda choʻktiriladi. Yodid ionining diffuziya koeffitsienti astatid ionidan 1,42 baravar ko’p bo’lib, u berilgan sharoitda birinchisiga qaraganda anod tomon sekinroq harakat qiladi. Ion elementni sink yoki oltingugurt dioksidi yordamida kamaytirish orqali hosil bo’ladi. Temir ioni, Fe3+, yod (I2) va suyultirilgan nitrat kislota bilan nol valentlik darajasiga qadar oksidlanadi. Shunday qilib, astatid ioni yodid ioniga qaraganda kuchli qaytaruvchi, erkin yod esa astatinga qaraganda kuchliroq oksidlovchi hisoblanadi
- Erkin astatin eritmaning uchuvchanligi va organik erituvchilarga ajralib chiqishi bilan tavsiflanadi. Ishqoriy muhitda u nomutanosiblikka uchraydi. Astatin seziy yodidi bilan birga cho’kadi va shuning uchun poligalid anionlarini hosil qiladi. Xloroformga olingan astatin yodning bir qismi kristallanganda bir hil cho’kmaga tushishi ko’rsatilgan. Astatin yod bromidiga qaraganda ko’proq qutbli (ya’ni, elektr zaryadining ajralishini ko’rsatadigan) yodid sifatida mavjud ko’rinadi. Suvda bir oz eriydi va benzol va uglerod tetrakloridida ancha yaxshi eriydi.
- 17 gurux elementlari gurux boʻylab yuqoridan pastga tomon tushganida aktivligi kamaya boradi shuning uchun brom va yoddan aktivligi kam . Astar elementi radioaktiv element hisoblangani uchun uning hamma xossalari aniq organilmagan
Foydalanilgan adabiyotlar royxati - 1. X.R.Tuxtayev, A.T.Sharipov, S.N.Aminov Noorganik kimyo. Darslik. –T.: “Fan vatexnologiya”.- 2018.- 560 b.
- 2.H.R. To’xtayev, R.Aristanbekov, K.A. Cho’lponov, S.N. Aminov. Anorganik kimyo(“Farmasiya “-5720500- bakalavriyat ta’lim yo’nalishi uchun darslik/ O’zR Oliy vao’rta maxsus ta’lim vazirligi.-T.”Nohsir”, 2011.520 b.
- 3. Shriver and Atkins, Inorganic Chemisrty, Fifth Edition, 2010/P.W.Atkins,T.L.Owerton, J.P. Rourke, M.T. Weller and F.A. Armstrong, W.H. Freeman and Company, New York. 2010. P. 825.
- Eʼtiboringiz uchun rahmat
Do'stlaringiz bilan baham: |
