Режа axborot texnologiyalari sohasi Zamonaviy axborot texnologiyalari

Мавзу: Axborot texnologiyalari sohasi
Режа
1 Axborot texnologiyalari sohasi
2 Zamonaviy axborot texnologiyalari
3 Axborot texnologiyalarining qo'llanish sohalari. 


Axborot texnologiyalari sohasi
Hozirgi kunga kelib axborot tizimlari korxonalar menejerlari uchun katta ahamiyat kasb etmoqda, chunki ular korxonaning taraqqiy etish va rivojlanishida asosiy omillardan hisoblanmoqda. Axborot tizimlari asosida korxonalaming yangi bozorlarga kirib borishi, yangi tovar va xizmatlami taklif etishi va biznesni amalga oshirishning yangi usullari taklif qilinmoqda. Biznes-jarayonlarining tubdan o'zgarishiga to'rtta omil jiddiy ta’sir ko'rsatmoqda, ya’ni birinchidan — global iqtisodiyotning paydo bo'lishi va rivojlanishi, ikkinchidan — industrial iqtisodiyotning bilim va axborotlaiga asoslangan iqtisodiyotga aylanishi, uchinchidan — korxonalar boshqaruvining tubdan o'zgarishi va to'rtinchidan — kiberkorporatsiyalarning (raqamli korporatsiya) paydo bo'lishidir. Axborotlashtirish jarayonlari asosida iqtisodiy o'sish bo'yicha aniq natijalarga erishishda MHD rivojlangan mamlakatlardan ortda qolmoqda. Shu bilan birgalikda ijtimoiy-iqtisodiy natijalarga erishish borasida ko'plab axborot tizimlari, dasturiy mahsulotlar va ma’lumotlar bazalari miqdori ortib bormoqda. Axborot-kommunikatsiyalar texnologiyalari va axborot resurslaridan davlat boshqaruvida yanada samarali foydalanishga asosan ikkita omil jiddiy salbiy ta’sir ko'rsatmoqda: — davlat boshqaruvidagi xodimlar ko'pchiligining axborotkommunikatsiyalar texnologiyalaridan foydalanish ko'nikmalarining pastligi; — axborotlashtirish infratuzilmalarining rivojlanmaganligi. Shu bilan birgalikda, oxirgi yillarda АКТ samarali foydalanish bo'yicha qilinayotgan amaliy ishlar soni ko'paymoqda, jumladan elektron hujjat almashuv tizimlari, soliq avtomatlashtirilgan tizimlari va h.k. Kompyuter axborot tizimlarining korxonalar boshqaruv jarayonlariga joriy etilishi uning barcha boshqaruv pog'onalarini axborot ta’minoti bilan yuqori darajada ta’minlanishiga olib kelmoqda. Korxonalar boshqaruvida bo'layotgan o'zgarishlar avvalombor zamonaviy axborotkommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish hisobiga bo'lib, boshqaruv jarayonlari ham ularga nisbatan parallel o'zgarmoqda. Amaliyot shuni 76 ko'rsatmoqdaki, korxonalam ing axborot arxitekmrasi undagi biznesarxitekturaga to'liq mos kelishi kerak, aks holda ulami xarid qilish uchun qilingan xarajatlar foyda keltirmaydi. Shuning uchun ham axborot tizimlarini loyihalashtirish, ishlab chiqish va joriy qilish bo'yicha korxonaning axborotlashtirish strategiyasi bo'lishi kerak. Ushbu strategiya korxonaning ixtisoslashishini, maqsadlari va yutuqlarga erishish omillarini e ’tiborga olib, ular axborot tizimlari asosida amalga oshiriladi. Axborot-kommunikatsiyalar texnologiyalari sohasidagi oxirgi yutuqlar, ya’ni hisoblash texnikasi narxining pasayishi, dasturiy mahsulotlar yaratishning yangi texnologiyalarini kirib kelishi korxona boshqaruv jarayonlaridagi yondashuvlami tubdan o'zgartirmoqda. Endilikda rahbar xodim axborot jarayonlari ishtirokchilariga nisbatan asosiy boshqaruvchi bo'lishini, axborot-kommunikatsiyalar texnologiyalari sohasi bo'yicha yaxshi tayyorgarlikka ega bo'lishi va tadbirkorlik bo'yicha bilimlarga ega bo'lishini talab etmoqda. Rahbarlarning axborotlashtirish masalalari bo'yicha kompetent emasliklari sababli axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish natijasida olinishi mumkin bo'lgan iqtisodiy samaradorlik darajasi pastligicha qolmoqda. Korxonalarda bunday texnologiyalar bilan bog'liq bo'lgan masalalar asosan axborot texnologiyalari sohasi mutaxassislariga yuklatilmoqda, ular esa korxona boshqaruvi bo'yicha o'zgacha tasawurga egadirlar. Bunday masalalami hal qilish oliy darajadagi boshqaruvchilarga yuklatilib, ulardan axborotlashtirish bo'yicha yuqori malakaga ega bo'lishlik talab etilmoqda. Axborotlashgan jamiyatning asosiy omillaridan biri shaxsiy kompyuterlardan foydalanishdir. Ishlaydigan respondentlar ish joylarida individual kompyuter bilan ta’minlanganlari — 21,33 %, hamkasblari bilan foydalanayotganlari — 40,83 % va umuman ta’minlanmaganlari — 37,84 % ni tashkil qilmoqda. Shaxsiy kompyuterlardan qaysi maqsadlarda foydalanishayotganligiga qarasak, 41,2 % — hujjatlar bilan ishlashda, 36,5 % — ta’lim dasturlarida, 69,4 % — hordiq chiqarishda, 17,6 % — internet tarmog'idan foydalanishda, 4,7 %— elektron kitoblami o'qishda, 0,6 % — chizma va rasmlar bilan ishlashda foydalanishib kelmoqda. Iqtisodiyot tarmoqlari bo'yicha shaxsiy kompyuterlardan foydalanish tarkibini ko'rib chiqsak, u quyidagichadir: 42,7 % — sanoatda, 11,7 % — transportda, 10,7 % — xizmatlar sohasida, 9,3 % — qurilishda, 7,7 % — moliya va banklarda, 5,3 % — aloqa sohasida, 4,0 % — savdoda, 3,7 % — kommunal xo'jaligida, 5,0 % — maorif va sog'liqni saqlashdadir1. www.aci.ii7 — O'zbekiston Aloqa va axborotlashtirish agentligi ma’Iumotlari asosida. 77 Bizning fikrimizcha boshqaruv jarayonlarini axborotlashtirishda quyidagilarni e ’tiborga olish zarur bo'ladi: 1. Axborot-kommunikatsiyalar texnologiyalari asosida davlat boshqaruvini takomillashtirish. Axborotlar to'g'ri va tezkor qarorlar qabul qilishning asosini tashkil qiladi. АКТ davlat boshqaruvini takomillashtirishda nafaqat zarur, balki samarali vositaardan hisoblanadi. Shu bilan birgalikda talab qilinayotgan muhitni yaratishda so'z erkinligi, iste'molchilarhuquqi, axborot himoyasi, intellektual mulk egasi huquqi kabilarni ta’minlash kerak. Qog'ozsiz texnologiyalarning keng yo'lga qo'yilishi ish joylaridagi mehnat unumdorligi sifati, vaqtni tejash va samaradorlikni yuksaltirishda katta ahamiyat kasb etadi. Agar 2006-yilda respublika idoralari ichida qog'ozsiz hujjat aylanishi 28,2 % ni tashkil qilgan bo'lsa, hozirgi kunda 50,4 % ni tashkil qilmoqda, ya’ni qog'ozsiz texnologiyalar tizimi kundan-kunga kengayib bormoqda. 2. Bozor muhiti. Axborotlashgan jamiyat ustunliklaridan iqtisodiy va ijtimoiy jihatdan maksimal samarali foydalanish borasida ulami tartibga solib turish muhitini shakllantirib, uning asosida yangi xizmatlami joriy etish va infratuzilmani kengaytirishga investitsiyalarni jalb etishni qutlash lozim. Zamonaviy aloqa kanallarining mavjudligi va ular xizmatlari narxining arzonligi АКТ keng foydalanishning zamini bo'lib xizmat qiladi. 3. Standartlashtirish. Axborotlashgan jamiyatda standartlashtirish asosiy omillardan biri hisoblanadi. Global va hududiy darajalarda aloqalar o'zaro bir-biriga mos keladigan standartlarga rioya qilishni talab qiladi. 4. Iste’molchilar huquqini himoya qilish. Iste’molchilar asosli ravishda ulaming shaxsiy hayotlarini tashqi muhitdan himoyalanganligidan havotirda bo'lishadi. Axborotlashgan jamiyatni shakllantirishda shaxsiy axborotlaming himoyalanganlik darajasi katta ahamiyat kasb etadi. 5. Intellektual mulkka ega bo'lish huquqi. Elektron tijoratni yo'lga qo'yish, dasturiy mahsulotlami ishlab chiqish va sotishda intellektual mulkka ega bo'lish huquqi katta ahamiyat kasb etmoqda. Elektron tijoratning keng kirib kelishi axborotlashgan jamiyatning shakllanishida asosiy omillardan hisoblanadi. So'rovda ishtirok etganlaming nima uchun Internet orqali xarid qilishmaganliklarini quyidagicha izohlashgan: 43,7 % — Internet tarmog'iga ulanmagan, 30,3 % — tovar va xizmatlami shaxsan xarid qilishni afzal ko'rishgan, 26,0 % — Internet tarmog'idan nimani va qanday qilib xarid qilishni bilmaslik kabi sabablarni keltirishgan