Reja: Axborot xaqida tushuncha, Axborotning xossalari 2

Axborotning qimmati ushlanib qolish vaqti oshishi bilan kamayadi, Shu tufayli axborot eskiradi.
Axborotni qayta ishlashda ushlanib qolish kamayganda, birinchidan, qarorlar oldinroq qabul qilinishi mumkin, ikkinchidan, uning mazmuni yaxshilaniladi.
Axborot foydali bo‘lishi uchun har bir daqiqada hal etiladigan muammo bilan bog‘liq bo‘lishi lozim. Faqat ishga tegishli axborotlar foydalanuvchilarga o‘z vaqtida va mazmunli qaror qabul qilish imkonini beradi.
Shunday qilib, axborotning qiymati faqat uning miqdori bilangina belgilanmaydi. Axborot birligining qiymati yoki murakkabliligi darajasiga qarab baholash ham muhim. Unda boshqaruv xodimlari ishini ular ishlab chiqarayotgan axborot miqdori va qiymati bo‘yicha (boshqarish samaradorligi uchun zarur va etarli bo‘lgan) baholash imkoniyati tug‘iladi. Ushbu formula bo‘yicha foydalanuvchi (ijrochi) foydali ishi koeffitsienti Shunday baholash ko‘rsatkichi bo‘lib xizmat qilishi mumkin:

Bunda l_chiq, l_kir – tegishlicha kiruvchi va chiquvchi axborot qiymati; U_chiq, U_kir – tegishlicha kiruvchi va chiquvchi axborot hajmlaridir.
Axborotni tejash. Axborotni qayta ishlash va foydalanish jarayonlari – mehnat jarayonlari, boshqaruv mehnatini tejash muammosi ekan, demak bu eng avvalo axborotni tejash muammosidir. Axborotni tejash tamoyili Shundayki, u bilan bog‘liq jarayonlar undan faqat ishlab chiqarishda foydalanilgandagina maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Axborotni tejash yo‘laridan biri doimiy va o‘zgaruvchan axborot o‘rtasida to‘g‘ri nisbatni o‘rnatishdir. Bunda doimiy axborot solishtirma og‘irligining aniq sharoitlardagi eng ko‘p imkoniyatlarini ko‘zda tutishi lozim.
Axborot to‘laqonligining o‘lchovi bo‘lib (yani faktik yoki loyihalashtirilgan) J_loydan vaqt birligi yoki bir boshqaruv turkumi (jarayon, ish) mobaynida mazkur sharoitdagi maksimal axborot miqdori J_max ga og‘ishi axborot to‘laqonligiga o‘lchovi bo‘lib xizmat qilishi mumkin, Chunki axborot to‘laqonligi oxir - oqibatda uning miqdori bilan belgilanadi.
Axborot to‘laqonlilik koefitsienti o‘lchami Kb quyidagi formula bilan belgilanadi:⁷

Axborot miqdorining oshishi bilan uning qiymati, ya’ni u bilan bog‘liq bo‘lgan harajatlar ortadi. Biroq bu qiymatning o‘sishi bir tekis rivojlanmaydi, Chunki u axborot miqdori oshgandagina ortadi. Bu, axborot birligiga harajatlar miqdori ortishi sababli axborotni qayta ishlash murakkabligi oshishi natijasida o‘sishi bilan izohlanadi. Demak, axborot to‘laqonliligi koeffitsenti axborotga ketgan harajat bilan bog‘liq.
Teskari belgilar bilan olingan yo‘qotishlar o‘lchami iqtisodiy samarani (oxir-oqibatda foydani) ifodalaydiki, u axborot noto‘laqonligi va o‘z vaqtida etkazilmaganligi tufayli yo‘qotishlarni bartaraf etish natijasida olinishi mumkin.
Iqtisodiy samara (E) bilan axborotni yo‘qotish (S) o‘rtasidagi aloqa quyidagi bog‘liqlikda ifodalanadi:

bunda M - yo‘qotishlar yoki iqtisodiy samara koefitsenti (ularning maksimal ahamiyatiga nisbatan).

S2max maksimal yo‘qotishlar axborot umuman yo‘q paytida yuzaga keladi. Ularning o‘lchami axborotsiz to‘g‘ri qaror qilish ehtimoli hisobga olingan holda belgilanishi lozim.
M koeffitsenti o‘z navbatida axborot to‘laqonligi koeffitsenti(Kb)dan, u bilan bog‘liq harajatlar(S1) va yo‘qotishlarga(S2) bog‘liq. Demak, axborot to‘laqonligi koeffitsenti optimalligi sharoitlarini ikki yoqlama aks ettirishi mumkin: harajat va yo‘qotishlar summasini minimallashtirish, ya’ni (S1+S2) min yoki foyda va harajatlar o‘rtasidagi farqni maksimallashtirish, ya’ni (E-S)max. Axborot harajatlari uning miqdoriga, Shuningdek sifat harakteristikalariga bog‘liq holda belgilanadi.