Reja: Chastota haqida umumiy ma’lumot


Download 1.04 Mb.
Sana16.03.2023
Hajmi1.04 Mb.
#1278690
Bog'liq
Chastotani o’zgartiruvchi tronsformatorlar.


Mavzu:Chastotani o’zgartiruvchi tronsformatorlar.

Reja:
1.Chastota haqida umumiy ma’lumot.


2. Chastotani o’zgartiruvchi tronsformatorlar.
3.Transformatorning ikilamchi cho’lg’amiga ikkita generator ulash.

Hozirgi zamon elektr energetikasida tiristorlio’zgartirgichlardan keng foydalaniladi. Ular o’zgartiruvchan tokni to’g’rilash, o’zgarmas tokni invertorlash, tok chastotasini o’zgartirish uchun ishlatiladi. Dastlab tiristorli o’zgartirgichlardan o’zgarmas tok dvigatellariga o’zgarmas kuchlanish berishda foydalanilgan. Tiristorli o’zgartirgich yordamida o’zgarmas tok dvigatellariga berilayotgan kuchlanishni o’zgartirib


dvigatelning aylanish tezligini boshqarish mumkin. Boshqariladigan to’g’rilagichlardan shu maqsadda foydalaniladi. Bu to’g’rilagichlarda tirstor bosghqariladigan ventil vazifasini bajaradi. Bir fazali ikkita yarim davrli boshqariladigan to’g’rilagichning ishlanishini ko’rib chiqamiz.


a)

b)
Bir fazali ikkita yarim davrli boshqariladigan to’g’rilagichning.
Mazkur to’g’rilagichning sxemasi boshqarilmaydigan to’g’rilagichnikidan
deyarli farq qilmaydi. Faqat ventil lementi sifatida tiristordan foydalanilgan.
Tok davrning birinchi yarmida V1 ventildan, ikkinchi yarmida esa V2 dan o’tadi. Istemolchidagi tok va kuchlanishning yo’nalishi o’zgarmasdir. Boshqariladigan ventillarning qo’llanishi kuchlanish qiymatini rostlash imkonini beradi. Ventil unga ochuvchi impuls berilganidan keyingina ulanadi. Bu impuls ventilning tabiiy ulanish vaqtida emas, balki andaydir kechikish bilan beriladi. Ventilning tabiiy ulanish vaqtidan boshlab hisoblanadigan kechikish burchagi α boshqarish burchagi deyiladi va elektrik graduslarda o’lchanadi.
To’g’rilagichga aktiv xarakterga ega bo’lgan istemolchi ulangan bo’lsin. t=0 vaqtda V1, va V2, ventillar yopiq, istemolchidan tok o’tmaydi. t = t1 bo’lganda V1, ventilga ochuvchi impuls beramiz. Bunda ventil va istemolchidan tok o’tadi. Istemolchidagi kuchlanish keskin ortadi va shu lahzada transformatorning ikkilamchi cho’lg’amidagi u21 kuchlanishga tenglashadi. Keyin istemolchining kuchlanishi transformatorning ikkilamchi cho’lg’amidagi kuchlanishning o’zgarish qonuniga asosan o’zgaradi. t= t2 bo’lganda u21 kuchlanish nolga teng bo’lib, o’z yo’nalishini o’zgartiradi. Ventil V1 dagi tok kamayib , nolga tenglashadi va u yopiladi. Istemolchidagi tok va kuchlanish nolga tenglashadi va ikkinchi ventil V2 ga oquvchi impuls berilganda istemolchidan tok o’tadi va undagi kuchlanish transformatorining shu vaqtdagi ikkilamchi cho’lg’amidagi kuchlanish U23 ga teng bo’ladi. Istemolchidagi kuchlanish mazkur cho’lg’amdagi kuchlanishning o’zgarish qonuni bo’yicha o’zgaradi. Ventil V2 dan o’tayotgan tok nolga teng bo’lganda istemolchidagi tok va kuchlanish ham nolga teng bo’lib qoladi. Istemolchidagi tok va kuchlanish to’g’rilangan va pulsatsiyalanuvchidir. To’g’rilangan kuchlanishning o’rtacha qiymati quyidagicha aniqlanadi.








Una = 1  2U21 sintdt  0


 U21(1 cos)

2 2U21 U0  0.9U21 ekanligini hisobga olsak,
Una = 2 (1cos)
deb yozish mumkin.
 =0 bo’lganida istemolchidagi kuchlanish boshqarilmaydigan to’g’rilagichlarnikidagi kabi U0 ga teng,   1800 gacha o’zgartirib, Una ning turli qiymatlarini olish mumkin. To’g’onlangan tokning o’rtacha qiymati:


UH U0 1cos Ri Ri 2
Ventildagi to’g’ri kuchlanish α ga bog’liqdir. α=900 bo’lganida to’g’ri kuchlanish maksimal qiymatga ega. Ventildagi maksimal teskari kuchlanish transformatorning ikilamchi cho’lg’amidagi liniya kuchlanishining amplitudasiga tengdir:
Utes = 2 U2=2 2 U21.
Istemolchidagi kuchlanish istemolchining xarakteriga bog’liqdir. Agar istemolchi aktiv-induktiv xarakterga ega bo’lsa, V1, va V2, ventillarning yopiq holatida ham istemolchidan tok o’tadi. Induktiv istemolchining magnit maydoni energiyasi hisobiga tok uzluksiz bo’ladi.
Istemolchidagi kuchlanish quyidagicha aniqlanadi.



To’g’rilangan kuchlanishning qiymati, istemolchining xarakteridan qatiy nazar, α ga bog’liqdir. Istemolchi va ventildagi kuchlanishlarning egri chiziqlari 19-rasmda keltirilgan. Ventil V1 ni ulashdan oldin unga transformatorning ikkilamchi cho’lg’amidagi U21 to’g’ri kuchlanish beriladi.  t bo’lganida V1 ochiladi va undagi kuchlanishning pasayuvi nolga teng bo’ladi. t2 1800 bo’lganida V1 yopiladi va transformatorning ikkilamchi cho’lg’amidagi kuchlanish ostida bo’ladi. V2 dagi kuchlanish qiymati V1 dagi kuchlanish kabi bo’ladi, faqat faza jihatdan yarim davrga siljiydi.


Uch fazali tokni to’g’rilash uchun cho’lg’amning o’rtasidan sim chiqarilgan sxema va ko’prik sxemalardan foydalaniladi. Ko’prik sxemali boshqariladigan to’g’rilagichning ishlashini ko’rib chiqamiz (19-rasm ). Sxemada uch fazali transformator va oltita ventildan foydalanilgan. Bunda hamma vaqt juft ventillar ishlaydi, masalan, V1 va V4, V2 va V5, V6 va V3 va hokazo. Sxemaning normal ishlashi uchun tegishli ventillarga ochuvchi boshqarish impulslarini baravariga berish lozim. Boshqarish burchagi  600 bo’lganida to’g’rilangan kuchlanish uzluksizdir,  600 bo’lganda esa uzluklidir. Kuchlanishning qiymati  600 bo’lganida UH U0 cos ( U0- uch fazali boshqarilmaydigan to’g’rilagichning chiqishidagi kuchlanish ),  600 bo’lganda esa




UH U0 1 cos(3 ) .

SHunday qilib, boshqarish burchagi  ni o’zgartirish orqali to’g’rilagichning


chiqishidagi kuchlanishning qiymatini o’zgartirish mumkin. Boshqariladigan to’g’rilagichlar o’zgarmas tok elektr yuritmalarini boshqarishda ishlatiladi. G - D sistemalardagi generator o’rniga boshqariladigan to’g’rilagich o’rnatib, uning chiqish kuchlanishini boshqarish orqali elektr yuritmaning tezligini boshqarish mumkin. Katta quvvatli tiristorlarni simobli to’g’rilagichlar o’rnida ishlatish mumkin.Yuqorida qayd etilganidek, tiristorli to’g’rilagichning chiqishidagi kuchlanish tristorning boshqarish burchagiga bog’liqdir. Tiristorni ochish uchun signal boshqarish sistemasidan beriladi.


Boshqarish sistemasining vazifasi quyidagilardan iborat:
-impulsning ventilni ochishga yetarli bo’lgan tok va kuchlanish amplitudasini ta’minlash ;
-boshqarish impulslarining tikligini ta’minlash ;
-boshqarish impulslarining fazalar bo’yicha simmetrik bo’lishini ta’minlash ;
-rostlashni keng doirada amalga oshirish.

Boshqaruvchi impuls tristorning ochilish burchaginigina rostlaydi. Tiristorning yopilishi esa anod toki nolga teng bo’lganida o’z-o’zidan ro’y beradi. SHu sababli, boshqarish impulslari qisqa, lekin anod toki ishlab ketish tokiga teng bo’lishini ta’minlab beradigan vaqt ichida ta’sir etishi kerak.


Qanday elementlardan tuzilganligiga qarab boshqarish sistemasi elektromagnit va o’tkazgichli sistemalarga bo’linadi. Elektromagnint sistemalarga impulslarda hosil qiluvchi va faza siljituvchi tuzilmalar sifatida ferromagnit elementlar ishlatiladi. Yarim o’tkazgichli sistemalar tranzistorli yoki kichik quvvatli sxemalardan iboratdir. Boshqaruvchi impulslar bir yoki bir necha kanalda ishlab chiqarilishiga qarab boshqarish sistemalari bir va ko’p kanalli xillarga bo’linadi
Boshqarish sistemalari boshqarish impulsning fazasi qanday o’zgarishiga qarab gorizontal, vertikal va raqamli sistemalarga bo’linadi. Gorizontal boshqarish sistemasida boshqaruvchi impuls sinusoidal kuchlanish nolga teng bo’lgan vaqtda hosil qilinadi. Impulsning fazasi sinusoidal kuchlanishning fazasini o’zgartirish yo’li bilan o’zgartiriladi. Vertikal boshqarish sistemasida boshqaruvchi impuls o’zgaruvchan va o’zgarmas kuchlanishlarni taqqoslash natijasidan kelib chiqib hosil qilinadi. Impuls mazkur kuchlanishlar o’zaro tenglashganida hosil bo’ladi. 20-rasm, a da bir fazali ko’prik to’g’rilagichni boshqaradigan vertical bir kanalli sistemaning struktura sxemasi ko’rsatilgan. Tiristorlardagi kuchlanish to’g’ri ulanganda C sinxronizatorning kirishiga Ukir kuchlanish beriladi. Signal

sinxronizatordan o’zgaruvchan tok generatori AKG (arrasimon kuchlanishlar generatori ) ga uzatiladi. AKG arrasimon kuchlanish ishlab chiqarib, uni taqqoslash qurilmasiga ( TQ) uzatadi. TQ da bu kuchlanish o’zgarmas kuchlanish bilan taqqoslanadi. Arrasimon va o’zgarmas kuchlanishlar o’zaro tenglashganida TQ impuls ishlab chiqaradi va uni impulslarni taqsimlovchi ( IT) ga uzatadi.






Bir fazali ko’prik to’g’rilagichni boshqaradigan vertical bir kanalli sistemaning struktura sxemasi


IT impulsini impuls hosil qiluvchi I H K 1 yoki I H K 2 ga uzatadi. Ularda impuls shakillanib , chiqish kaskadlari CH K1 va CH K2 orqali tristorlarga uzatiladi.
Raqamli boshqarish sistemalari, boshqaruvchi impulslar fazasini raqamli kod shaklida ishlab chiqaradi. Bu kod ventilli o’zgartirgichning raqamli boshqarish sistemasidagi xotira qurilmasiga yozib olinadi. So’ngra u impulslar fazasiga aylantiriladi. Raqamli boshqarish sistemasi, asosan, o’zgartirgich avtomatik rostlash sistemasining bir qismi bo’lganida ishlatiladi.

Kuchlanish vat tok invertorlarining ish rejimlatining tahlili


Ko’pincha, o’zgarmas tokni o’zgaruvchan tokka aylantirish talab etiladi. O’zgarmas tokni o’zgaruvchan tokka aylantirib beruvchi qurilma invertor deb ataladi.
Invertorlar o’zgarmas tok zanjiridagi energiyani o’zgaruvchan tok zanjiriga uzatish mumkin. Bunda invertorning ishi manbaning o’zgaruvchan kuchlanishi bilan belgilanadi. Invertor esa manbaga bog’langan deyiladi. Agar invertor istemolchini manba bilan bog’lanmagan holda energiya bilan ta’minlasa, u avtonom invertor deyiladi.
Invertorlash jarayoni to’g’rilash jarayoniga teskaridir. SHu bois invertorlash jarayonini boshqariladigan yarim davrli to’g’rilagich misolida ko’rib chiqish mumkin.O’zgarmas tok generatori transformator TR ning ikkilamchi cho’lg’ami bilan ventil V orqali bog’langan. TR ning ikkilamchi cho’lg’amidagi kuchlanish sinusoidal qonun bo’yicha o’zgaradi. V faqat u2  Eg bo’lgandagina
ishlaydi. Bunda tok transformatorning ikilamchi cho’lg’amidan generator (G) ga oqib o’tadi. Bu esa to’g’rilash rejimiga mos keladi .Agar generator EYUK ning qutublarini o’zaro almashtirsak va tiristorning boshqarish burchagini  1800 qilsak, tok generatordan transformatorga oqib o’tadi.
Invertorlash jarayoni boshqariladigan yarim davrli to’g’rilagich misolida
Mazkur tok faza jihatdan transformatorning ikkilamchi cho’lg’amidagi kuchlanish bilan mos tushadi. Sxema invertor rejimida ishlaydi Bunda EgU2. Demak, o’zgartirgich to’g’rilash rejimidan invertorlash rejimiga o’tishi uchun, birinchidan, generator E YU K ining yo’nalishini o’zgartirish va EgU2 b’lishini ta’minlash, ikkinchidan tiristorni boshqaruv burchagi  ni 1800 dan katta qilib olish kerak. Manba bilan bog’langan invertorning ishlashini bir fazali invertor misolida ko’rib chiqamiz (22-rasm). Transformatorning ikilamchi cho’lg’amiga ikkita ventil ( V1 va V2), generator ( G) ulangan. Ventil V ochiq bo’lib, u21 kuchlanish manfiy qiymatga ega bo’lsa, tok transformatorning 1-2 uchlariga musbat potensialga ega bo’lgan uchidan kirib keladi. Bunda energiya generator G dan o’zgaruvchan tok manbaiga uzatiladi. Invertor uchun chiqish kuchlanishi bo’lmish Ug ventil V1 yopilmagunicha u21 ning o’zgarish qonuni bo’yicha o’zgaradi.

. Invertorlash jarayoni diodlarning ta’siri


Keyingi yarim davr ichida trasformatorning 2-3 uchlarida manfiy ishorali u22 kuchlanish bo’ladi. Impuls yordamida ventil V2 ni ochadi. Tok ventil V2 dan o’tib, transformator 2-3 cho’lg’amining oxiridan bosh uchiga oqib o’tadi. Bunda energiya yana generator G dan manbaga uzatiladi. Ventil V1 ga ikkilamchi cho’lg’amning to’liq kuchlanishi berilgan bo’lib, mazkur kuchlanish V1 uchun teskaridir. Bunda ventil V1 yopiladi. O’zgartirgich invertor rejimida ishlaganida ochilishni ilgarilatish burchagi degan tushuncha kiritiladi. Bu burchak  bilan belgilanadi ( =  ). Har bir ventilning ochilish burchagi u21 va u22 kuchlanishlar nolga teng bo’lgan lahzadan boshlab  burchagiga chapga siljigan. Bunda bir ventil berkilganida ikkinchisining bir zumda ochilishi ta’minlanadi.SHuning hisobiga transformator cho’lg’amlaridagi tok uzluksizdir. Tiristorlarning normal ishlashi uchun   to'ch shart bajarilishi kerak. Bu yerda   tiristorning komutatsiya burchagi, to’ch - tiristor yopilish xossalarining qayta tiklanish vaqti.

Invertor kuchlanishining o’rtacha qiymati quyidagicha aniqlanadi :






UH  1  2U2 sintdt  UHo cos, 

bu yerda UHO= 0.9 U2- =0 bo’lgandagi kuchlanishning o’rtacha qiymati.


 ni  orqali ifodalasak :


UH3 =-UH0 cos( ) UH0 cos UH .

Kuchlanishning o’rtacha qiymati to’g’rilagichniki kabi aniqlanadi:


UH =UHO cosα
 2 bo’lganda o’zgartirgich invertor rejimida ishlaydi.
2 bo’lganda o’zgartirgich to’g’rilash rejimida ishlaydi.
  2 bo’lganda , o’zgartirgich faqatb reaktiv quvvat ishlab chiqaradi (UH =0 bo’ladi).
Ikkita bir xil tiristorli o’zgartirgichlarning ochilish burchaklarini rostlash orqali ulardan birini to’g’rilagich , ikkinchisini esa invertor sifatida ishlatsa bo’ladi. O’zgarmas tok E U L ( elektr uzatish liniyalari ) da to’g’rilagich sifatida ishlovchi tiristor o’zgartirgichlar o’rnatiladi. Ular uch fazali o’zgaruvchan tokni
pulsatsiyalanuvchi o’zgarmas tokka aylantirib beradi. E U L orqali o’zgarmas tok uzatiladi. Liniyaning oxirida invertor rejimida ishlovchi tiristorli o’zgartirgich o’rnatiladi. U pulsatsiyalanuvchi o’zgarmas tokni uch fazali o’zgaruvchan tokka aylantiradi. Bunda to’g’rilagich ham invertor ham bir xil tiristorlarga ega bo’lib, seksiyalardan yig’iladi.
Tiristorli o’zgartirgichlar o’zgarmas tok dvigatellarining tezligini boshqarish va aylanish yo’nalishini o’zgartirishda keng qo’llanadi. Mustaqil ishlovchi invertorlar avtonom invertorlar deyiladi. Avtonom invertorlar tok invertorlari va kuchlanish invertorlariga bo’linadi. Tok invertorlari o’zgarmas tok manbaiga katta induktivlikka ega bo’lgan drossel orqali ulanadi. Tok invertorining kirish zanjiridagi tokning qiymati o’zgarmasdir. 23-rasmda ko’rsatilgan tok invertorining ishlashi bilan tanishib chiqamiz.

Tok invertorining optimallashgan sxemasi.


Kirishdagi drossel induktivligi Ld  . Kirish toki o’zgarmas (id=Id). Vaqt t=t1 bo’lganda V1 va V3 ventillar ochiq bo’lsa , tok bu ventillar orqali Zu istemolchidan o’tadi. Istemolchiga kondensator C parallel ulangan. Bunda uning o’ng qoplamasi musbat, chap qoplamasi manfiy potensialga ega bo’ladi. Vaqt t=t2 bolganda V2 va V4 ventillarga boshqarish impulse beriladi. Ventillar V1 va V3 yopilishga ulgurmaganda kondensator ventillar orqali qisqa tutashgan bo’lib qolib, zaryadsizlanadi. Kondensatorning zaryadlanish tokining yo’nalishi V2 va V4 ventillardagi tokning yo’nalishi bilan mos tushadi , V1 va V3 ventillardan o’tuvchi tokka esa teskaridir. Ventillar V1 va V3 yopiladi. Bunda V2 va V4 ventillardan o’tuvchi tok id=Id bo’ladi. Kondensator qayta zaryadlanadi. Endi uning o’ng qoplamasi manfiy potensialga, chap qoplamasi esa musbat potensialga ega bo’ladi. Kondensator kuchlanishi o’zgaruvchan bo’lgani uchun istemolchidagi kuchlanish
ham o’zgaruvchan va uning effektiv qiymati U=0.9cos bo’ladi. Bu yerda  -
invertorlangan kuchlanish va invertorlangan tokning asosiy garmonikalari orasidagi burchak. Kirish kuchlanishi o’zgarmas bo’lganda chiqish kuchlanishi U burchak  ning qiymatiga bog’liqdir. CHiqish kuchlanishining shakli istemolchi xarakteriga va C sig’imning qiymatiga bog’liqdir.Kuchlanish invertorlarida kirish kuchlanishining o’zgarmas bo’lishini ta’minlash uchun ular manbaga kondensator C orqali ulanadi. 24-rasm da avtonom kuchlanish invertorining sxemasi ko’rsatilgan. V1 va V4 ventillar ochiq bo’lganida tok V1 ventil , ZH istemolchi va V4 ventillar orqali o’tadi. Bu vaqtda V2 va V3 ventillar yopiq bo’ladi. Istemolchidagi tok V1 ventilga ulangan uchlikdan V4 ventilga ulangan uchlikka oqib o’tadi. Agar istemolchi aktiv xarakterga ega bo’lsa , tok kuchlanishning shaklini takrorlaydi. . Kuchlanish invertorining optimallashgan sxemasi.

Agar istemolchi aktiv- induktiv xarakterga ega bo’lsa , V1 va V4 ventillar yopilib, V2 va V3 ventillar ochilganida tok o’z yo’nalishini saqlab qolishga harakat qiladi. Bunda u qisman V4 va V6 ventillar, qisman V1 va V7 va ventillar orqali tutashadi va va nolga tenglashadi. Manbadan kelayotgan tok ochilgan V2 va V3 ventillar orqali istemolchidan o’tadi. Mazkur tokning yo’nalishi oldingi toknikiga nisbatan qarama – qarshidir. So’ngra V2 va V2 ventillar yopilib , V1 va V4 ventillar ochiladi va jarayon takrorlanadi. Boshqarmaydigan V5, V6, V7 va V8 ventillar boshqariladigan ventillarni shuntlash uchun ishlatiladi.


3.4. Chastota o’zgartirgichlar chiqishidagi kuchlanishni rostlashning zamonaviy usullari


CHastota o’zgartirgichlar ma’lum chastotali o’zgaruvchan tokning chastotasini o’zgartirish uchun xizmat qiladi. Tiristorli chastota o’zgartirgichlar ikki turga : oraliqda o’zgarmas tok zanjiri bo’lgan va bevosita bog’langan o’zgartirgichlarga bo’linadi.


75

Oraliqda o’zgarmas tok zanjiri bo’lgan o’zgartirgichlar ikkita o’zgartirgichdan iborat. 25-rasmda mazkur chastota o’zgartirgichning struktura sxemasi ko’rsatilgan. CHastota f1 bo’lgan o’zgaruvchan kuchlanish (U1) to’g’rilagich yordamida o’zgarmasga aylantiriladi va Filtir F yordamida tekslanib, avtonom invertor ( AI ) ga beriladi. Mazkur o’zgarmas kuchlanish invertor yordamida chastotasi f2 bo’lgan kuchlanish ( U2) ga aylantiriladi. U2 ning qiymati to’g’rilagich yordamida , chastotasi esa AI yordamida boshqariladi. TIBS (to’g’rilagichning ishlashini boshqarish sistemasi) va IIBS (invertorning ishlashini boshqarish sistemasi ) chastotani keng oraliqda boshqarish imkonini beradi.

25-rasmda chastota o’zgartirgichning struktura sxemasi


CHastota o’zgrtirgichlar aylanish chastotasi katta oraliqda o’zgaradigan elektr dvigatellarni ta’minlashda ishlatiladi. Bu o’zgartirgichlarning tuzilishi ancha sodda. Ularning asosiy kamchiligi ikkita o’zgartirish bo’g’ining mavjudligi ,


ining nisbatan kichikligi hamda boshqarish sistemasining kattaligi hisoblanadi. Hozirgi vaqtda bevosita bog’langan o’zgartirgichlar ishlab chiqarilmoqda . Bevosita bog’langan tiristorli o’zgartirgichlar chegaralovchi L1 va L2 reaktorlar orqali parallel ulangan ikki guruh tiristorlardan iboratdir. Har bir tiristorlar guruhi goh to’g’rilagich , goh invertor rejimida ishlaydi. Ma’lum vaqt ichida birinchi guruh ventillarni ochish burchagi α>π/2 bo’lsa , bu ventillar to’g’rilagich rejimida ishlaydi. Ikkinchi guruh ventillarining ochilish burchagi 2  1  1. Ular invertor rejimida ishlaydi, keyin ular almashadi. Ma’lum chastota bilan ventillarni ochish burchagini davriy ravshda o’zgartirib, to’g’rilash va invertorlash rejimlari boshqarilsa, o’zgartirgichning chiqishidan o’zgaruvchan kuchlanish olish mumkin. Bu kuchlanish asosiy garmonikasining chastotasi va amplitudasiga bog’liqdir :

m
U2 U1max 1 sin2t ,

bu yerda: m1- manbaning fazalar soni U1max- ta’minlovchi kuchlanish amplitudasi: 2 - chiqish kuchlanishi asosiy garmonikasining chastotasi.


26-rasmda chastota o’zgartirgichning sxemasi undagi kuchlanishning o’zgarish grafiklari ko’rsatilgan . Reaktorlar L1 va L2 muvozanatlovchi kuchlanish ta’sirida hosil bo’ladigan muvozanatlovchi tokni chegaralash uchun ishlatiladi. Muvozanatlovchi yoki tenglashtiruvchi kuchlanish boshqarish burchaklari (1 va 2 ) ning davriy ravishda o’zgarishi hisobiga yuzaga keladi.


77

26-rasmda chastota o’zgartirgichning struktura sxemasi
CHastota o’zgartirgichlarning afzalligi quyidagilardan iborat.

1. Boshqarish sistemasining nisbatan ixchamligi.


2. CHiqishdagi kuchlanish amplituda va chastotasining tekis boshqarilishi.


3. Tiristorning ochilish burchagini boshqarish orqali chiqishda sinusoidal kuchlanish hosil qilish mumkin.


CHastota o’zgartirgichlarning kamchiligi sifatida reaktiv quvvat ko’proq istemol


qilinishini, ish chastotalarining yuqori qiymati chegaralanganligini, chastota faqat kamaytirilishini ko’rsatish mumkin.


78

Хулоса.

Ushbu magistrlik dissertatsiyasida avtomatlashtirilgan elektr yuritmani zamonaviy tiristorli o’zgartirgichlar yordamida boshqarish masalalarining tahlili ko’rib chiqildi. Ishda asosan texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish bo’yicha imliy tekshirish ishlariga katta ahamiyat berildi. Ularning natijalari ishlab chiqarishning hamma sohalarida samarali qullanilishi mumkin. Hozirgi paytda esa sanoat, transport va qishloq xo’jaligida texnologik jarayonlarni avtomatlashtiish bo’yicha mamlakatimizda sezilarli ishlar amalga oshirilmoqda. Mamlakatimizning bir necha ixtisoslashgan zavod va fabrikalarida maxsulot tayyorlash jarayoni elektrik yuritmalar bilan to’la avtomotlashtirilgan va avtomatlashtirilmoqda. Murakkab ish mashinasining ayrim ish organlariga mexanik energiyani bir markazdan taqsimlash har tomonlama noqulaylik tug’dirib, undagi quvvat isrofining kata bo’lishiga olib keladi. Murakkab texnologik jarayonlarning har bir ish organi alohida elektr motori bilan harakatga keltirilsa, ularni avtomatlashtirish va ishga tushirish ancha yngillashadi va kulaylashadi, uzatmaning konstruktsiyasi esa soddalashadi.
Hozirgi vaqtda sanoat korxonalarda texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishda elektrik yuritmalardagi o’tkinchi jarayonlarni chuqur o’rganish hozirgi zamon avtomatlashtirilgan elektr yuritma nazariyasi va amaliyotida katta ilmiy ahamiyat kasb etmoqda. Kelajakda yaratiladigan avtomatlashtirilgan texnologik qurilmalari ishlab chiqarishda juda ko’p murakkab nazariy, eksperimyntal, konstruktorlik va ekspluatatsion masalalarini hal etishga to’gri keladi. Bu masalalarni to’gri hal etish bilan ishlab chiqarishga, texnikaviy paramytrlar va elektrik yuritmalari sifatiga hamda avtomatlashtirilgan texnologik jarayonlarning tasnifiga ilmiy asoslangan talablar kompleksi aniqlab beriladi.

Sanoatda texnologik jarayonda qo’llaniladigan usullardan eng optimali invertor kirishidagi o’zgarmas kuchlanishni rostlashdir. Buni boshqariladigan tiristorli tog’rilagichlar yordamida amalga oshirish mumkin. Invertorni o’zgarmas kuchlanish manbaidan ta’minlash uchun impulsli kuchlanish o’zgartirgichlardan foydalanish mumkin. Bunday holatlar uchun invertor chiqishidagi o’zgaruvchan kuchlanishning amplitudasi invertor kirishidagi o’zgarmas kuchlanish qiymati bilan aniqlanadi.


Asinxron motorlarni tezligini chastotaviy rostlashda nafaqat chastotani balki tiristorli o’zgartirgich chiqishidagi kuchlanishni ham rostlashga zarurat tug’iladi. Bunday holatlarda o’zgartirgichlarda chastota va kuchlanish rostlanishining bir-biriga bog’liq bo’lmagan rostlash tizimi ishlab chiqildi.
Elektryuritma bilantexgologikjarayonlarniavtomatlashtirishusullarinitahlilqilindi:. ....CHastota o’zgartirgich chiqishidagi kuchlanishni rastlashning zamonaviy
usullarini o’rganildi.
Avtonom invertor ishlash printsipning tahlil qilindi.
Keng chastotali o’zgarmas tok o’zgartirgichlar ish rejimlarini tahlil qilib tegishli o’zgartirgichlar kiritilgandan keyingi uning imkoniyatlarini o’rganildi.
Tadqiqotlar «SP TSK» masuliyati cheklangan jamiyati misolida o’tkazildi. Korxonadagi avtomatlashtirilgan texnologik jarayonlarning texnik holati va elektr energiyani o’zgartirgichlari bilan to’liq ta’minlangani va elektr uzatish yo’llari, nimstantsiya va boshqa asbob - uskunalarni loyihalash - me’yoriy talablarga javob berishi o’rganiladi va texnologik jarayonlarda qo’llanilgan elektr energiyasi o’zgartirgichlarida chastota va kuchlanish rostlanishining bir-biriga bogliq bo’lmagan rostlash tizimi yaratildi. Hisoblar tahlili elektr yuritma bilan texgologik jarayonlarni avtomatlashtirish usullarini ishlab chiqildi va ularning bajarilishini nazorat usullari taklif qilindi.
«SP TSK» masuliyati cheklangan jamiyatida keng chastotali o’zgarmas tok o’zgartirgichlar ish rejimlarini tahlil qilinib tegishli o’zgartirgichlar kiritilgandan keyingi uning imkoniyatlarini o’rganildi.
Zamonaviy tiristorli o’zgartirgichlar asosida avtomatlashtirilgan elektrik yuritma bilan sanoat korxonalardagi texnologik jarayonlarni takomillashtirildi, uning talablarini to’la qondirildi, ish unumini ko’tarish, mahsulot sifatini yaxshilash, uning tan narxini pasaytirish imkoniyatlari yaratildi.


Download 1.04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling