Режа Эгилувчи элементлар мустақкамлигини нормал кесимлар бўйича ҳисоблаш

Тўғри тўртбурчакли кесимларни жадвал бўйича ҳисоблаш. Амалда якка арматурали тўғри тўртбурчак кесимли элементлар жадвал ёрдамида ҳисобланади /2/. Бунинг учун (7) ва (9) формулаларга ўзгартириш киритамиз:
М  Р_ббХ(ҳ_о – 0,5Х), агар Х = ҳ_о бўлса, М  Р_ббҳ_о(ҳ_о– 0,5ҳ_о) бўлади, ҳ_о ни қавсдан ташқарига чиқарамиз М  Р_ббҳ (1 – 0,5); агар _м = (1 – 0,5) белгиласак, М  Р_ббҳ _м қелиб чиқади. Бу ердан

_м = М /Р_ббҳ (12)

Шу ишни арматура учун ҳам такрорлаймиз. М  Р_сА_с(ҳ_о – 0,5Х),

Х = ҳ_о ни билган ҳолда М  Р_сА_с(ҳ_о– 0,5ҳ_о) дан ҳ_о ни қавсдан ташқарига чиқарамиз:

М  Р_сА_шо(1– 0,5). (13)

Агар 1– 0,5 =  деб белгиласак, М  Р_сА_шо келиб чиқади. Бу тенгламадан арматуранинг юзасини топамиз:

А_с = М /Р_шо (14)

Агар тўғри тўртбурчакли кесимнинг ўлчамлари маълум бўлса, _м орқали жадвалдан  коеффисиент аниқланади, сўнгра (14) формуладан арматура юзаси А_с топилади. (1–расм).

Бетон сиқилиш зонасининг нисбий баландлиги қХ/ҳ_о. нинг чегаравий қиймати _Р тарзида ифодаланади. =_Р бўлганда элемент чегаравий ҳолатда бўлиб, арматурадаги қучланиш Р_с га тенглашади.
Табиийки, _Рнинг чегаравий қиймати ва шунга мос чегаравий арматуралаш мавжуд, бу чегарадан ўтгач,емирилиш чўзилган арматурадан эмас, балки сиқилган бетондан бошланади. Ҳисобнинг биринчи ва иккинчи ҳоллари орасидаги чегара ҳам ана шундан иборатдир (1– расм). Шундай қилиб, агар  = Х/ҳ_о_Р бўлса, элементлар биринчи ҳолнинг формулалари (4) ва (14) асосида ҳисобланади. Агар >_Р бўлса, ҳисоб иккинчи ҳол формулалари бўйича амалга оширилади. Тажрибаларнинг кўрсатишича _Р нинг қиймати бетон ва арматуранинг хоссаларига боғлиқ бўлади.
Бетоннинг мустаҳкамлиги ортган сари, унинг қайишқоқлиги пасайиши ҳисобига, бетоннинг сиқилиш зонасида фурсатидан илгарироқ мўртемирилиш содир бўлади, бу эса _Р нинг камайишига олиб келади. Тажрибаларнинг кўрсатишича, бетон ва арматуранинг мустаҳкамлиги ортган сари _Р нинг қиймати камая боради. Демак, кесимнинг сиқилиш зонаси кичрая боради. _Р (1) формуладан топилади.
Конструксияларни ҳисоблашда уларнинг энг тежамкор ва арзон нушаларини танлашга интилмоқ зарур. Тажрибаларнинг кўрсатишича, тўсинларда  = 0,2...0,3 ва плиталарда =0,1...0,25 олинcа, маблағ тежалади.
Елемент якка тартибда арматураланганда, сиқилиш зонасидаги бетон бузилмаган ҳолда қабул қила оладиган моментнинг чегаравий қиймати қуйидаги формула билан ифодаланади:

М_Р=_РР_ббҳ₀² (15)

Буерда _Р= _Р(л–0,5_Р) (16)

Ҳисобнинг иккинчи ҳолида _Р>, яъни элементнинг емирилиши сиқилиш зонасидан бошланади, деб олинади. Арматуралаш фоизини керагидан ортиқча олиш темирбетон элементларнинг мустаҳкамлигини сезиларли даражада оширмайди. Бундай элементлар мустаҳкамлигини Х = _Рҳ_о деб олиб, (13) формула ёрдамида ҳисобласа бўлади. Ҳисобни янада аниқроқ бажариш мақсадида (4) ва (14) формулалардаги Р_с ўрнига _с ни қўйиш тавсия этилади, чунки арматурадаги кучланиш сиқилиш зонасидаги бетоннинг барвақтемирилиши оқибатида ҳисобий қаршилик қийматигаетиб бора олмайди.
Ҳар бир и – қаторда жойлашган стержендаги кучланиш қуйидаги формуладан аниқланади:

_си = [_сc,у/(1– /1,1)(/_и–1)] (17)

буерда _и = Х/ҳ_ои, ҳ_ои – энг сиқилган нуқтадан тегишли қатор арматурасининг оғирлик марказидан ўтувчи ўққача бўлган масофа.

_си кучланишлари ҳар кандай ҳолда ҳам ҳисобий каршиликлар Р_с ва Р_сc нинг абсолют қийматларидан ортиб кетмаслиги зарур. Бундай ҳолда ҳисоб мувозанат тенгламалари билан (17) формулани биргаликдаечиш орқали бажарилади.