Reja Elektr zanjirining asosiy qonunlari

E

(1.2)

Bu yerda r - manbaning ichki qarshiligi; R=¹ RL + 1RL - elektr uzatish liniya
simining qarshiligi; ro + R ~ zanjirning to‘la qarshiligi; R t = RL + R„ - tashqi zanjirning qarshiligi:
(1.2) formula berk kontur uchun Om qonunini ifodalaydi. Shuningdek, EYuK manbai bo‘lmagan elektr zanjirining istalgan qismi uchun ham tadbiq etish mumkin. U holda zanjirning бв qismidagi (1.4 va 1.5-rasmlar) tok:
1


1.6-rasm
= ^., (1.3)
R„

1.4-rasm
1.5-rasm

bundan
иба -1 • R1S.

Demak, Ris qarshiligida kuchlanishning pasayishi u orqali o‘tgan tokning mazkur qarshilikka ko‘p aytmasiga teng.
Kirxgof qonunlari murakkab (ikki va undan ortiq konturli) elektr zanjirlami hisoblash va ularning elektr holatlarini to‘la aniqlash uchun xizmat qiladi. Murakkab zanjirlar uchun tarmoq, tugun va kontur tushunchalari qo‘llanadi . Tarmoq - elektr zanjirining ma’lum bir qismi bo‘lib, ketma-ket birlashtirilgan qarshiliklar (rezistorlar), energiya manbalari va hokazolardan iborat. Tugun - elektr zanjirining uchta va undan ortiq tarmoqlarining birlashgan joyi. Kontur- zanjirining bir necha tarmoqlaridan iborat yopiq yo‘l. Masalan, 1.6-rasmdagi elektr zanjiri beshta tarmoq (bulardan ikkitasining energiya manbai bor) ikkita tugun va to‘qqizta konturdan iborat.
Kirxgofning birinchi qonuni (toklar qonuni) elektr zanjirining tarmoqlanish tugunidagi toklarning qanday taqsimlanganligini ifodalaydi. Bu qonunga ko‘ra, elektr zanjirining tarmoqlanish tuguniga kelayotgan va undan chiqib ketayotgan toklarning algebraik yig‘indisiga nolga teng. Chunonchi, 1.6- rasmdagi elektr zanjirining A tuguni uchun
Л + 12 _ 13 _ 14 _ 15 - 0 (1.4)
deb yozish mumkin. Bunda tarmoqlanish tuguni kelayotgan toklarni «+» ishora va undan chiqib ketayotgan toklarni «-» ishora bilan olgan bo‘lamiz. Umumiy holda
n
Ih- - 0. (1.5)
R-1
Kirxgorfning ikkinchi qonuni (kuchlanishlar qonuni) berk elektr zanjirining qismlaridan EYuK va kuchlanishlarning qanday taqsimlanganligini aniqlashga yordam beradi. Binobarin, berk konturdagi barcha EYuK laming algebraik yig‘indisi shu konturning barcha qismlaridagi kuchlanishlar pasayishining algebraik yig‘indisiga teng:IE, - I I, • R,.
k
(1.6)
-1 k-1
Kirxgorfning ikkinchi qonuniga binoan. 1.7-rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirida EYuK ning shartli musbat yo‘nalishi bo‘yicha (ya’ni, soat milining harakat yo‘nalishi bo‘yicha) zanjirning elektr muvozanat tenglamasi:
E + E - R + R + R. (1.7)

1.7-rasm
1.8-rasm

Zanjirdagi har qanday nuqtaning potensiali mazkur nuqtaning zanjirdagi holati bilan aniqlanadi. Umumiy holda IE -1IR - 0 deb yozish mumkin.

1 =
^ro ^{+ R} л ^{+ R}h^ro ^{+ R}T