Reja: G’alla yig’ishtirish texnologiyasi

t = t₀ = S.
g’alla, texnik ekinlar va utlarni uradigan mashina yoki urgichlarda S = 76,2 mm; makkajuxori, kungabokar va boshqa yugon poyali ekinlarni uradigan urgichlar uchun S = 90 mm.

117. 
     rasm. Segment-barmokli urish apparati.
     

— Segmenti bir katnashda ikki joydagi ekinni uradigan baland uruvchi apparat tavsifi kuyidagicha ifodalanadi:
2t =2t₀ = S.
bu yerda, S = 152,4 mm yoki 101,6 mm bo’ladi.
Baland uradigan urish apparatining tuzilishi sodda, quvvatni kam sarflaydi, ishga chidamli, ammo urish balandligi katta bo’lgani uchun poyaning ko’p qismi kolib ketadi. Bunday apparat bilan ozika utlarni urish maksadga muvofik emas.


Xulosa
Shuning uchun ham baland uruvchi apparatlar don ekinlarini urishda ishlatiladigan urgich­larga o’rnatiladi.
Past uradigan apparatning (118- rasm) tavsifi kuyidagicha ifodalanadi:
t = 2t₀ = S.
Bu yerda, S =76,2 mm yoki 101,6 mm bo’ladi.
Ozika ekinlarini yigib olishga mo’ljallangan urish mashinala­riga (kosilkalar) urilmasdan koladigan anKiz balandligini kamaytirish maksadida past uradigan urish apparatlari o’rnatiladi.
Urta balandlikda uradigan urish apparatining (118- v rasm) tavsifi kuyidagicha: t = kt₀ = S.
Bu yerda, S = 76,2 mm yoki 101,6 mm.
k — proportsionallik koeffitsienti bo’lib, 1,2 < k < 1,4.
Urish apparatining bu turidan kamrok foydalaniladi.
O’rish apparatini rostlash. O’simlik poyasini kam quvvat sarflab sifatli kesish uchun urish apparati tegishli ravishda rostlanadi. Segmentning 25....30 mkm qalinlikdagi tigi 19°….25° burchak ostida charxlanadi. O’simlik poyasini segment va barmok tiglari orasidan sirpanib chikib ketishini yo’qotish uchun segment tiglarida kertiklar hosil qilinadi. O’simlik poyasi segment va barmok tiglari orasida “chaynalib” kolmasdan, yaxshi kirqilishi uchun ular orasidagi tirkish 0,5...1 mm dan oshmasligi kerak. Tirkishni sozlash uchun kisgich 5 ning holati o’zgartiriladi (119- rasm). Shu maksadda bolga bilan kisgichlarga yengil uriladi yoki kisgich ostiga kuyiladigan kistirmalar soni o’zgar­tiriladi. Singan segmentlarni almashtirganda shatun 3 uzunli­gi­ni o’zgartirib, pichoqning chetki kuzgalmas nuktadagi holatida segment va barmoklarning simmetriya uklari bir-birining ustiga tushishi rostlanadi.
Urish apparatini kerakli urish balandligiga o’rnatish uchun urgich korpusi dala yuzasiga nisbatan zarur balandlikda o’rnatiladi.

Urgichning dala yuzasiga nisbatan balandligini o’zgartirish uchun gidrotsilindr 12, muvozanatlovchi prujina 10 va aynan dala yuzida sirpanib, unga moslanib yuruvchi tayanch boshmogi 2 dan iborat bo’lgan sozlovchi mexanizm xizmat kiladi. Urish balandligi 120—240 mm bo’lib, bu ekinning buyi va dala rel yefiga kura urgich korpusini dala yuzasiga moslab parallel olib yuruvchi tovon 2 ning balandligini o’zgartirish xisobiga erishiladi. Urish apparati urgich kengligi bo’ylab bir xil balandlikda urishni ta`minlashi uchun urgich korpusi yer yuzasiga parallel sirpanib kuchadigan kilib o’rnatiladi. Bunga esa muvozanatlovchi prujinaning tarangligini o’zgartirish bilan erishiladi. Dala rel yefiga moslanib, unga parallel sirpanib yurish uchun urgich tovonining yerga bo’lgan bosimi 250—300 N dan oshmasligi kerak.

Nam va toshlok dalalarda ishlaganda urgichning dala rel yefiga moslanishi kiyinlashadi, chunki tayanch boshmoklari tuproqqa botib yoki toshlar ustiga ko’tarilib kolishi mumkin. Bunday hol da bosh­moklar olinadi yoki korpus tubiga tirab kuyiladi, urish balandligi esa gidrotsilindr 12 yordamida boshkariladi.
O’rish apparatining harakat yuritmasi. Ish jarayonida urish apparatining yuritish mexanizmi segmentni ilgarilanma-kaytarma harakatini amalga oshiradi. Shu maksadda fazoviy krivoship-shatunli, ba`zan esa yassi mexanizmlar ishlatiladi. 119- rasmda aksial, dezaksial va obkashli krivoship-shatunli mexanizm chizmasi keltirilgan.
Aksial va dezaksial krivoship-shatunli mexanizm (119- a, b rasm) val 1, krivoship 2 va shatun 3 lardan tashkil topgan. Aksial mexanizmda pichoq va krivoship vali 0 yerga nisbatan bir xil h<sub>sa</sub> balandlikda o’rnatiladi. Dala sharoitida ishlayotganda krivoship kesaklarga tegmasligi uchun yerga nisbatan transport tirkishi h<sub>ta</sub> koldirilishi kerak. Aksial mexanizmda poyalarni urish baland-ligining minimal miqdori h<sub>sa</sub> transport tirkishidan katta, ya`ni h_sa>h_ta bo’ladi. Dezaksial mexanizmda 0 nuktasi S ga nisbatan h_ masofa (dezaksial) yuqorirok o’rnatiladi. Bu mexanizmda h_t va p_s bir-biridan kam fark kiladi.
119- a va b rasmdagi sxemalardan kurinib turibdiki, krivoship­lari bir xil h_ta q h_t balandlikda o’rnatilsa ham dezaksial mexanizmi aksialga nisbatan sezilarli darajada pastrok urish imkonini beradi, ya`ni h<sub>s</sub>< h<sub>sa</sub> bo’ladi. Dezaksial mexanizmining bu xususiyati, ayniksa, yem-xashak urishda katta ahamiyatga ega. Shu sababli pichan urgichlarda aksial mexanizm deyarli ishlatilmaydi.
Dezaksial mexanizmda val O shatun AV ni pichoqlar dastasi bilan birlashtiradigan V nuktasiga nisbatan yon tomonga surilganligi sababli shatun katta uzunlikka ega bo’lib koladi. Mashinani kupol kilib kuyadi. Shuning uchun urilmagan bugdoy poyalarini shikastlan­tirmaslik uchun kombaynlarda obkashli krivoship-shatun mexanizmi ishlatiladi. Obkashli krivoship-shatun mexanizmi (119- v rasm) shatun 3 ning segmentga beradigan ilgari­lanma-kaytarma harakatini obkash 5 va zveno 6 orqali o’zgartiradi. Yuritish mexanizmining u yoki bu turidan foydalanish, urgichning tuzilishi va uzatmani kay darajada kulayrok joylashtirishga bog’liqdir.
O’rish apparati yuritmasining kinematik parametrlari
Segmentning siljish yuli. Ishlash sharoitiga qarab, segment-barmoqli o’rish apparati harakat yuritmasining krivoship-shatunli, aksial va dezaksial, tebranuvchan shaybali, tebranuvchan obkashli turlari mavjud. Quyida tuzilishi eng sodda va keng tarkalgan krivoship-shatunli (120- rasm) yuritmalarning kinematik tavsif­lari bo’lgan segmentning siljish yuli S, tezligi V va tezlanishi a kabi parametrlar to’g’risida kiska ma`lumotlar keltirilgan.

120 – rasm. Sigmentni siljish yo’lini aniqlash.
Agar krivoship va shatun bir chizikda yotadigan holatlariga kelib qolishsa, segment chetki S yoki S_ nuktalarda bo’ladi, ya`ni segment­ning siljish yuli: