Reja: Investitsiya loyihalarining moliyaviy va iqtisodiy samaradorligini baholashning mazmuni va mohiyati

2.-rasm. Korxona pul oqimining xarakteristikasi²
Yuqoridagi 2-rasmda keltirilganidek korxona pul oqimlari asosan quyidagilardan tashkil topadi:

• 
  operatsion faoliyatning sof pul kirimi/chiqimi (4-shakl, 050-qator);
  
• 
  investitsion faoliyatning sof pul kirimi/chiqimi (4-shakl, 100-qator);
  
• 
  moliyaviy faoliyatning sof pul kirimi/chiqimi (4-shakl, 180-qator).
  

Pul tushumlari va chiqimlarini tahlil etish investitsiya loyihalarini baholashda juda muhim sanaladi. Investorlarni boylikni o’stiruvchi tushumning qanchaligi, pul mablag’lari kirimi va chiqimigina qiziqtirmasdan, balki korxonaning byudjet oldidagi majburiyatlardan holi bo’lgandagi, ya’ni soliqlarni to’lagandan keyingi qoladigan natija (foyda) qiziqtiradi.
Buni quyidagi ko’rinishdagi formula orqali aniqlash mumkin:

bu erda, P_t - pul tushumlari; S_t - sotishdan olingan tushum;
X-harajatlar yig’indisi (joriy harajatlar); A - amortizatsiya ajratmasi;
T_f,T_c - to’langan foizlar va soliqlar.
Iqtisodiy adabiyotlarda investitsiya loyihalarining sof pul oqimini topish uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:
– Sotishdan tushgan tushum
–O’zgaruvchan xarajatlar
– Amortizatsiya
– Kredit uchun foiz
Boshqa doimiy xarajatlar
= Soliqqa tortiladigan baza
– Foyda (daromad) solig’i
= Korxona ixtiyorida qoladigan foyda (sof foyda)
+ Amortizatsiya
Korxonaning sof pul oqimi (Cash Flow – CF)³.
Investitsiya loyihalarining samaradorligini diskontlash asosida baholash usullari har qanday investitsiya loyihasining daromadliligini, samaradorliligini, foydaliligini hamda ularning jalb etuvchanligini aniqlab bera oladi. Lekin ayrim hollarda investitsiya loyihalarini baholashda barcha usullarni qo’llash zaruriyati bo’lmasligi ham mumkin. Bu usullarning qo’llanilishi tahlil qilinayotgan har bir loyihaning o’ziga xos jihati va xususiyatlarini inobatga olgan holda amalga oshirilishi lozim.
Loyihaning jalb etuvchanligini baholash usullari uning barcha xususiyatlarini ochib bera olmasa ham, loyihaning haqiqiy samaradorligini aniqlashda asosiy xizmat vazifasini o’taydi.