Reja: Ionlar haqida tushuncha Noorganik ionlar Mikro va makro elementlar Ionlar

Suv — tirik organizmlar tarkibida uchraydigan va tabiatda keng tarqalgan , anorganik modda. Uning miqdori keng doirada o'zgarib turadi. Tish email hu-jayralarida 10% ga yaqin, o'simlik hujayralarida esa 90% dan ko'proq suv bo'ladi. Ko'p hujayrali organizmda suvning o'rtacha miqdori 80% ni tashkil etadi.

Hujayrada suvning ahamiyati juda katta. Tirik organizmlar uchun suv na-faqat ular hujayrasinining zarariy tarkibiy qismi, balki yashash muhiti hamdir. Suvning vazifalari ko'p jihatdan uning kimyoviy va fizikaviy xususiyatlari bilan aniqlanadi. Bu xususiyatlar asosan suv molekulasining kichikligi va ularning qutblanishi hamda bir-biri bilan vodorod bog'lanishi orqali amalga oshiriladi.

Qutblanish deganda molekuladagi zaryadlarning notekis taqsimlanishi tushi-niladi. Suv molekulasining bir chekkasi kuchsiz musbat zaryadga ega bo'lsa, ikkinchisi manfiy bo'ladi. Bunday molekula dipoldeh ataladi. Kislorodning ele-ktromanfiy atomi vodorod atomining elektronlarini o'ziga tor.



Uglerod (lot. Carbo — kumir, lot. Carboneum), S — Mendeleyev davriy sistemasining IV guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib rakami 6, at. m. 12,011.2 ta barkaror izotopi: 2S (98,892%) va 3S (1,108%) bor. Radioaktiv izotoplaridan |4S(T|/2=5600 y.)ningahamiyati muhim. Atmosferaning yuqori qatlamida kosmik nurlar ney.tronlarining azot izotopi I4N ga ta`siri natijasida 4S hosil buladi. 4S izotop indikatorlar sifatida keng qo`llanadi.

Uglerod qadimdan ma`lum. Pista kumir rudalardan metallar eritib olishda, olmos qimmatbaho tosh sifatida qo`llangan. Keyinroqesa grafit tigel va qatlam tayyorlashda ishlatilgan. K.Lavuazye 1772 y.da olmosning kristall holdagi Uglerod ekanligini isbotladi. 1778 y.da shved kimyogari K. Sheyele grafitni selitra bilan qizdirilganda qam ko`mirni selitra bilan qizdirilgandagi singari karbonat angidrid hosil bo`lishini aniqladi. Ingliz olimi S.Tennant 1797 y.da kaltsiy karbonatga fosfor bug`i ta`sir ettirib sof Uglerod. oldi.

Udlerod. Yer po`stining massa jihatidan 2,310 2% ini tashkil etadi. U Yer po`stining yuqori qismi (biosfera)da bo`ladi. Tirik moddalarda 18%, yog`ochda 50%, toshko`mirda 80%, neftda 85%, antratsitda 96% Uglerod bor. Uglerodga xos minerallar soni 112 ta. Uglerod koinotda ham keng tarqalgan. Quyoshda Uglerod vodorod, geliy va kisloroddan keyin 4o`rinni egallaydi.

HAYOTIY JARAYONLARNING KIMYOVIY ASOSLARI

Tashqariga cbiqariladi. Ko'pchilik kimyoviy moddalar hujayraning tashqi mem-branasi orqali faqat erigan holda o'tishi mumkin.

Suv toza kimyoviy modda sifatida ham o'ta muhim ahamiyatga ega. Birqator katalizatoriar ta'sinda suv gidroliz reaksiyaiarini amalga oshiradL_Bu_reaksiyalarda suvning OH" yajjl^umhlari_turii xijmolekulalarning erkin

Valentligiga bjnkadlTNalijada yangi xususiyatga_ejga_bo'lgan yangi modda hosil bo‘ladi Turli xil organizmlarda suvning har xil miqdorda bo'lishini tushintiring.

Nima uchun barcha kimyoviy jarayonlar suvli muhitda amalga oshishini tushuntiring.

Suv katta issiqlik sig'imiga va issiqlikni yaxshi o'tkazish xususiyatiga ham ega. Shuning uchun hujayra ichidagi harorat deyarli o'zgarmaydi yoki hujayra atrofi-dagi muhitga nisbatan juda kam darajada farqlanishi mumkin.

Mineral tuzlar,/Hujayradagi anorganik moddalarning katta qismi tuzlar si­fatida uchraydi. Ularjon holatida yoki qattiq erimaydigan tuz ko'finishida bo'ladi. Ion holda uchraydiganlar orasida K+, Na+, Ca2+ tuzlari muhim ahamiyatga ega. Chunki ular tirik organizmlarga xos bo'lgan xususiyat qo'zg'atuvchanlikni amalga oshirishni ta'minlaydi. *

Hujayraning buferlik xususiyati uning ichki qismidagi tuzlarning aralash-masiga bog'liq. Hujayraning ichki muhitini mo'tadil darajada kuchsiz ishqoriv holatda saqlab turish qobiliyati uning buferligi deb ataladi. Hujayraning ichki muhit buferligini asosan H2PO~ va HPO^~ — anionlari ta'minlaydi. Hujayra tashqarisidagi suyuqlik va qonda buferlik vazifasini H2C03 va НСО3 bajaradi.

Kuchsiz kislotalar va kuchsiz ishqorlarning anionlari vodorod ionlari hamda gidroksil-ionlar (OH") bilan bog'lanadi. Natijada hujayraning ichki muhiti buferlik darajasi ya'ni, pH qiymati deyarli o'zgarmaydi.

Ca va P ning asosiy qismi suyak to'qimalarini hosil qilishda ishtirok etadi. Ulardan asosan murakkab kalsiy fosfat va murakkab kalsiy karbonat tuzlari ko'rinishda foydalaniladi.

Suvning biologik ahamiyati bilan bog'liq bo'lgan suv molekulalarining fazoviy tuzilishini tushuntirib bering.

Tirik organizmlar tarkibida ko'p uchraydigan mineral tuzlarni ayting. Hujayraning buferlik hossasi qaysi moddalar bilan bog'liq.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

1. Ermolayev M.V. ,,Biologik ximiya’’

Toshkent. 1981.

2. To’raqulov Yo. X. ,,Bioximiya’’

3. M.Valixonov “Biokimyo” Toshkent 2008y

4. w.w.w. Ziyo net

5. w.w.w. Ziyo.Uz.com
http://fayllar.org