Rеja: Iqtisodiy tahlilning bozor munosabatlari sharoitidagi mazmuni
Mavzu №5 Mahsulot tannarxi tarkibi va tarkibiy tuzilishining tahlili
Download 0.53 Mb.
|
1. Iqtisodiy tahlilning bozor munosabatlari sharoitidagi mazmuni-fayllar.org
|
Mavzu №5 Mahsulot tannarxi tarkibi va tarkibiy tuzilishining tahlili
Reja: 1. Harajatlarning turlari 2.Asosiy faoliyatdan ko‘iiIgan foydaga ta’sir etuvchi omillar tahlili Davr xarajatlari deyilganda - bevosita ishlab chiqarish jarayoni bi1an bogliq bo’lmagan xarajatlar va sarflar tushuniladi. Davr xarajatlari tarkibiga mahsulot ishlab chiqarish tannarxiga kiritilmaydigan xarajatlarkiritiladi. Ularni yuzaga chiqish shakli va o‘rniga qarab quyidagilarga ajratish mumkin. sotish xarajatlari; mamuriy xarajatlar; umumxo‘jalik xarajatlari. Sotish xarajatlari«Mahsulot (ish bajarish. xizmat ko'rsatish)lari ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalarning shakllanish tartibi to‘g‘risida»gi Nizomga muvofiq to‘g‘ridan to'g'ri korxona faoliyati natijaviyligi bilan bog’lanishi tartiblangan. Sotish xarajatlari mahsulotlarni xaridor va buyurtmachilarga jo'natish va sotish bilan bogliq bolgan xarajatlarni o‘z ichiga oladi Sotish xarajatlarini ish haqi xarajatlari, ish haqidan ajratmalar,material xarajatlari, asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi, reklama xarajatlari, ish va xizmatlar hamda boshqa xarajat moddalaribo'yicha tarkiblash va tahlil etish mumkin. Sotish xarajatlarining qoplanishi korxonaning dastlab hisob foydasidan amalga oshiriladi. Ma’muriy xarajatlar qatoriga korxona boshqaruvi bilan bogliq bolgan xarajatlar kiritiladi va ularning korxona sarflari tarkibidagi salmog‘i sezilarli ulushini tashkil etadi. Bu bevosita raxbarlar va boshqaruv apparatining xizmat xarajatlaridir. Boshqa umumxo’jalik xarajatlari qatoriga yuqoridagi tarkibga kiritilmagan xarajatlar - ishlab chiqarishni takomillashtirish, o‘zlashtirish va yangi mahsulotlarni ishlab chiqarishni yolga qo‘yish bilan bog’liq bo’lgan xarajatlar kiritiladi.Asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan daromad va xarajatlar tahlilida asosiy ishlab chiqarish faoliyatining mahsulot, ish va xizmatlarni sotishdan tashqari faoliyatlardan olingan daromad va yo'qotishlari tahlil etiladi. Asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan olingan daromad va xarajatlar kopincha operatsion daromadlar va xarajatlar, deb ham aytiladi. Operatsion xarajatlar va daromadlar qatoriga boshqa sotishlardan olingan daromadlar yoki ular bo'yicha yo'qotishlar kiradi. Korxonaning boshqa operatsion xarajatlariga quyidagilar kiradi: kadrlar tayyorlash va ulami qayta tayyorlash xarajatlari, loyiha va qurilish-montaj ishlarida kamchilikni bartaraf etish xarajatlari, axborot tizimlariga haq toliash, auditorlik xizmatlari uchun tolovlarisalomatlikni muhofaza qilish va xodimlami ishlab chiqarish jarayoniila bevosita qatnashuvi bilan bog’liqiq boimagan dam olishlami tashkil etish tadbirlari xarajatlari, shahar obodonchilik ishlari va qishloq xo‘jaligiga yordam berish bilan bog’liqiq xarajatlar, kompensatsiya va rag’batlantirishtusidagi to’lovlar ish haqini hisoblashda e’tiborga olinmaydigan tolov va xarajatlar, ya’ni moddiy vordam, sogliqni saqlash obyektlari, nogironlar uylari, bolalar maktabgacha tarbiya muassasalari, sog’lomlashtirish lagerlari, madaniyat va sport obyektlarini asrash harajatlari, vaqtincha to‘xtatib qo‘yilgan ishlab chiqarish quvvatlari va 0b’ektlarini saqlash xarajatlari, bank xizmati uchun toiovlar, har xil xayriya jamg‘armalari, ekologiya, sog'lomlashtirish, madaniyat, xalq talimiijtimoiy ta’minot va shu kabi tashkilotlarga badallar, budjetga niajburiy toiovlar, soliqlar vayigimlar hamda budjetdan tashqari jamg’armalarga ajratmalar, zararlar, jarimalar, penyalar va boshqa xarajatlardan iborat. Asosiy ishlab chiqarish faoliyatidan olingan boshqa daromadlarga quyidagilar kiradi: undirilgan yoki qarzdor tomomdan e'tirof qilingan jarimalar va penyalar; hisobot yilida aniqlangan o‘tgan yilga tegishli foyda; vordamchi xizmat koisatuvchi tarmoqlardan olingan tushumlar; asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar va boshqa mol-mulklami olishdan olingan daromadlar; da’vo bildirish muddati o'tgan kreditorlik va deponent qarzlami hisobdan chiqarishdan olingan daromadlar; tovar-moddiy boyliklami qayta baliolanishdan koiilgan nalijalar; davlat subsidiyalaridan daromadlar; xolisona moliyaviy yordam; boshqa operatsion daromadlar. Operatsionjarayonlardanolingandaromadlarqatorigakorxonaningishlabchiqarishfaoliyatiningmahsulotishlabchiqarishvatashqarifaoliyatidanolinadigandaromadlarkiritiladi. Ularxarajatlarvadaromadlarqatorialohidatarkiblanganholdasummadamoliyaviynatijalarto'g'risidagihisobotgatushiriladi. Operatsion daromadlar va xarajatlar o’zinmg sof qiymati bo‘yicha ham mulivaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotga tushirilishi belgilangan. Operatsion jarayonlardan olingan daromadlar ular bo‘yicha farqlangan holda hisobotga foyda yoki zarar tushniladi. Boshqa sotishlar bo‘yicha Respublika Soliq kodeksiga muvofiq alohida soliqlar tolovi qo‘llaniladi. shuningdek, mahsulot (ishi xizmat)larni sotishga soliqlar daromad voki tushumlaming bu qaton bo‘yicha ham amal qiladi. Boshqa sotishlardan sof tushum summasi hum mahsulot (ish va xizmat)lami sotishdan sof tushumni aniqlashdagi kabi uslubiy bog‘lanishga ega. Operatsion jarayonlardan daromadlar qatoriga quyidagilami kiritish mumkin. Korxonada ortiqcha sanalgan yoki foydalanilmayotgan asosiy vositalami sotishdan olingan natija, ulami hisobdan chiqarishdan olingan natija, nomoddiy aktivlami hisobdan chiqarish va sotishdan olingan natija, kapital qo'yilmalar bo'yicha natija, uzoq muddatli ishlatishga olingan, lizing qo'llovidan daromadlar, qimmath qog'ozlarni sotishdan olingan daromadlar, kam baholi va tez eskiruvchi buyumlami sotishdan olingan daromadlar. material va xomashyolami sotishdan olingan daromadlar, valyuta mablaglarini sotishdan olingan daromadlar, ular bo‘yicha sarflar vayo‘qotishlarni o‘z ichiga oladi. Jadval ma’lumotlaridan ko'rinadiki, biz tahlil qilayotgan korxonada joriy yilda jami 106824 ming so‘mlik operatsion faolivatdan foyda ko‘rilgan bo‘lsa, 189652 ming so‘mlik zarar ko‘rilgan. 0‘tgan yilga nisba- tan korxonaning operatsion faoliyatidan ko‘rgan foydasi 8187 ming so‘mga, zarari esa 11398 ming so'mga o‘sgan. Ma’lumotlardan ko‘rina- diki, operatsion faoliyatdan ko'nlgan foydaning asosini asosiy vositalarni hisobdan chiqarish va sotish, xorijiy valutalami sotish, materiallami sotishdan bo'lgan foyda tashkil etgan. Operatsion faoliyatdan ko'nlgan zararlaming asosiy qismini esa asosiy vositalarni hisobdan chiqarish va sotish hisobiga, kam baholi va tez eskiruvchi buyumlami sotish hisobiga bo'lgan. Qimmatli qog‘ozlar sotishdan olingan zarar summasi esa hisobot yilida bir qadar kamayishiga erishilgan.
Download 0.53 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||