Reja: Ishqalanish

Jismning tinch holatdan harakatga kelishi paytidagi ishqalanish kuchi tinchlikdagi ishqalanish kuchi deyiladi.


Sirpanish ishqalanishi.
Bir jism ustida boshqa jism sirpanganda ishqalanish vujudga keladi.Bunday ishqalanish sirpanish ishqalanishi deyiladi.
Masalan , chana qor ustida sirpanganda , stol ustidagi kitobni surganda sirpanish ishqalanishi hosil bo’ladi.
Og’irroq bir jismni dinamometrning quyruqchasiga taqib qo’yamiz va dinamometr yordamida tortib joyidan qo’zg’atamiz.Jism joyidan qo’zg’alish paytida dinamometrning ko’rsatkichi keskin kamayadi.Dinamometrni tortish orqali jismni tekis harakatlantirsak , dinamometrning to’rsatishi o’zgarmay qoladi.Dinamometr ko’rsatishning ana shu o’zgarmas qiymati sirpanish ishqalanishi kuchuga teng bo’ladi.


Sirpanish ishqalanishi kuchi tinchlikdagi ishqalanish kuchidan kichik bo’ladi.
Tajriba ko’rsatishicha , sirpanish ishqalanishi kuchi jismning og’irlik kuchiga proportsional bo’ladi.Nyutonning uchinchi qonuniga kora og’irlik kuchi Fog’ kattaligi jihatidan tayanchning reaksiya kuchi N ga teng.Demak,sirpanish ishqalanish kuchi Fi(s) Reaksiya kuchi N ga proporsional bo’ladi.

Fi(s) = µ N,

Bunda µ - sirpanish ishqalanish koeffitsienti bo’lib , uning qiymati bir- biriga ishqalanuvchi jismlarning materialiga , sirtlarning silliqligiga va koeffitsientining taxminiy qiymatlari quyidagi jadlavlda keltirilgan.

	Materiallar	µ		Materiallar	µ
1.	Mis bilan muz	0,02	5.	Bronza bilan cho’yan	0,2
2.	Po’lat bilan muz	0,04	6.	Yog’och bilan yog’och	0,4
3.	Po’lat bilan po’lat	0,12	7.	Charm bilan cho’yan	0,6
4.	Po’lat bilan bronza	0,15	8.	Rezina bilan beton	0,75