Reja: Kelajak axborot texnologiyalarining texnik va dasturiy vositalari

Yangi raqamli kompaniyalar
Shuningdek, korxonalar an'anaviy tizimlarni to'ldiradigan raqamli mahsulotlarni qabul qilishmoqda. Masalan, sport kiyimlari ishlab chiqaruvchisi GPS-modullarini va xaridorlarga sport mashg'ulotlari to'g'risida turli xil ma'lumotlarni topishda yordam beradigan boshqa raqamli qurilmalarni sotishni boshladi. Boshqa kompaniyalar o'zlarining biznes modellari chegaralarini raqamli qurilmalar bilan o'zgartirmoqdalar. Shunday qilib, ipoteka kompaniyasi ta'minot zanjiridagi bo'g'indan global investitsiya mahsulotlarini etkazib berishga o'tmoqda. Mashhur aeroport sayohatchilar uchun ko'p kanalli keng qamrovli xizmatlarni, shu jumladan samolyotlar harakati to'g'risidagi ma'lumotlarni, bojsiz aktsiyalarni va boshqa jozibali takliflarni taqdim etish uchun sayohat ma'lumotlarini to'ldirishga sodiqdir.
Raqamli globallashuv
Borgan sari kompaniyalar nafaqat ko'p millatli, balki chinakam globalga aylanmoqda. Raqamli texnologiyalar, integratsiyalashgan ma'lumotlar bilan birgalikda, kompaniyalarga mahalliy o'zgarishlarga ta'sirchan bo'lish qobiliyatini saqlab, global sinergiya olish imkoniyatini beradi. Ushbu kompaniyalar moliyaviy xizmatlar, inson resurslarini boshqarish va hattoki asosiy vakolatlar kabi jamoat xizmatlari markazlaridan foydalanadilar sanoat ishlab chiqarish va dizayn. Birgalikda xizmat ko'rsatish markazlari samaradorlikni oshiradi va xavfni kamaytiradi. Ular, shuningdek, global moslashuvchanlikka erishishda o'z hissalarini qo'shadilar. Shunday qilib, bitta sanoat ishlab chiqaruvchisi ishlab chiqarishni bir necha kun ichida o'zgartirishi mumkin, buzilishlarga yoki ortiqcha talabga javob beradi.
Biznesni raqamlashtirish kompaniya misolida
2020 yilning 22-sentyabr kuni oʻtkazilgan videoselektor yigʻilishida Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev “raqamli iqtisodiyotsiz mamlakat iqtisodiyotining kelajagi yoʻq” deb taʼkidlagandi.
D arhaqiqat, bugungi davrni raqamli texnologiyalarsiz tasavvur etish mushkul. Zero, u kundalik zarur ehtiyojimizga, har bir tarmoqning rivojlanish mezoniga aylanmoqda.
“Expera-Suntronix” kompaniyalari xalqaro alyansi texnik direktori Odil ABDULLAYEV bizga shular, xususan, raqam- lashtirish qanday qilib davlat korxonalari samaradorligini oshirishga yordam berishi haqida soʻzlab berdi.
U davlat kompaniyalariga nima uchun kerak?
Qonunchilikda “davlat kompaniyasi” degan atama mavjud emas. Amaliyotda ushbu soʻz birikmasi bilan davlat unitar korxonalari ham, davlat ulushi boʻlgan aksiyadorlik jamiyatlari ham ifodalanadi. Shu bois fikrimizni aksiyadorlik jamiyatlari faoliyati misolida boshlasak.
Aytish joizki, raqamli transformatsiya koʻplab imkoniyatlarni ochib beradi. Birinchidan, tushum oʻsadi. Bu biznes, mahsulot va xizmatlarning yangi yoʻnalishlarini ishga tushirish hisobiga yuz beradi. Masalan, telekommunikatsiyalar sohasida bu musiqa va video strimingi (oqimli onlayn eshittirish) uchun raqamli servislar yoki aqlli uy uchun bulutli platformalar boʻlishi mumkin.
Ikkinchi ijobiy samara operatsion xarajatlarning pasayishi va jarayonlar samaradorligi oshishida namoyon boʻladi. Buxgalteriya, soliq va kadrlar hisobini yuritishni avtomatlashtirish axborotning katta hajmini tez va sifatli boshqarish imkonini beradi. Maʼlumotlarni “Big Data” usuli bilan qayta ishlash maqsadli mijozlarni muayyan mezonlar boʻyicha oʻta aniqlik bilan ajratib olish (targetlash) imkoniyatlarini ochib beradi. Bu esa marketing tadbirlarining muvaffaqiyatiga bevosita taʼsir koʻrsatadi. Shu bilan birga, boshqaruv qarorlarining sifati ham oshadi. Rahbar endi masʼul boʻlimlar toʻplaydigan hisobotlarga bogʻliq boʻlib qolmaydi, balki tizimni ochishi va umumiy maʼlumotlardan aniq koʻrsatkichlarga oʻtishi, olingan natijalarni esa darhol oldingi davr natijalari bilan solishtirishi mumkin boʻladi. Jarayonlarni avtomatlashtirish tufayli prognoz modellari ancha aniq boʻlib boradi.
Bundan tashqari, maʼlumotlarning tartibga solinganligi va shaffofligi tufayli korxonaning xorijiy investorlarni jalb qilish imkoniyatlari oshib, xalqaro loyihalarda ishtirok etish uchun sharoit yaratiladi.
Raqamlashtirishning mamlakat iqtisodiyotidagi oʻrni
Oʻzbekistonda davlat ishtirokidagi kompaniyalar iqtisodiyotning anchagina ulushini egallaydi. Shuning uchun ularni raqamlashtirish mamlakat YAIM oʻsishiga bevosita taʼsir qiladi. Boshqacha qilib aytganda, davlat sektorining raqamli transformatsiyasi Oʻzbekistonda iqtisodiy oʻsishning muhim drayverlaridan biri boʻla oladi.
Misol uchun, “Raqamli Qozogʻiston” davlat dasturini koʻrib chiqish mumkin. Rasmiy maʼlumotlarga koʻra, uni amalga oshirishdan jami iqtisodiy samaradorlik 2018-2019-yillarda 2 mlrd. AQSH dollaridan koʻproqni tashkil etdi. Mana shuning oʻzi axborot texnologiyalarini yoppasiga joriy etish foydasiga salmoqli dalil boʻla oladi, nazarimda.
Bu borada Oʻzbekiston va jahon darajasi
Jahonda raqamli transformatsiya hali davom etmoqda. Hatto ilgʻor mamlakatlarda ham bu jarayon tugallanmagan va raqamlashtirish darajasi tarmoqdan tarmoqqa qadar juda kuchli oʻzgarib boradi. Baʼzi sohalar allaqachon ATning anchagina taʼsiriga uchragan (moliyaviy xizmatlar, telekommunikatsiyalar, reteyl (chakana savdo), media sektori), boshqalari esa bu yoʻlning boshida turibdi va raqamli texnologiyalarni ayrim jarayonlargagina (neft-gaz va togʻ-kon tarmogʻi, qishloq xoʻjaligi, mudofaa sanoati) joriy etmoqda. Bu bilan birinchilardan boʻlib jadal transformatsiyalash ular uchun raqobatbardoshlilikning garovi boʻlgan korxonalar shugʻullana boshladilar.
Biz isteʼmolchilarning ehtiyoj va talablari doimiy ravishda oʻsib borayotgan davrda yashayapmiz. AT va venchur moliyalashtirish innovatsion biznes modellariga ega boʻlgan bozor ishtirokchilarining bozorga chiqishini yengillashtirdi. Internetning barcha yerda tarqalishi esa raqamli servislarning paydo boʻlishiga imkon berdi.
Oʻzbekistonda, menimcha, banklar, telekommunikatsiya va sugʻurta kompaniyalari boshqalarga qaraganda ancha faolroq raqamli transformatsiyaga oʻtmoqda, chunki ularda daromadlilikning muhim koʻrsatkichlari texnologiyalarni muvaffaqiyatli joriy etishga bogʻliq. Yana aytish mumkinki, avtomatlashtirishning ahamiyatini OKMK va NKMKda ham yaxshi tushunishadi.
Davlat ishtirokidagi kompaniyalar mazkur jarayonda qanday muammolarga duch kelmoqda?
Transformatsiya — juda murakkab jarayon. Toʻqson toʻqqiz foiz holatda kompaniyalarda ishni nimadan boshlash kerakligi haqida tushuncha boʻlmaydi. “Expera-Suntronix” alyansi Oʻzbekistonda 20 yildan koʻproq vaqtdan beri kompleks axborot tizimlarini qurib kelmoqda va jarayonni tarkibiy qismlarga boʻlishi, loyihani amalga oshirish rejasini tuzishi, loyiha ofisini tashkil etishi mumkin. Lekin bu bilan xalqaro va mahalliy ekspertlarning butun bir jamoasi shugʻullanadi. Ana endi bugungi kungacha butkul boshqa vazifalarni bajarib yurgan korxona menejerini tasavvur qilib koʻring. Albatta, u qoʻyilgan vazifaga qanday yondashishni tushunmaydi. Men transformatsiyalashni autsorsga — ushbu sohaning malakali mutaxassislariga ega boʻlgan boshqa tashkilotga berishni maslahat bergan boʻlar edim. Chunki mahalliy bozorda zaruriy bilimlarga ega boʻlgan oliy malakali kadrlarni topishning deyarli imkoni yoʻq.
Ikkinchidan, yetkazib beruvchilar bilan ishlashda mablagʻni tejamaslikni, texnologiyalar tarmogʻidagi jahon yetakchilari — “Oracle”, “IBM”, “SAP”larning yechimlaridan foydalanishni tavsiya etaman.
Axborot texnologiyalari qisqa muddatli mahsulotlar emas. Masalan, NKMK uchun bizning kompaniyamiz 10 yil rejalashtirishga moʻljallangan dasturni tuzib berdi. Koʻrib turganingizdek, bir marta joriy etilgan tizimlardan uzoq vaqt mobaynida foydalanish mumkin. Shuning uchun ham boshidayoq sifatni tanlash muhim.
“Oldingi yil” usuli samarasiz
Korxonalar, birinchi navbatda, resurslarni rejalashtirish, jarayonlarni optimallashtirish, maʼlumotlar almashinish, boshqaruvning shaffofligi va hokazolar uchun javob beradigan ERP-tizimlarni joriy etish shaklidagi “bazaviy avtomatlashtirish”dan boshlashi zarur. “Oldingi yil” usuli bilan (rejalashtiriladigan raqamlar oʻtgan davrdan shunchaki koʻchirib olinadigan) rejalashtirish va prognozlashtirish samarasizdir. Raqamli transformatsiya kompaniyaga toʻgʻri va aniq ssenariylar tuzish uchun aniq vositalarni taqdim etadi.
Bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda bozorning koʻplab yirik va oʻrta ishtirokchilari bu bosqichdan oʻtib boʻldilar va ular hozir yana-da chuqurroq raqamlashtirish harakatidalar. Bu jihatdan Oʻzbekistondagi kompaniyalarga ancha oson va bir vaqtning oʻzida qiyinroq boʻladi. Yaʼni bir tarafdan koʻpchilikka ERPni endigina joriy etishga toʻgʻri keladi, boshqa tarafdan ular boshqalarga nisbatan ancha ilgʻor versiyalarni tanlash imkoniyatiga ega boʻladilar. Ular 10-15 yil oldingi variantlarga nisbatan raqamli transformatsiyani kengaytirish va chuqurlashtirishga koʻproq toʻgʻri keladi.
Nimaga tayyor turishi kerak?
Korxonalar, avvalo, boshidayoq faqat maʼlum vaqtdan keyingina oʻzini oqlaydigan katta xarajatlarga tayyor boʻlish zarur. Baʼzida kompaniyalar darhol samara boʻlishini kutadilar, buning esa har doim ham iloji yoʻq. Jarayonlar bosqichma-bosqich yoʻlga qoʻyiladi, xodimlar yangicha ishlashga koʻnikadilar, mijozlar esa joriy etilgan mahsulotlar toʻgʻrisida xabardor boʻladilar va ulardan foydalana boshlaydilar.
Ikkinchidan, rahbariyat va xodimlarning raqamli savodxonligini oshirish ustida ishlashga toʻgʻri keladi. Bu undovlar noyob narsa emas. Butun jahondagi kompaniyalar ularga doimiy ravishda duch keladilar.

Xulosa
Raqamli transformatsiya kuchli etakchilikni talab qiladi - faqat bu katta o'zgarishlarning harakatlantiruvchisi bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, kompaniyaning qaysi qismlarini o'zgartirmoqchi ekanligingizni aniq tushunishingiz kerak. Dunyo bo'ylab kompaniyalar tajriba o'tkazmoqdalar va raqamli transformatsiyaning afzalliklaridan foydalanmoqdalar. Kompaniya alohida yoki hamkorlikda ishlaydimi, ichki yoki tashqi ish jarayonlarini amalga oshiradimi yoki mijozlarni tushunadimi va ularga xizmat ko'rsatadimi, raqamli texnologiyalar barcha imkoniyatlarni taqdim etadi.

Muhim eslatma: Tadqiqotda ishtirok etgan kompaniyalarning hech biri transformatsiya uchun ushbu barcha to'qqiz yo'nalishga murojaat qilmaydi. Ammo eng ilg'or menejmentga ega firmalar doimo raqamli asrda ularga ishonchli ishlashlariga yordam beradigan yangi usullarni izlaydilar.

Foydalanilgan manbaalar:

1. 
   kd43.ru.
   
2. 
   www.xs.uz