Reja: Kirish Asosiy qism I bob

II bob. SONNING KASRINI TOPISHGA VA KASRGA KO’RA SONNING O’ZINI TOPISHGA DOIR MASALALAR.
II.1.Sonning kasrini topishga doir masalalar.

Bu tipdagi masalalar mazmunida qandaydir son yoki miqdorning ma’lum hissalarini topish, yoki hissalariga ko’ra ularni o’zini topish to’g’risida gap boradi.

Masalalarni yechishda shuni hisobga olish kerakki, agar sondan kasrni topish talab qilinsa shu sonni shu kasrga ko’paytirish kerak. Agar sonni o’zining kasridan topish so’ralsa kasrni bo’lish kerak.
a) Sondan kasrni topishga doir masalalar:
Binoning bo’yi 56m. Agar binoning eni bo’yinig qismini, balandligi esa bo’yining hissasining tashkil qilsa, bu binoning enini va balandligini toping?
Yechish: binoning bo’yi 56m
Binoning eni - ? bo’yinig hissasiga
Binoning balandligi ? bo’yining hissaga
Masalani yechish uchun berilgan sonni (56m) ko’ra uning kasrini( va ) topamiz.
56 * 3 : 8 =21 (m) binoning eni
56 * 2 : 7 =16 (m) binoning balandligi
Fermer xo’jalikning uchta omborida 3564ts g’alla bor. Birinchi omborda uchinchi ombordagi g’allaning ulushicha, ikkinchi omborda esa uchinchi ombordagining ulishicha g’alla bor. Har qaysi omborda qancha g’alla bor.
Qisqacha shart:
1 omborda - ? 3-omborning ulishi
3564 (ts) 2 omborda -? 3- omborning ulishi
3- omborda -?
Masalaning o’zi 12- tipga doir daxldor bo’lsada uning yechish usuli 4- tipga moyildir.Uchinchi ombordagi g’allanibirlik kesma yoki bir qism desak, unda yechim quyidagicha bo’ladi.
1) Uchala omborda necha qism g’alla bo’lgan?
1 + + =1 (ts)
2) Uchinchi omborda qancha g’alla bo’lgan?
3564: 1 = 1944 (ts)
3) Birinchi omborda qancha g’alla bo’lgan?
1944 * =1944: 2 =972 (ts)
4) Ikkinchi omborda qancha g’alla bo’lgan?
1944* =1944: 3 =648 (ts)
Javob: 972 ts, 648ts, 1944ts.
Quyida ushbu tipga oid quyidagi masalalarnikeltiramiz.
Fermer xo’jalik kartoshka ekish uchun 40ga karam ekish uchun bir qancha yer ajratdi. Agar kartoshka ekish uchun ajratilgan yerning qismi karam ekish uchun ajratilgan yerga qo’shilsa, unda karam ekish uchun qolgan yerning qismini tashkil qiladi.Karam ekish uchun qancha yer ajratilgan?
Ikki omborda 1350 t g’alla bor edi: birinchi ombordagi g’allaning qismi, ikkinchi ombordagi g’allaning qismi olib ketilgandan keyin ikkala ombordagi 550 t g’alla qoldi. Har qaysi ombordan qanchadan g’alla olib ketilgan.
SHahardagi uchala zovodda 1232 ishchi ishlaydi. Agar birinchi zavod ishchilarining qismi, ikkinchi zavod ishchilarining qismicha va uchinchi zavod ishchilarining qismiga teng bo’lsa, har qaysi zavodda qanchadan ishchi ishlaydi.
Uch traktor 58ga yer haydadi. Agar birinchi traktor haydagan yerining qismi, ikkinchi traktor haydagan yerining qismiga va uchinchi traktor haydagan yerining qismiga teng bo’lsa, har qaysi traktor qanchadan yer haydagan.