Reja: kirish asosiy qism. O‘zbekiston Respublikasida o‘quvchilarni kasbga yo‘naltirish borasidagi ishlarining olib borilishi 2

ASOSIY QISM.
1. O‘zbekiston Respublikasida o‘quvchilarni kasbga yo‘naltirish borasidagi ishlarining olib borilishi
O‘zbekistonda ta’limni boshqarish va nazorat qilish tizimi davlat xarakteriga ega. Bu jarayonga hamma bab-baravar, shuningdek hukumatning mahalliy organlari vakillari ham jalb etiladi. Ishbilarmon doiralar, jamoat tashkilotlari va fondlar ta’limni boshqarishda ishtirok etmaydilar. Ularning ishtiroki ta’limni moliyaviy va moddiy jihatdan ta’minlashga ma’lum darajada imkoniyat tug`diradigan bo‘lar edi.
O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limini boshqarish va nazorati respublika qonunlari
belgilangan vakolat doirasida faoliyat ko‘rsatuvchi davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi. ¹
Bunday organlarga quyidagilar kiradi:

• 
  O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasi;
  
• 
  Qoraqalpog`iston Respublikasi Vazirlar mahkamasi;
  
• 
  O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi;
  
• 
  O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta’lim vazirligi;
  
• 
  Qoraqalpog`iston Respublikasi xalq ta’limi vazirligi;
  
• 
  Mahalliy davlat hokimiyati organlari;
  

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ta’lim sohasidagi vakolatlariga quyidagilar kiradi:

• 
  ta’lim sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirish;
  
• 
  ta’lim sohasidagi davlat boshqaruvi organlariga rahbarlik qilish;
  
• 
  ta’limni rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish;
  
• 
  ta’lim muassasalarini tashkil etish, qayta tashkil etish va tugatish tartibini belgilash;
  

• 
  ta’lim muassasalarini akkreditatsiyadan, pedagog, ilmiy kadrlarni attestatsiyadan o‘tkazish tartibini belgilash;
  
• 
  boshqa davlatning ta’lim muassasalariga O‘zbekiston Respublikasining hududida ta’lim faoliyati bilan shug`ullanish huquqini beruvchi ruxsatnomalar berish;
  
• 
  qonun xujjatlariga muvofiq xorijiy davlatlarning ta’lim to‘g`risidagi hujjatlarini tan olish va bu hujjatlarning ekvivalent ekanligini qayd etish tartibini belgilash;
  
• 
  davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash;
  
• 
  davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi ma’lumot to‘g`risidagi hujjatlarni tasdiqlash va ularni berish tartibini belgilash;
  

O‘zbekiston Respublikasining ijtimoiy – iqtisodiy taraqqiyotini ta’minlovchi, shaxs, jamiyat va davlatning iqtisodiy, ijtimoiy, ilmiy – texnikaviy va madaniy
ehtiyojlarini qondiruvchi ustivor soha – bu uzluksiz ta’lim bo‘lib, u kadrlar tayyorlash
tizimining asosi hisoblanadi.
Uzluksiz ta’lim ijodkor, ijtimoiy faol, ma’naviy boy shaxs shakllanishi va yuqori malakali raqobatbardosh kadrlar ildam tayyorlanishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratadi.
Uzluksiz ta’lim tizimining faoliyat olib borishi davlat ta’lim standartlari asosida turli darajalardagi ta’lim dasturlarining izchilligi asosida ta’minlanadi va quyidagi ta’lim turlarini o‘z ichiga oladi:

• 
  maktabgacha ta’lim;
  
• 
  umumiy o‘rta ta’lim;
  
• 
  Professional ta’lim (o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi);
  
• 
  oliy ta’lim;
  
• 
  oliy o‘quv yurtidan keyingi ta’lim;
  
• 
  kadrlar malkasini oshirish va ularni qayta tayyorlash;
  
• 
  maktabdan tashqari ta’lim.
  

Bu borada magistrantlar mazkur mavzu yuzasidan mavjud boshqa manbalardan foydalanib O‘zbekiston Respublikasida kasbga yo‘naltirish ishlarining tizimi va bosqichlariga xos qo‘shimcha ma’lumotlar bilan boyitib, chuqurlashtirib va kengaytirilgan holatda, ― Kasbiy yo‘naltirishda mehnat resurslarini ishlatish ta’sirini kengaytirish omillari‖ni ilmiy-pedagogik tadqiqotlar metodologiyasi nuqtai nazaridan batafsil yoritishlari kerak. ²
Keyin 8-9 sinflarga taaluqli materiallarda ta’riflangan mehnat resurslarini ishlatish texnologiyasi hamda ularni kasbiy yo‘naltirishdagi ta’sirini kuchaytirish holatlarini tahliliy izohlash maqsadga muvofiqdir.
Pedagogik mahoratni kasbga yo‘naltirish ishlariga tadbiq qilishni ishlab chiqishlari lozim. Tabiat va jamiyat hodisalari, ishlab chiqarish jarayonlari ko‘pincha shu qadar murakkabki, bularni bir ilm-fan doirasida tavsiflash mumkin emas. Maktabda o‘rganilayotgan ko‘pgina fakt va qonunlar O‘zaro bog`liq holda aniq ro‘yobga chiqarilgan taqdirdagina O‘zlashtirishi mumkin. Misol uchun kasbga yo‘naltirish masalasini olib ko‘raylik.
Muammoning muhimligi, yoshlarni kasbga yo‘naltirishga oid bir qancha amaliy masalalarni shoshilinch ravishda hal qilishning zarurligi hozirgi vaqtda ko‘plab mutaxassislar: pedagoglar, psixologlar, vrachlar, iqtisodchilar, sotsiologlar va g`oyat xilma-xil sohalarida ishlovchi amaliyotchi xodimlarning e`tiborini o‘ziga jalb etdi. Bu borada ko‘plab mutaxassislarning ishtirok etishi va ish olib borishi muammoni to‘g`ri va komleks tarzda hal etish uchun zamin va sharoitlar yaratib beradi, albatta.
Shu bilan birga bu mutaxassislarning har biri to‘la aniq ma’lumot olgan, muayyan ish tajribasiga ega xodimlardir. Shu boisdan ular kasbga yo‘naltirish sohasidagi o‘z faoliyatida o‘zlariga ma’lum bo‘lgan metodlarga, muammoga yondashuv usullariga hamda idrok qilish uslubi va shu kabilarga tayanadilar. Bu esa ba’zan ularda tushunchalarning ayrim atamalaridan foydalanishda ziddiyatlar tug`diribgina qolmay, kasbga yo‘naltirish maqsad va vazifalarining qo‘yilishida bir qancha amaliy masalalarini tushunib olishda bu borada yakdillikning buzilishiga ham olib kelmoqda. <sup>3</sup>
Shu sababdan ham kasbga yo‘naltirishga oid bilimlar mazmunining yagona tizimini hamda kasbga yo‘naltirish metodologiyasini ishlab chiqish kasbga yo‘naltirish sohasida bundan buyon muvaffaqiyatli ish olib borishning muhim shartidir.
Maktab o‘quvchilarini kasbga yo‘naltirish muammosiga oid e`lon qilingan asarlarning tanqidiy tahlili va ommaviy maktablar tajribasini umumlashtirish asosida o‘quvchilarning e`tiborini yosh avlodga mehnat tarbiyasi berish va ularni kasbga yo‘naltirishga doir etarli darajada yaxshi ishlab chiqilmagan bir qancha muammolarga alohida qaratish lozim. Jumladan, mintaqa sharoitlarini, milliy an’analarini hisobga olib o‘quvchilarni kasblarga uchun ta’lim muassassining kasbga yo‘naltirish bo‘yicha kompleks tadbirlarini ishlab chiqish, kasbga yo‘naltirish vazifalarini amalga oshirish bilan O‘quvchilarning umummehnat va kasbiy tayyorgarligi O‘rtasida uzviy aloqadorlikni ta’minlash alohida dolzarblik kasb etadi.