Reja: Kirish Logistikaning tavsifi, paydo bo‘lishi, rivojlanishi va hozirgi holati

3. Moddiy oqimlarning tavsifi va ularni hisoblash
Moddiy oqim tushunchasi logistikaning eng asosiy tushunchalaridan biri hisoblanadi. Moddiy oqimlar xomashyoning birinchi boshlang‘ich manbasidan to oxirgi iste’molchiga etkazib berish jarayonida, ya’ni xomashyoga ishlov berish, yarim xomashyo va tayyor mahsulotlami tashish, omborlarga joylashtirish davrida vujudga keladi.

Moddiy oqimlar har xil korxonalar va bitta korxonaning ichida ham oqishi mumkin.

Logistikada moddiy oqimlar quyidagi parametrlar bilan tavsiflanadi:

• tovaming nomenklaturasi, assortimenti i miqdori;

  
  

• gabarit tavsiflari (umumiy massasi, maydoni, o‘lchov parametrali);

  
  

• og‘irlik tavsiflari (brutto va netto og‘irliklari);

  
  

• yukning fizik-kimyoviy tavsiflari;

  
  

• tara va upakovka tavsiflari, transport vositalari (yuk ko'taruvchanlik, yuk sig‘dira olishi);

  
  

• oldi-sotdi shartnomasi shartlari (mulkchilik, etkazib berish);

  
  

• tashish va sug‘urtalash shartlari;

  
  

• moliyaviy tavsifi;

  
  

• tovarlami bir joydan ikkinchi joyga keltirish bilan bog‘liq jismoniy taqsimlashda boshqa operatsiyalami bajarish;

  
  

Miqdor jihatdan moddiy oqimlar ma’lum vaqt birligi ichida moddiy oqimlarning hajmi, jadalligi, zichligi, tezligi va shu kabi ko'rsatkichlar orqali ifodalanadi.

, t / oy
bu erda : Q_moi - moddiy oqimlarning hajmi;

ni - oy davomida moddiy oqimlami keltirish soni.

∑Q_mo1= (30+30+25)*1=85 t / oy

∑Q_mo2= (20+20+20)*2=120 t / oy

∑Q_mo3= (15+24+10)*3=147 t / oy

4. Moddiy oqimlarning transport tavsifi

Tuxum — tarkibida barcha oziq moddalarga ega boʻlgan parranda mahsuloti. Isteʼmol uchun, asosan, tovuq, bedana, sesarka T.lari ishlatiladi. Sifati, vazni, muddati va saqlanish sharoitiga qarab parhez va oshxona (oddiy) T.lariga ajratiladi. Yangi, yuqori sifatli, sovuq haroratda saqdanmagan, muddati 7 kundan oshmagan T.lar parhez T. hisoblanadi. Tovuq T.da 26% quruq modda, shu jumladan, 12—13% protein, 12% lipidlar (lipidlarning 99% sarigʻida toʻplangan), 1% uglevodlar, 1% mineral moddalar bor. T. oqsili (okligi)ning 60% almashtirib boʻlmaydigan aminokislotalar, fermentlar (shu jumladan, lizotsim) va glikoproteidlar (avidin) dan iborat. T. sarigʻi (sariqligi) rangi uning tarkibidagi karotinoidlarga bogʻliq. Uning oʻrtasida urugʻlangan embrion diski joylashgan. Shuningdek, T. tarkibida aminokislotalarga boy oqsil, letsitin, fosforli yogʻlar, 20 dan ortiq mikroelement qamda A, V, Ye, D va boshqa vitaminlar bor. Koloriyaliligi boʻyicha oʻrtacha semizlikdagi mol goʻshtiga teng keladi va yaxshi singadi. Joʻja ochirish uchun serpusht tovukdarning yirik T.lari tanlab olinadi. Odatda, tovuq T.i 55—65, kurkaniki 70—100 g , oʻrdakniki 70—90 g , gʻozniki PO— 180 g . boʻladi. T. uzok, vaqt saklanadigan boʻlsa, oziq-ovqatlik sifati pasayib ketmasligi uchun, qayta ishlanib, undan qandolatchilik va non sanoatida ishlatiladigan melanj (muzlatish yoʻli bilan konservalangan tuxum massasi) va T. kukuni tayyorlanadi.
Choy — choy butasi barglarini, haslarini bir necha daqiqaga issiq suvda ivitilishidan tayyorlanadigan ichimlik.

Choy butasi.

Choy ishlab chiqaruvchi mamlakatlar.
Haqiqiy choyning asosiy toʻrt turi mavjud:

• qora choy

  
  

• oolong choy

  
  

• koʻk choy

  
  

• oq choy
  

Qog‘oz vodorod bog‘lanish bilan birlashgan sellyuloza tolalaridan iborat yupqa materialdir. Yog‘och, paxta yoki qog‘ozni qayta ishlash yo‘li bilan olinadi.


Qogʻoz — asosan, oʻsimlik tolalaridan tayyorlanadigan yupqa material. Turli xil jinsdagi daraxt yogʻochi va bir yillik oʻsimlik sellyulozasi hamda yogʻoch massasidan ishlanadi. Q. massasiga oʻsimlik tolalaridan tashqari turli qoʻshimcha (toʻldirgich)lar, mas, oq tus beradigan, zich, silliq qiladigan, boʻyoq olish xususiyatini yaxshilaydigan mineral moddalar (kaolin, talk va boshqalar); siyohni yoyiltirmaydigan yoki qogʻozni puxta va zich qiladigan yelimlovchi materiallar (kani-fol yelimi, kraxmal, smola va h.k.); boʻyagichlar, kimyoviy tolalar va boshqa qoʻshiladi.
Q. dastlab (2-asr) Xitoyda olingan. Say Lun oʻsimlik tolalarining suvli boʻtqasini toʻrdan oʻtkazib, Q. olishga muyassar boʻlgan. Bu usul koʻp vaqtlargacha sir saqlab kelindi, 6-asr boshlarida Yaponiyada joriy qilindi. 6—8-asrlarda Q. ishlab chiqarish Osiyodagi boshqa mamlakatlarga tarqaldi. 7-asrning boshlaridan — 19-asrning 1-yarmigacha Samarqandda ishlab chiqarilgan Q. Turkistondagina emas, balki qoʻshni mamlakatlarda ham mashhur boʻlgan. Keyinchalik Q. tayyorlash arablar orqali Eron, Shim. Afrika va Kiprga, keyinroq esa Ispaniya, Marokash va boshqa mamlakatlarga yoyildi. Q. bungacha yozuvda ishlatib kelinayotgan papirus va boshqa materiallarni siqib chiqardi. Keyinchalik (taxminan 10-asrda)Q. ishlab chiqarish Ispaniyadan Yevropadagi barcha mamlakatlarga, shu jumladan, Rossiyaga oʻtdi. 15—16-asrlarda kitob bosish kashf qilinganidan keyin q. ishlab chiqarish surʼati tezlashdi. 17— 18-asr mobaynida Gollandiyada yangi tuyish apparati — roll ixtiro qilindi, fransuz ixtirochisi N. L. Rober qoʻl bilan uzluksiz aylantirib turiladigan sim toʻrli Q. quyish mashinasini yaratdi. Keyinchalik bu sodda mashinaga presslash, quritish, kalandr va rulon qilib oʻrash seksiyalari qoʻshildi.
19-asr 60-yillarida Q. mashinasi deyarli hozirgi Q. mashinasi kabi qismlardan iborat boʻlgan. Keyinchalik Q. mashinasining barcha qismlari takomillashtirildi. Q. ishlab chiqarish tezligi oʻnlarcha marta oshi-rildi. Latta xom ashyosi oʻrniga yogʻoch sellyulozasi tolalari ishlatiladigan boʻldi. Qadimgi roll mashinasi uzluksiz ishlaydigan tuyish appa-ratlariga almashtirildi. Sintetik polimer smola va tolalar borgan sari koʻproq ishlatiladigan boʻldi va Q. ishlash texnikasi takomillashtirildi (qarang Sellyuloza).
Q.ning 600 dan ortiq turi bor. Q., asosan, yozish, daftar va kitoblar chiqarish uchun ishlatiladi. Koʻpchilik hollarda Q. va karton toʻqimachilik, yogoch ishlash va shisha sanoati mahsu-lotlari bilan raqobatlashmoqda. Ular turli metall buyumlari oʻrnini egallamoqda, konstruksion, izolyatsiya-lovchi, qistirma, filtrlovchi, par-dozlovchi va h.k. materiallar sifatida ishlatilmoqda.