Reja: Kirish Tijorat banklarining resurs salohiyati mazmuni va uning iqtisodiy mohiyati Tijorat banklari resurslari tarkibi va uning shakillanishi Tijorat banklari

4-jadval
O’zbekiston Respublikasining ayrim makroiqtisodiy resurs indikatorlari¹⁵, (resurs da)

01.01.'>Resurs indikatorlar	01.01. 2010 y.	01.01. 2011 y.	01.01. 2012 y.	01.01. 2019 y.	01.01. 2014 y.
Inflyatsiyaning yillik darajasi	7,4	7,3	7,6	7,0	6,8
Tijorat bank qayta moliyalash stavkasining yillik darajasi	14,0	14,0	12,0	12,0	10,0
Monetizatsiya darajasi	20,0	21,0	21,7	22,3	-
Milliy valyutaning AQSh dollariga nisbatan devalvatsiya sur’ati	14,4	8,5	9,5	10,5	11,0
Tijorat bank maburiy zaxira stavkalarining o’rtacha darajasi	12,5	12,5	12,5	12,5	12,5

Jadval ma’lumotlaridan ko’rinadiki, 2009-2019 yillarda inflyatsiya darajasining barqarorligini saqlab qolishga muvaffaq bo’lingan. Keltirilgan ma’lumotlardan ko’rinadiki, monetizatsiya darajasi nisbatan past, milliy valyutaning devalvatsiya sur’ati va majburiy zaxira stavkalari esa, yuqoridir. Ushbu holatlar resurs siyosatning makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlashdagi rolini oshirishda muammolarning mavjud ekanligidan dalolat beradi.

Majburiy zaxira siyosati O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki resurs siyosatining an’anaviy instrumentlaridan biri hisoblanadi va muomaladagi pul massasini tartibga solishda, tijorat banklarining kredit ekspansiyasini jilovlashda faol ko’llaniladi.

5-rasm. O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining so’mdagi depozitlar bo’yicha majburiy zaxira stavkalari¹⁶, resurs da
Izoh: 2009, 2010, 2011, 2012, 2019 yillar uchun majburiy zaxira stavkalarining o’rtacha darajasi olindi.
2006-2009 yillar mobaynida respublika Markaziy bankining tijorat banklarining depozitlariga nisbatan belgilagan majburiy zaxira stavkalarining sezilarli darajada pasaydi. Bu esa, xorijiy valyutalarga nisbatan transaktsion depozitlar shaklida yuzaga keladigan talab summasini sezilarli darajada oshishiga olib keldi va majburiy zaxira talabnomalarining tijorat banklarining depozit bazasiga nisbatan salbiy ta’siri saqlanib qoldi. Amaliyotdagi 1 yilgacha muddatga jalb etilgan depozitlar bo’yicha belgilangan 15 resurs li stavka nisbatan yuqori bo’lib, depozitlarning summasi va muddatiga bog’lik ravishda tabaqalashtirilmagan, rivojlangan va o’tish iqtisodiyoti mamlakatlaridagi majburiy zaxira stavkalarining sezilarli darajada past ekanligi bilan izohlanadi. Masalan, evrozonaga kiruvchi barcha mamlakatlarning tijorat banklari uchun EMB tomonidan 2,0 resurs li majburiy zaxira stavkasi qo’llaniladi.