Reja: Kompyuter taqdimotlari tushunchasi. Microsoft Power Point dasturi haqida umumiy tushuncha

Daraxtsimon (ierarxik) modelda obyektlar yozuvlar ko’rinishida ifodalanadi. Masalan, 
qo’yroqda keltirilgan rasmda dasturlash tillarining daraxtsimon modeli ko’rsatilgan.
Ierarxik modelda ikki yarusdagi elementlar bog’langan bo’lsa, unday ma’lumotlar tarmoqli 
(to’rli) modelda ifodalangan deyiladi. Tarmoqli modellarda ham obyektlar daraxtsimon 

---

29 
modellardagi kabi yozuvlar ko’rinishida tasvirlanadi. Obyektlarning o’zaro aloqalari yozuvlar 
o’rtasidagi aloqalar sifatida tavsiflanadi.
Relatsion modellarda esa obyektlar va ularning o’zaro aloqalari ikki o’lchovli jadval ko’rinishida 
tasvirlanadi. Ma’lumotlarning bunday ko’rinishda tasvirlanishi obyektlarning o’zaro aloqalarini
yaqqol tasvirlaishiga asos bo’ldi.
MBBT 
arxitekturasi
 MBBT alohida olingan modullardan tashkil topgan:  
• 
MB boshqarish bloki disklardagi ma’lumotlar bilan foydalanuvchi dasturi va tizimning 
so’rovi (guery) orasidagi interfeysni aniqlaydi.  
• 
Fayl menedjeri-ma’lumotlar tuzilmasi bilan disklar o’rtasidagi bog’lanishni boshqaradi.
• 
Guery-protsessor ingliz tilida yozilgan guery gaplarini MBni boshqarish bloki 
tushunadigan tilga o’tkazadi.
• 
Prekompilator DML(Data Manipulation Language) ma’lumotlar  bilan manipulatsiya 
qiladigan til bo’lib, u quyidagi operatsiyalarga javob beradi:
1. MBdan ma’lumotlarni ajratib olish,  
2. MBga ma’lumotlarni kiritish,  
3. MBdan ma’lumotlarni olib tashlash,  
4. MBni modifikatsiya (o’zgartirishlar) qilish.  
Kompilator DDL(Data Definition Language)-MB tilini, uning tuzilmasini va tashqi 
xotiralardagi axborot turini aniqlaydi. MBning tuzilmasi ko’pincha jadval shaklida bo’ladi.
Shuni ta’kidlash lozimki, hozirgi vaqtda deyarli barcha MBBTlar asosan relatsion modellar 
asosida tashkil qilinmoqda. Shuni nazarda tutgan Microsoft Office korporatsiyasi ham eng 
ommalashgan dastur vositalarga ega, bu dastur vositalari ixtiyoriy sohada yuqori darajadagi 
professional hujjatlar tayyorlash imkonini beradi. Shulardan biri MBlar bilan ishlashga 
mo’ljallangan Microsoft Access dasturi bo’lib, bu dastur Visual Basic for Application 
dasturlash muhitida makroslar yaratish va boshqa bir qancha imkoniyatlarga egaki, bu 
foydalanuvchiga har tomonlama mukammal bo’lgan hujjatlar tayyorlashga yordam beradi.