Reja: Konstitusiyamizning yaratilish tarixi

Sud hokimiyatiningkonstitutsiyaviyasoslarinitakomillashtirish
Birinchioʻzgartirish: 2017-yil 6-aprelda Konstitutsiyaning 7 ta moddasigakiritilgantuzatishlardaquyidagi 3 ta ustuvorvazifa:
- fuqarolarninghuquqvaerkinliklariniishonchlihimoyaqilishkafolatlarinikengaytirish;
- odilsudlovgaerishishdarajasini, sudishyurituviningsamaradorligivasifatinioshirish;
- nomzodlarnitanlashvasudyalarlavozimlarigatayinlashtiziminiyana-da takomillashtirish – sud-huquqsohasidaamalgaoshirilayotganislohotlarningmuhimyoʻnalishlarisifatidamustahkamlabqoʻyildi.
Mazkurkonstitutsiyaviyoʻzgartirishlarsudtiziminiboshqarishdagibir-birinitakrorlovchifunksiyalarnibartarafetishgahamda yagona sudamaliyotinishakllantirishgaxizmatqilishibilankattaahamiyatgaegaboʻldi.
Shu maqsaddaKonstitutsiyaning 80, 81, 83, 93, 107, 110, 111-moddalariga tegishlioʻzgartishlarvaqoʻshimchakiritildi. Ushbutuzatishlargamuvofiq, OliyxoʻjaliksudivaOliysudfuqarolik, jinoiy, maʼmuriyvaiqtisodiysudishiyurituvisohasidagisudhokimiyatining yagona oliyorganiga – OʻzbekistonRespublikasiOliysudigabirlashtirildi.
Konstitutsiyagasudhokimiyatiningfaoliyatinitubdanyaxshilashga, nufuzinioshirishga, sudlartuzilishinitakomillashtirishgahamdasudyalarnitanlashvalavozimlargatayinlashtiziminidemokratlashtirishgaqaratilganoʻzgartishhamdaqoʻshimchalarningkiritilishifuqarolarvatadbirkorliksubyektlarihuquqlari, erkinliklari, qonuniymanfaatlarisuddaishonchlihimoyaqilinishinitaʼminlash, mamlakatdaqonunustuvorligini, qonuniyliknimustahkamlashningmuhimomiligaaylandi.
Ijroetuvchihokimiyattiziminitakomillashtirish
Ikkinchioʻzgartirish: 2017-yil 31-mayda Konstitutsiyaning 4 ta moddasigaoʻzgartishvaqoʻshimchalarkiritildi.
Asosiyqonunimizning 80 va 93-moddalariga kiritilganoʻzgartishlargakoʻra, OʻzbekistonRespublikasiTabiatnimuhofazaqilishdavlatqoʻmitasiOʻzbekistonRespublikasiEkologiyavaatrof-muhitnimuhofazaqilishdavlatqoʻmitasietibqaytatashkiletilganligiva u oʻzfaoliyatidaOʻzbekistonRespublikasiVazirlarMahkamasigahisobotberishihamdaQoʻmitaningraisivaraisoʻrinbosarlariOʻzbekistonRespublikasiPrezidentitomonidanOʻzbekistonRespublikasi Bosh vaziriningtaqdimnomasigabinoanlavozimgatayinlanishihamdalavozimidanozodqilinishibelgilandi.
Konstitutsiyaviysudfaoliyatiningkonstitutsiyaviyasoslari. Konstitutsiyaning 108-moddasiga kiritilgantuzatishlargamuvofiq, KonstitutsiyaviysudOʻzbekistonRespublikasiPrezidentiningtaqdimigabinoanOliy Majlis SenatitomonidanSudyalaroliykengashitavsiyaetganshaxslarorasidan, QoraqalpogʻistonRespublikasiningvakiliniqoʻshganholdasaylanadiganboʻldi.
Konstitutsiyaning 108 va 109-moddalariga kiritilgantuzatishlardaKonstitutsiyaviyqonunlarning, xalqaroshartnomalarniratifikatsiyaqilishtoʻgʻrisidagiqonunlarningimzolangunigaqadarKonstitutsiyagamuvofiqliginitekshirish, Oliysudningmuayyanishdaqoʻllanilishilozimboʻlgannormativ-huquqiyhujjatlarningKonstitutsiyagamuvofiqligitoʻgʻrisidasudlartashabbusibilankiritilganmurojaatlarinikoʻribchiqish, shuningdek, har yiliOliy Majlis palatalarigavaOʻzbekistonRespublikasiPrezidentigamamlakatdagikonstitutsiyaviyqonuniylikningholatitoʻgʻrisidaaxborottaqdimetishborasidagiKonstitutsiyaviysudningvakolatlarinikengaytirishnazardatutildi.
Ushbukonstitutsiyaviyyangiliklarninghayotgatatbiqetilishidavlatimizdasudlovtiziminiyana-da takomillashtirish, Konstitutsiyaviysudfaoliyatiningsamaradorliginioshirish, fuqarolarninghuquqhamdaerkinliklariishonchlihimoyasinitaʼminlashgaxizmatqilmoqda. Shu bilanbirga, bukonstitutsiyaviyyangilanishlarsudyalarvasudtizimixodimlariniijtimoiyragʻbatlantirishniyuqoridarajagakoʻtardi.
Shuni ham taʼkidlashjoizki, Oliy Majlis Qonunchilikpalatasining 2020-yil 10-noyabr kuniboʻliboʻtgannavbatdagimajlisidadeputatlar “OʻzbekistonRespublikasiningKonstitutsiyaviysuditoʻgʻrisida”giOʻzbekistonRespublikasiKonstitutsiyaviyqonunigaoʻzgartishvaqoʻshimchalarkiritishhaqida»giqonunloyihasinibirinchioʻqishdakoʻribchiqdilar. UshbuqonunloyihasiniishlabchiqishvaqabulqilishvazifasiInsonhuquqlariboʻyichaOʻzbekistonRespublikasiMilliystrategiyasidakoʻzdatutilgan.
Qonunloyihasidafuqarolarvayuridikshaxslarga, shuningdek, InsonhuquqlariboʻyichaOʻzbekistonRespublikasiMilliymarkazi, OʻzbekistonRespublikasiPrezidentihuzuridagiTadbirkorliksubyektlarininghuquqlarivaqonuniymanfaatlarinihimoyaqilishboʻyicha vakil vaOʻzbekistonRespublikasiOliyMajlisiningInsonhuquqlariboʻyichavakili (ombudsman) oʻrinbosari – Bola huquqlariboʻyichavakilgaKonstitutsiyaviysudgamurojaat qilish huquqiberilib, Konstitutsiyaviysudgamurojaatqiluvchisubyektlardoirasikengaytirilmoqda.
Shuningdek, qonunloyihasidaKonstitutsiyaviysudvakolatlari, Konstitutsiyaviysudsudyasiningmaqomi, Konstitutsiyaviysudishlariniyuritish, Konstitutsiyaviysudgamurojaatqilishvamurojaatnidastlabkitarzdakoʻribchiqishvaoʻrganishmasalalarianiqqilibbelgilanmoqda.
Bu haqdasoʻzborganda, hozirgivaqtdaKonstitutsiyaviysudningfaoliyati 2017-yil 31-mayda qabulqilingan “OʻzbekistonRespublikasiKonstitutsiyaviysuditoʻgʻrisida”giKonstitutsiyaviyqonunbilantartibgasolinishinitaʼkidlashlozim. Ammo, KonstitutsiyaviysuddaishyuritishningprotsessualqoidalariKonstitutsiyaviysudningoʻzitomonidantasdiqlanganReglamentbilanbelgilabberilgan.
AksariyatmamlakatlarKonstitutsiyaviysudlaritoʻgʻrisidagiqonunhujjatlaridabundayqoidalarKonstitutsiyaviysudtomonidanemas, balkiqonunbilanbelgilanishinazardatutilgan. Chunki, ishyuritishningprotsessualqoidalaribevositainsonhuquqlariniamalgaoshirishbilanbogʻliqvashuninguchun ham ularqonunbilanbelgilanishilozim.
Bundantashqari, konstitutsiyaviysudishlariniyuritishamaliyotiningtahlilimamlakatimizdafuqarolarningkonstitutsiyaviyhuquqlarinihimoyaqilishdahaletilishilozimboʻlganyanabirqatordolzarbmuammolarhamdahuquqiyjihatdantartibgasolinishnitaqozoetadiganmasalalarmavjudliginikoʻrsatmoqda.