Reja: L formal mantiq

3. Birinchi tartibli predikatlar mantiqi

Mulohazalar mantiqida fäktlarni belgilashda " I 't yoki "O" ("ha" yoki "yo'q") qiymatlar qabul qiluvchi va stmkturalarga ega bo'lmagan harfla(ism yoki identifikator)dan foydalaladi. Predikatlar mantiqida faktlar n-joyli F (Xl, x2, mantiqiy futiksiyalar-ptcdikatlar bilan belgilanadi, Bu erda F-predikat (funktor) va xrpredikatning argumentlari, Predikatlar nomi atomlar deb ham ataladi, Argumentlar atomlar yoki f(Xl, x2, , xm) funksiylar bo'lishi mumkin, Bu yerda ffunksiya nonu, .12, ...,xm-xuddi predikatlar argumentlari kabi predmet soha o'zgaruvchilari yoki o'zgarmaslari hisoblanadi, Predikatni izohlash (boshqacha aytganda, aniqlashtirish) natljasida funktorlar va argumentlar predmet sohadan Ĺqatoľ/aľ, sonlaľ, struktuľalar va h.k.) o'zgarľnas qiymatlar qabul qiladi. Bunda predmet sohani (dastuľlar ba bilimlar bazalarini yaratish) tavsiflash bosqichini va masalani yechish (bilimlar bazalarini to'g'rilash yo'ki to'ldirish maqsadida dasturlarni bajarish) bosqichini izohlashning farqiga borish kerak. Bundan keyin biz predikatlar bilan ishlashda birinchi bosqichdagi izolllashlar natijalarini, ya'ni ba'zi predmet sohani tavsłflashni e'tiborga olamiz [1,4]
(n > I )-joyli pred ^Ekatdan bilimlar injeneriyasida n ta mohiyatlar (obyektlar)predikar argumentlarni bir-biri bilan o'zaro tYľg'laydigan 11-joyli munosabatlami tasvirlash uchun foydalaniladi.
Misol. Ota ("Farru.ľ", "Zarrux Faľľuxovieh 'ľ) predikat ^f'FarrľLľ" va 'ľZarĽiĺx Farrnxoviců" mohiyatlar qarindoshlik munosabatlari bilan bog'langanlłgini anglatadi, chunonchi, Furrux Zurrmning otasi yokj Zarrux Farru.xnjng o 'g'/i hisobianadi.
Misol. Kompyuter (xoti.ľuv klaviatura, pľotsessor. monitor) predikat kompyuternĺng tarkibiy qismlari '"kompyuter" tushunchasi-munosabati bilan birbiri bilan bo'g'langanligini anglataadi predikat predikat nomi bilan belgilangan obyektning argumenti yoki xarakteristikasini belgilovchi mohiyat (obyekl) xususiyatini ifodalaydi.
Misol, G'ishtli (uy), baho (5), ko'cha (”Amir Temuľ”), tug'ilgan kun (”20 noyabr 1958 Imtihon ("Sun'iy intellekt”).
(n—0) .,ioyii predikat (argumentlarsiz) barcha predmet sohaga taalluqli hodisa, belgi yoki xususiyatni anglatishi mumkin. Masalan, '^tishning tugashi'i, "darsning boshlanishi", *'daryoning oqishi”, ”soatning yurishi'i. Misol. Ifóda
Ota — onasi(x, y; z) predmet sohadagi barcha x,y,z qiymatlar uchun quyidagi tasdiqni bildiradi
"Agar -ľ ning Otasi-y vo onasi-z bo holdu y va — x ning ota-onasi bo Misol. Ifoda
(3x) (talaba (x) & lavozirn (x, "injener”) mavjud x qiymatlar uchun quyidagi tasdiqni bildiradi: injener lavozimida ishlayotgan kamida bitta talaba mavjud.
Ozod o'zgaruvchilardan farqli ravishda kvantorlaľda qatnashayotgan o'zgaruvchilar bog'langan o 'zgaruvchilar deyiladĹ Masalan,
(Vx) (sohib(x,y) shaxsiy mulk(y))
Ifodada x — bog'langan o 'zgaruvchi, y — ozod o' zgaruvchi, l- tortiôli muníjqiy predikutiurnjng yuqorj tartib/i predikatiardun farqi shundakí, u/ardu predikat/ar argumenti socatida 'fodulardan (formulalardan)foyda/anish
Predikatlar mantiqida masalani yechish ma'lum tasdiqlar (formulalar) yoki aksiomalardan foydalanib formulalar yoki predikatlar ko'rinishidagi maqsadli tasdiqlarni isbotlashga keltiriladĹ
1960-yillarning oxirida predikatlar mantiqida Robinson tomonidan "teskaridan" isbotlashga asoslangan rezolyutsiyalar taklirqilindi. Bunga ko'ra maqsadli tasdiq HHgep^rrnpyerca va aksiomalar to'plamiga qo'shiladi, ushbu yo'l bilan hosil qilingan tasdiqlar to'plamining birgalikdamasligi (qarama-qarshi ekanligi) isbotlanadi. Rezolyutsiyalar usuli bilan isbotlashni bajarish uchun tasdiqlar to'plami ustuda ba'zi almashtirishlarni bajarish talab etiladi, xususan, ular takonul konyunktiv normal shaklga (TKNSh) keltiriladi.
Formulalarni EHN1da yengil ifodalanadigan TKNSh ga keltirish quyidagi bosqichlardan iborat [l, 41:
Implikatsiyular qatnashgan inkor c/izyunksiy qatnashac./iganformulularga humda kvantorliformidlalar kelgan inkorlupdan kvanjor cmjullarini o:od qilish lengkuchliliklari yordaynjc/t/' almosh/irjshlar cm;alga oshjri/uc//„•

.4AB=ÅvB