Reja: L formal mantiq
(fakt(l) A fakt(2) A Qoida(l)) Maqsad(l)
Download 1.96 Mb.
|
(fakt(l) A fakt(2) A Qoida(l)) Maqsad(l),Bosqich l: Rezolyutsiyalar usulini qo'llash uchun rakt(l) va Qoida(l )larni dizyunktlarga almashtîramîz„ Belgilashlardan foydalanîb, rezolyutsîyalar usuli
Qojda(2): —(TaI(z; w)) v Teng (dast; z) v îrnt (Jumanov I; w). Bo.sqjch 2: fakt(2) va Qoida(2) lardan rezolyutsiya yordamida yangi
lmt (Jumanov l, Manuna 4) v Teng (dast, inro) = 1 (chin). Munosabat Teng (dosł. info) ma'lumotlar banłsida aniq ko'rsatilîshî kerak, Bosqich 3: Maqsad(l) ga Fakt(3) mos keladi. Bundan uning tasdiqi kelib chiqadi. Xuddu shunday fakt(3) va Maqsad(l) ning inkoridan quyidagi tasdiqni keltirib chiqaramiz
To'g'ri deduksiyalash tizimi, to'g'ri deduksiya haqidagi teoremani qo'llayotgan tizim sifatida qaralsa, uni quyidagicha ifodalash mumkin: agar G-mantiqiy ifodalar bo'lsa, u holda G raqat va raqat shundagina F', Fm Fn ning mantiqiy xulosasi (natijasi) bo'ladi, agarda (Fl A F2 A .A Fn A d) gynan yolg'on, ya'ni bajarilmovchi ifoda bo'lsa, Teskari deduksiylar tizimlari. Teskari deduksiylash lizimlafida yangi xususiy maqsadlarni quriSh uchutl xulosalar maqsadga yoki qoidalarga qo'llaniladi [I , 181, Algoritm o'z isluni barcha xususiy maqsadlar faktlarga mos kelganda tugatadi. Bunday tizim mantiqiy nuqtai-nazaridan teskari deduksiyalash teonzmasmi qo'llaydigan tizim sifatida qaralsa, u holda uni quyidagicha ifodalash mumkin: agar F}, G-mantiqiy ifodalar bo'lsa, u holda G raqat va mat shundagina FIE ningdizyunktlari bo'ladi, agarda(É1 v v G) aynanchin,ya'ni umumqiymatli ifoda bo'lsa- Teskari dedyksiylash tizimlarida kelishuv qoidalarini (pravila soglasie) qo'llash uchun qojdalar va maqsadlar konyunktlarni almashtiradi. Keljshuv qoidalari rezolyutsiyalar qoidasiga ikkitaraflama. Agar ularni p A va p A konyunksiyaga qo'llasak, u holda konyunksiyani hosil qilamiz, Bu amallar mulohazalar algebrasi doiraslda kiritilgan, Misol- l) Bosqich l: Kelishuv qoidasidan foydalanib, Maqsad (l) va Qoida (l) ning itikoridan yangi Maqsad (2) ni hosil qilamiz:
Maqsad (2): Prof( x; Jumanov l) A Tal (z; Maftuna 4) A - (Teng( x; z)). Bosqich 2: Kelishuv qoidasidan foydalanib Maqsad(2) va fakt(l) ning itlkoridan Maqsad(3) hosil qilamiz:
Maqsad(3): Tal(z; Maftuna 4)A -(Teng(dast; z)- Bo ich 3: Ma sad(3) inkoridan teoremani hosil ilamiz
-(Teng (Dast, Inco) —l (chin) 17g Rezolyutsiya prinsipi sun'iy imtellekt tizimlarida quyidagi amaliy masalalami yechishda qo'llaniladi: axborotli izlash, robotning siljishini rejalashtirish, dasturlarni avtomatik yozish, mantiqiy dasturlash (Prolog), exspert tizimlar va Xulosalar, Shunday qilib, boshlang'ich formulalarga mantiqiy xulosalash qoidalarini qo'llab yangi mantiqiy formulalarni hosil qilamiz. D emak, deduksiyt&bu ilpniy _/ik/ash bo'laklash (tahlil) va aniqlash, qonun/arni isbot/as/l) jarayonlar qonnn/ari asosida mantiwy zaruriy/ik bilan ishonch/i mu/ohahalardam shunday ishonch/i -rulosa/cwni ke/tirib chiqarish, buyerda xususiylik umumiy/ik asosidajamlanadi. Mantiqda isbotlash usullari. Mantiqda islN)tlash muammosi-bu agar AI, Az, , An boshlang'ich mulohazalar chin deb hisoblanganda, B xulosaning chin qiymatini topishdan iborat bo'ladi va AI,A2, . , Alt, F B ko'rinishda belgilanadi Isbotlarda va xulosalarda "F "belgi «BepHO, yoki «chiqarish mumkm» kabi o'qiladi, Mantiqda isboflash muammosmi yechishning ikkita asosiy usullari mavjud: semantikli sintak\ikli [l, I l, 181 I, Semantikli usul quyidagidan iborat. B) formulaga kiruvchi barcha atomlarni (o'zgaruvchilami) hisobga olib, ushbu atomlar qiymatlarining mumkin bo'lgan barcha kombinatsiyalri uchun chinlikjadvali tuziladi. Keyin ushbu jadvalning barclla qatorlarida A',A2,. AIi formulalar Chin qiymal qabul qilganda, B formulaning ham Chin qiymat qabul qilishi tekshiriladi, Bu usul juda qulay, lekin juda ko'p Insoblashlarni bajarishni talab qiladi, 2, Isbotlashning sintaknk usu/ida avval mulohazalar yoziladi va ularga xulosalash qoidalarini qo'llab yangi Chin formulalarni hosil qilishga harakat qilinadi, Ushbu hosil qilingan formulalardan va boslllang'ich mulohazalardan navbatdagi yangi formulalar hosil qilinadi va ushbu jarayon talab qilingan xulosani hOSlI qilguncha davom ettiriladi (ta'kidlaymizki, bu hamma vaqt ham amalga oshavermaydi)- Bu jarayon mantiqiy xulosalash hisoblanadi va u ko'pincha matematikada teoremalarni isb011ashda qo'llaniladi. Almashtirish qoidalari. Agar bo'lsa va C ga kiruvchi barcha A formula/ar o 'rniga Bfôrmu/ani qo :ysak, u holda COB) ham tavtologiya bo'ladi, Tavtologiyani belgi ash uchun belgidan foydalanamiz va u «umumqiymatli» yoki «doimo chm» deb o'qiladi [I, I II. Tavtologiyaga misollar: l) l: A A (A -4 B) -4 B 1 tavtologiyani chinlik jadvali yordamida isbotlgymiz, 7.1 —•adval. Tavtolo i ani isbotla.shnin chinlik 'advali.
17g
Keltirilgan misolda vajadvalda l-chinni, 0-yolg'onni bildiradi. Ushbu tavtalogiyani silltaktik usul formulalari bilan isbotlashni garab chiqamiz Buning uchun mulohazalar mantiqining asosiy lengkuchliliklaridan faydalanamiz va qavslarni ochib, rormulaning aynan Chill ekanligini aniqlaymiz: — ş Tavtologiya va alınashtirishlardan foydalanib xulosa chiqarish uchun muhim vosita ekvivaFenliik hişüblanadi- Bunda ekvivalent formulalarni ö'zaro almashtirishni to'g'ri amalga oshirishlli bilish kerak- Masalm P v Q formula Q v P formula bilan almashtirısh mumkin, chunki Q V P P V Q, A B ekvivavaleııtlikni ikki taraflama A B (A -+ B) A (B -+ A) implikatsiya bilan almashtirish mumkill* chunki bu ifadalar chinlik jadvalida bir xil qiymatlar qabııl qiladi. A B ekvivavalentlikni konyunktiv normal shaklga ham keltirish mumkin. Buning uchun implikatsuyani dizyunksiya va illkor amallari yordamida A -4 B Av B almashtirishdan faydalanamiz. U holda A B (A -+ B) A (B -+ A) A)) ekvivalentlikni hosil qilamiz Bu ifodada qavslami ochish bilan dizyunkliv normal shaklnj hosiJ qilamiz: Boshqacha aytganda, agar va B ekvivalenl bo*lsa, 11 hölda ularning ikkalasi ham chin yokj ikkalasi ham yolg'on bo'ladi, Ekvivlentlikga asoslangan taviologiyalarga mi sollar: Mantiqiy xulosalash prodseduralarida ekvivaleııtlikdan ikkita uslubda foydalanish mumkin: I ) Ikkita alohida impllkatsiyalar shaklida ifodalash; 2) Almashtirishlardan foydalanish, Mantiqda tavtölogiyalarga qarama-qarshi o'zgaruvchilarning mumkill bo*lgan barcha qiymallari naborida raqal «yoIg'on(0)» qiymaı qabul qiluvchi 5. Abduktivli va indukiivli mantiqiy xulosalashlar. Abduktiv xulosalash. Abduksiyu — bu lushunlthuvchi gipole:alarvıi shukllcıyjlirjsh .jarayonj, Âlljqmg%i, berilgapı na:urłyalar va kuzatuvlar asosidu ahdukîiv xu/osalash tushuntivish/av ovusidun bitt0 ko proq eng yaxshi tushuntirish/arni aniq/ashi // 9, Abdukîiv urulosalu.sh ku:ałiluyočgan hodi.scč va fakłorlarnî łushunłirjsh yokj sababjni anîqlash uc•înłn qo '//un//adi, Abdukîŕv xu/osalash quyidagi sxema boyicha tasvir/unadi: qoida va natijalar berilgan bo'ladi, .rususiy holat-sabahni aniqlash talab etiladi. Sun'iy intellektda abduktiv xulosalash deganda eng yaxshi abdukîiv tushuntirish tushuniladi. M;so/. Quyidagi qoida mavjud] « Ushbu qutidagi bavchu meva/ur o/malar»; Kuzatish natijasi quyidagicha: «Bu mevalar oiłnalar»; U holda abduksiya bo'yicha quyidagi xulosaga kelinadi: «Bu oîłnalar ushblł quîjdałl olingan» (sababtushuntîrîsh); Ko'p hollarda abduktiv xulosalashdan kuzatilayotgan tizimlarning noto'glri harakatlarini tashxislashda foydalaniladi, Sun'iy intellekt tizimlarining amaliy sohalarida abdultiv xulosalash tabiiy tilni tushunish, rejalashîirish,rejani angiab o/îsh hażnda bi/iłnlcčrn/ (0'p/ash va o':lashłirish kabi masalalarni yechishda qo'llaniladi [l, 9, 181. Shuningdek, abduktiv fanda va kunlik hayotimizda korxonaning xo”alik faoliyatini tahlil qilish, kosmik nurlanishlarni o lrganish kabi masalalarni yechishda ham keng qo'llaniladi. Induktiv xulosalash. Sun'iy inîellektda abduktiv va deduktiv xulosalashdan tashqari xulosalashning induktiv sxemalaridan ham foydalaniladi 9]. Xulosalashning bunday sxemalari mavjud xususiy tasdiqlarning umumlashmasini hosil qilishga imkoniyał yaratadi. Umumlashtirish qobilyati tabiiy intellektning muhim funksiyasi hisoblanadi va ulardan yangi bilimlarni hosil qilishda foydalaniladî, Shumng uchun xulosalashnîng induktiv sxemasi sun'îy intellektning o'rganuvchi tizimostllari elementi hisoblanadi, Chunki, olrganish ja.łayonida mavjud faktlar majmuidan umumlashtirish yolli bilan yangi tushunchalar va faktlar shakllantiriladi, Xulosalashning induktiv sxemalari bilimlaîîîi hosil qilislîjarayonini avtomatlashtłrishda keng qo'llanîladî. Induktiv xulosalashning umumiy muammosi—bu «tabiatning ba'zi bir muntazamligini ifodalovchi faktlardan qonunlarga o'tganda biz nimaga asoslanamiz» degan prinsipni tushuntirishdan ibomt. Misol. Berîlgan: x; y. Topish kerak: R. x: Axmedov -abiturient; y: Axmedov — xujjat topshirishga haqli; R: Barcha âbiturientlar xujat topshirishga haqli. Induksianing tiplari. Klassik induksiya deganda fikrlarning xususiylikdan umumiullkga, kamroq umumîyllkga ega bilîmlardan ko'proq umumiylikga ega bilinilarga harakat uslublari. Tarixan induksiyaning uchta tipi mavjud [l, 5,12, 15, 17, 19, 201: Induksiya to'liq yoki to'liqmas (Ilepeqțđc.ll"łe.lîlălłag yoki enumerativli) induksîya sifatida qaraladî. 181 Eliminativli induksiya - hodisalar o'rtasida ; aloqalarini o'rnatuvchi sxemalar sifatida qaraladi. Induksiyani teskari deduksiy sifatida qarash, ya'ni sababdan asoslarni hosil qiluchchi tikrlashlar sifatida qaraladi. Induksiyani birinchi bo'lib qadimgi grek filosoflari quyidagicha: Sokrat va Platon—induksiyani teskari deduksiy sifatida, yoki enumerativli induksiyani, epikurliklar—elimenativli induksiyani mantiqiy asoslagan, Bu tipdagi induksiyalar sxema ko'rinishga 7.2-ramda keltinlgan. I (b. beK011 enumerativli induksiyani - qarama-qarshi holatlar uchramaydigan oddiy to 'liq (nepequcJ1eHHe) induksiya deb nomlagan, Misol. Birinch qarg'a - qora, ikkinchi qarg'a - qora, Barcha kuzatilayotgan qarg'alar qora (to'liq induksiya). Miso/. Birinch qarg'a - qora, ikkinchi qarg'a - qora, . Barcha qarg'alar qora (to'liqmas induksiyaj, To 'liq induksiyudu xulosalash barcha mavjud faktlarni birma-bir o'rganish asosida chiqariladi. Bunga faqat mumkin bo'lgan faktlar soni cheklangan va ko'p bo'lmagan holda erishiladi. Aristotel faqat to'liq induksiyani xulosalashning qonuniy formal ko'rinishi sifatida qaragan va u, to'liq induksiyani sillogizm (ikki fikirdan uchinchi mantiqiy xulosa chiqarishj deb nomlagan. Agar xulosa faktlarning ba'zi birlarini o'rganish asosida chiqarilsa, u holda induksiya to'liqmas deyiladi To 'liqmas induksiyani B„Rassel talllil qilgan bo'lib, u to'liqmas induksiyanining haqiqiy mantiqiy prinsipi sjfatida yaroqsiz ekanligini oddiy va tushunarli ko'rsatib berdi. To 'iiqmas induksiya yordamjda hosii qiiingan -xu/osa haqiqatga o'xshash hisoblangan, chunki xususiylikning chinligidan umumiylikning chinligi kelib chiqishi shart emas. Induktivli xulosalashlar induktivli umumlshtirish qoidasi asosida hosil qilinadi' bu yerda A-ma'lum fakllar to'plami, B-tushuncha (gipotaza, ba'zida H deb belgilanadi). Ushbu qoidaning ma"nosi quyidagicha. Afakr/ar 10 'plami mayud bo "sin. Agar qanc/ayt/tr B grpote:ani kiritish mumkin bo 'Isa va B gwotezadan ixtiyoriy Afaklni hosil qila Olsak. u holda B gipotesct to 'ri bo 'ladi. Keng tarqalgan uslublardan biri—matematik statistika usullarini qo'llash bo'lsa, boshqasi—mantiqdan foydalanish («strukturali induksiya») hisoblanadi. 2. Elimenativli induksiya. Hodisalarning sabablarini ko'rsatish gipotezalarni haqiqatga o'xshashlik tarkibiga o'lkasihda hal qiluvchi hisoblanadi. Misol. Quyidagi haqiqatga o'xshamaydigan mantiqsiz «Bog'da-atirgul, Samarqandda-aka» mulohazalar berilgan, l_lshbu mulohaalardan shunday gipotezani shakllantirish kerakki, unga asosan hamma vaqt kkita hodisa birvaqtda o'rinli bo'lsin: l) bog'da atirgul gullaydi, 2) aniq «aka» Samarqandda bo'ladi. Ikki hodisani quyidagi yangi mulohaza sifatida bog'laymiz: «Aka —Samarqandda yashaydi, nafaqaxo'r, o'zining barcha vaqtini atirgul gullagan vaqtdan tashqari puytlarda dachada o'tkazadi- Nima uchun? Cunki uning atirgul gullariga allergiyasi bor». Korinib turibdikt haqiqatga o'xshamaydigan mulohaza to'liq haqiqatga o'xshaydigan mantiqli gipotazaga aylandi. Shunday qilib, biz ellminativli induksiyaga yaqmlashdik, ya'ni D.S.MilI so 'zi hilan aytganda sabab haqjdagj tushunchular barcha induksiya narariya/arining ildi:ini tashkil qi/adi. induktivli .rulosalashlctrning quyidagi taklrfqildi [151. O'xshashlik usali. Agar tadqiqot qilinayotgan hodisalarning ikkita va undan ko'proq holatlatlari uchun bitta umunuy vaziyat (sharoit) mavjud bo'lsa va barcha holatlar faqat ushbu vaziyatda bir xil bo'lsa„ u holda bu vaziyat ushbu hodisining sababi (oqibati) bo'ladi. Farq/ash usali. Agar barcha vaziyatlarda hodisaning sodir etilganlik holatidan tashqari, hodisamng sodir etilganlik holati va sodlll etlmaganlik holati o'xshash bo'lsa, u holda ushbu vaziyatda ularning bir-biridan farqli tomonini ajmtish sahab yoki oqibat yoki sababning zarur qismi bo'ladi- O'xshashlik va farq/ashning umnmlashgan usali. Agar ro'y berilayotgan hodisalarnjng ikkita va undan ko'proq holatlatlari uchun bitta umumiy vanyat (sharoit) mavjud bo'lsa va ushbu ro'y berilayotgan hodisalarning ikkita va undan ko'proq holatlatlari uchun bitta umumiy vaziyat (sharoit) mavjud bo'lmasa hamda ikki vaziyatda ham o 'rganilayotgan hodisalarning bir-biridan rarqli tomonini ajratish mumkin bo'lsa, u holda sabab yoki oqibat yoki sababning zarur qismi bo'ladi. Qoldiqlar usali. Agar hodisalardan oldingi induksiyalar asosida ma'lum bo'lgan qism hodisalar ajmtilsa va ular oldingi induksiyalar asosida aniqlangan oqibat bo'lsas u holda oldingi indusiyalardan qolganlari asosida aniqlangan qoldiq hodisalar oqibat bo'lishi mumkin. 10Birga sodir bo'ladigan o'zgarishlar usidli. Qandaydir o'ziga xoslik bilan boShqa hodisalarning o'zgarishidan muayyanlik bilan har doim o'zgaradigan har qanday hodisa kelib chiqîshî sabab yokî ushbu hodîsaning oqibati yoki ushbu hodłsa qandaydir sababiy aloqlar bilan bog'langan bo'ladi. 3. Endi induksiyaning uchinchi tipi•induksiyani teskari deduksiya sifatida qaraymiz. Bu yerda N,Nyuton, St.Djevonslar hal qiluvchi hissalarini qo'shdilar. Djevons induksiya va deduksîy munosabatinî o'rganîb, quyłdaginî yomdî' «Deduksiyada qonunlardan xulosalarni rivojlantirish sodir bo'ladi. Induksiyada esa mutlaqo teskari jarayon sodir bo'ladi. Bu yerda aniq natljalar beriladi, ushbu natljalardan kelib chiqadigan umumiy qonunni oclîish talab etiladi». N.Nyuton, St.Djevonslar induksiyani eng avvalo ma'lum faktlar va kamroq umumîy qonunlar va prinsiplarni tushuntiruvchi umumiy qonunlar va prînsîplarnî ochuvchi usul sifatida talqin qilganlar- Induktivli xulosalash shunda va faqat shundagina to Iglri bolladi, qachonki faktlarni (asosi, induksiyalarning boshlang'ich manzili) tushuntirish uchun taklif qilingan qonun yoki prinsiplardan faktlarni hosil qilish mantiqiy (deduktîvli) ravîshda amalga oshîrîlsa, D,S.Millning qonunlarini mantiqiy predikarlar tilida izohlashda expert tizimlarda axborotlar to'liqmas LR}'lganda induksiyaning ko'zga ko lringan usullaridan biri — DSM - gipotezalarni avtomatik hosil qiluvchi usulning yaratilishiga Olib keldî, Bu usulnî DS.MÎII taklîfqilgan [15], DSM -usul II, 151. DSM usulning mohiyati quyidagidan iborat, Bizga sabalar to'plami A = {Al . . AP}, oqîbatlar to'plami B = (BI Ba Bm} va baholar to'plami Q {h, q2, G} berilgan bo'lsin, Agar Ai Bj ifoda (CA, — ishonchlilik bilan Bj ning sababi bo'ladi» tasdiqni ifodalasa, u hołda ushbu ifoda musbat gipotaza deb ataladi. Agarda Al BI ifoda «Aî — ishonchlilik bilan Bj ning sababi bo'lmayadișș tasdiqni irodalasa, u hołda usłîbu ifoda manfiy gipotaza deb ataladi. Musbat gipotezalarni h ,manfiy gipotazalami esa - bilan belgilaymiz. Qiymatlar orasłdan va kabi izohlanuvchi ma.xsus qiymatlarni ajratamiz. LIShbu baholarga asoslangan gipotezalar chinligi yoki yolg'onligi qaťiy o'rnatilgan hodisalar sifatida qaraladi. 0 va 1 oralig'idagî Olgan qiymatlarni ratsiomal sonlar bilan belgłlaymiz, bu yerda k I, kuzatuvlar(misollar) sonini harakterlaydi Umumlashgan DSMu/goviîmi quyidugi qadam/uvni o ichiga o/adi I l, 171. Musbat va manfiy kuzałuvlarning boslîlang'ich to'plami asosida MŁ va M' matritsalarga yozłladigan gipotazalar nabori shakllantiriladî, Gipotanlar kuzatuvlardagi o'xshashlik va farqlanishlarni aniqlash asosida shakllantiriladi, Matritsalar quyidagi ko'rinishda bo'ladi: h twrrv hĂvcż h ¯ rvÎ Arh-zvf Boshlang'ich kuzatuvlar tołplamiga taklif qilingan gipotezalarni tasdiqlaydigan yoki rad qiladigan yangi kuzatuvlar qo'shiladi va bu hołda gipotazalarni baholash quyidagicha o'zgaradi, Agar qandaydir hijk gipoteza q— k/n bahoga ega bo'lsa, u hołda yangi (n + l) kuzatuvning paydo bo'lishi bilan ushbu gipotazalarning tasdiqlarini tekshirish amalga oshiriladi. Musbat javob bo'lsa baho = (k + l)/(n 1), aks hołda = (k — + 1) bolladi. Axborotlami to'plash jarayonida taklif qilingan gipotazalar bahosi I yoki 0 ga yaqinlashadi. Baholar o'zgarishi tebranishli xaraktergaham ega bo'lishi mumkin, bu esa qoidaga ko'ra IV + yoki M - to'plamdan shunday gipotezalaflîi Olib tashlashga Olib keladi, IV+ yoki M- to'plamlarning davriy o 'zgarishi bilan bog'liq gipotazalarning iShonchlilik bahosining o'zgarishi bilan birga o'zgaradigan kumtuvlarnî sikllk ravîshda qo'shîsh. Tsiklning tugash sharti bajarilishi bilan induktiv xulosalash jarayonini tugatish. Bunday shafilar sifatida qiymatning o yoki I ga yaqinlik o'lchovidan, shunugdek, xulosâlashda vaqtning (yangi kuzatuvlar soni) chegaralanganligi bilan bog'liq qo'shîmcha shartlardan va luk, foydalanish mumkin. DSM Iłsłdining zamonaviy modifikatsiyalarida o'xshashlik bo'yicha xulosalashdan foydalanîladî, sabab-oqibat munosabatlarni ifodalash kontekstinî hisobga Olish amalga oshiriladi, faktlarni noravshan tavsifiash qollla.niladi va luk, Tajriba orttirish uchun miso' va topshiriqlar. l- topshiriq. Nazariy qismni o'zlashtirish va B/B/Bjadvalini to'ldirish. B/B/B texnikasini qo 'Ilash bo 'richa ko 'rsatnuŁ 1. Maîruza rejasiga mos hołda 2-ustunni to 'Idiring- 2 0' ylang, juftlikda hal eting vajavob bering, ushbu savollar bo Wicha nimani bilasiz, 3-ustunni to'ldiring. O' ylang.jufilîkda hal eting vajavob bering, ushbu savollar bo'yicha nimani bilish kerak, 4-ustunni to'ldiring. Ma'ruzanł o'qing va materiallar bilan tanishing. 5-ustunni toî ldiring: B/B/B •advałi (Bî/cnnan Biljshnj ho.x/ an Bilib o/dnn
2-topshiriq. ”Bilib oldim” ustutli asosida “Т” jadvalini ldirish„ Nazariy qismdan tayanch iboralarni aniqIash ма 'Т“ jadvalini qurish,
Ъта' ruzaga uchun adabiyotlar 1, Павлов С, Н, Системы искусственного интеллекта учеб. пособие. В 2-х частях, / С. Н, Павлов. - Томск: эль контент, 201 Ч- 1- - 176 с, lSBN 978- 5-4332-0013-5, 2,Т.П. Лихтарников, Математическая логика, СантПетербург, 1999 г. 288 с. З, Гаврилов Г Сапоженко А.А-Сборник задач по дискретной мтгсматик-и,м, Наука,1977. 2002, 271 с, 4, Павлов С, Н. Интеллектуальные информационные системы : учеб, - Томск; Томский межвузовский центр дистанционного образования; 2004. - 328 с. 5, Чень Ч Математическая логика и автоматическое доказательство теорем : пер. с англ ” Ч, Чень, Р, Лис - М, : Наука, 1983, - 358 с, б, Гаврилов, Лабораторный практикум по нейронным сетям, Ч. lv Новосибирск: изд-во НГГУ, 1999. 7, Т.А- Гаврилова. В.Ф, Хорошевский, Базы знаний интеллектуальных 8, Страбыкин Д, А. Логический вывод в системах обработки знаний ,/Д, А. Страбыкин, - СПб: СПГЭТУ, 1998, - 164 с, 9, Достоверный и правдоподобный вывод в интеллектуальных системах В, Н, Вагин [и др.] под ред. В, Н, Вагина и Д, А, Поспелова. - М, : Физ-матлит, 2004 - 704 с, 10. Алиев Р, А, Производственные системы с искусственным интеллектом Л). А- Алиев, Н. М! Абдикеев. М- М, Шатхназаров, - М, Радио и связь, 1990, • 246 с. 1 1, Андрейчиков А, В, Интеллектуальные информационные системы учеб-ник ” А. В. Андрейчиков, О Н. Андрейчикова, - М, : Финансы и статистика, 2006, - 424 с. 12 Бардзинь Я М. Некоторые правила индуктивного вывода и их применение Семантика и информатика. - 1982. - Выи, 19, - С 59-89 Cite-reMb1 IA. 14. V ICKYCCTBeHHbIii / non pem A. flocneJ10Ba. - M, : Pa.auo H CBA3b, 1990. Mu.T1b C. CHCTeMa CHII.11011MCTHqecK0ii HHAYKTHBH0ii : ruep, C 16e CTPaÔblK%H A. BbIBOA B cuc•reMax oôpaô0TKIl 3HaHIlii /JI, A. CTpaÔbIKHH, - cn6.: CIW)TY, 1998, - 164 c, (DHHH B. K FIpaBA0110A0•ôHb1e paccy*üleuwe B HHTe11.nexrya.T1bHb1x cncreMax Tllna ACM // Hay'K11 Te,V111K11. Cep. 141100pMaT11Ka. - M. 54-101, Russell S. L, Artificial intelligence: a modern approach / S, L. Russell, P. Norvig. - Upper Saddle River, New Jersey Prentice - Hall Inc., 1995. - 905 p, 7-ma'ruza uchun o'zini•o'zi tekshirish savollari l) Formal mantiq qanday fan? analogiya (o'xshashlik) va taqqoslash tushunchalarini izohlang? Matematik mantiq qanday fan va u nimaga asoslanadi? Predikatlar mantiqida qanday simvollardan foydalaniladi? Subyekt va predikat tushunchalarini izohlang? Bir joyli, ikki joyli va ko'p joyli predikatlarning ta'riflarini keltiring? Bir joyli va ko'p joyli qachon aynan chin yoki aynan yolg'on bo'ladi? Predikatlar ustida qanday numtiqiy amallar bajariladi? Predikatlarning konyunksiyasi, dizyunksiyasi, implikatsiyasi va inkori ta'riflarini keltiring? Umumiylik va mavjudlik kvantorlari amallarini tushuntiring? I I ) Predikatlar mantiqi fonnulasining qiymati tushunchasini izohlang? Predikatlar mantiqining qanday tengkuchli rormulalarini bilasiz? Predlkatlar mantiqi formulasmi deyarli normal shaklga keltirish qanday amalga oshiriladi? Predikatlar mantiqining qanday formulasini normal shaklga keltirish mumkin? Predikatlar mantîqining qanday formulalarî bajariluvchî, aynan chin, aynan yolg'on va umumqiymatli bo'ladi? Predikatlar mantiqidagi Robinsonning rezolyutsiyalar usulini izohlang? Formulalarni TKNSIÎ ga keltirish algoritmi qanday bosqichlardan ilN)rat? Predikatlar mantiqi formulalarîda skolemlî o'zgarmaslarni va funksîyalarni kiritish nima uchun kerak? Deduktiv xulosalash masalalari qanday formallashtiriladi? Mahsuliy masalalarni yechishda deduktiv xulosalashning teskari va to'g'ri xuloslash usullarini tushuntiring? Sun'iy intellekt tizîmlari sohasida hozirgi vaqtgacha ma'lum bo'lgan qanday mantiqiy xulosalash tizimlarini bilasiz? Fikrlash deganda nima tushuniladi? Aristotel sillogizmini tushuntiring? Eng mashxur deduktiv xulosalash qoîdalariga qaysi qoîdalar kiradi? «Zanjirli xulosa» qoidasi qanday formallashtirildi? Mantiqda isbotlash muammosini yechishning semantikli va sintaktikli usłîllarini keltiring? Tavtologiya nitna? Abduktivli va induktivli mantiqiy xulosalashlami izohlang? Induksianing qanday tiplari mavjud? To'liq va to'liqmas induksiyami tushuntiring? Elimenativli induksiya nitna? induktivli xulosalashlarnîng qanday usullarinî taklifqilgan? Induksiya teskari deduksiya sifatida qanday qaraladi? 36) DS.Millning DSM usulining mohiyati nimadan iborat? Download 1.96 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||