Reja: Leksikologiya va uning asosiy vazifalari

Eskirgan so’zlar

Eskilik bo’yog’iga ega bo’lgan so’zlar eski qatlamni tashkil etadi. Eski qatlam so’zlari ikki xil bo’ladi:

Tarixiy so’zlar (istorizmlar)

Arxaik so’zlar (arxaizmlar).

Noadabiy qatlam

varvarizm

slendlar

Parazit so’zlar

vulgarizm

varvarizm

Varvarizmlar tilda o’rinsiz ishlatiladigan chet so’zlar: uspet qilolmadim, papasha, mamasha, nastroyeniyam yaxshi, znachit tak, vau (wow), yess.

Vulgarizm

Vulgarizmlar tilda mavjud bo’lgan so’kish va qarg’ish so’zlardir: yer yutkur, oqpadar va h.k.

Shevaga xos so’zlar

Shevaga xos so’zlar – ma’lum hududda qo’llanuvchi so’zlardir: moma, moyak, (aka, inak, ena.)

Bunady so’zlar bir tilning faqat ma’lum hududiga xos bo’lib, boshqa joylarda o’zgacha niom bilan yuritiladi. Bu so’zlardan bittasi umumxalq tili bo’lgan adabiy til uchun qabul qilinadi va ana so’z adabiy til uchun me’yor sanaladi: mo’rcha, qarinja, chumoli –bu so’zlardan chumoli adabiy tilga, mo’rcha – Buxoro shevasiga, qarinja – Xorazm shevasiga xos so’zdir.

Foydalanilgan adabiyotlar:

• Sh. Shoabdurahmonov, M.Asqarova, A.Hojiyev, I.Rasulov, X.Doniyorov Hozirgi o‘zbek adabiy tili. 1-qism .T., «O‘qituvchi» 1980.
• U.Tursunov, J.Muxtorov, Sh.Rahmatullayev Hozirgi o‘zbek adabiy tili. T., «O‘qituvchi» 1992.
• O‘zbek tili leksikologiyasi. T., «Fan» 1981
• H.Ne’matov, R.Rasulov O‘zbek tili sistem leksikologiyasi. T., «O‘qituvchi» 1995.
• H.Jamolxonov Hozirgi O‘zbek adabiy tili. T., «Talqin» 2005

Internet ma’lumotlari:

• www.tdiu.uz
• www.el.tfi.uz
• www.ziyo.net
• www.google.com