Reja: Litosferaning tarkibiy tuzilishi

Jahon okeanining sho'rligi. Okean suvida turli tuzlar toʻplangan: natriy xlorid (suvga shoʻr taʼm beradi) - tuzlarning umumiy miqdorining 78%, magniy xlorid (suvga achchiq ta'm beradi) - 11%, boshqa moddalar. Dengiz suvining sho'rligi ppm bilan hisoblanadi (moddaning ma'lum miqdorining 1000 vazn birligiga nisbatida), ‰ bilan belgilanadi. Okeanning shoʻrligi bir xil emas, u 32‰ dan 38‰ gacha oʻzgarib turadi. Sho'rlanish darajasi yog'ingarchilik miqdori, bug'lanish, shuningdek dengizga oqib tushadigan daryolarning suvlari bilan tuzsizlanishga bog'liq. Chuqurlik bilan sho'rlanish ham o'zgaradi. 1500 m chuqurlikda sho'rlanish er yuzasiga nisbatan biroz pasayadi. Chuqurroq, suv sho'rligining o'zgarishi ahamiyatsiz, u deyarli hamma joyda 35‰. Minimal sho'rlanish - 5‰ - Boltiq dengizida, maksimal - 41‰ gacha - Qizil dengizda.
Shunday qilib, suvning sho'rligi quyidagilarga bog'liq:
1) yog'ingarchilik va bug'lanish nisbati bo'yicha, bu geografik kenglikka qarab o'zgaradi (chunki harorat va bosim o'zgarishi); yog'ingarchilik miqdori bug'lanishdan oshib ketgan, daryo suvlarining katta oqimi bo'lgan, muz eriydigan joylarda kamroq sho'rlanish bo'lishi mumkin;
2) chuqurlikdan.
Qizil dengizning maksimal sho'rlanishi rift zonasi mavjudligi bilan bog'liq. Pastki qismida otilib chiqqan yosh bazalt lavalari kuzatiladi, ularning paydo bo'lishi mantiyadan materiyaning ko'tarilishi va Qizil dengizda er qobig'ining kengayishini ko'rsatadi. Bundan tashqari, Qizil dengiz tropik kengliklarda joylashgan - katta bug'lanish va oz miqdorda yog'ingarchilik bor, daryolar unga oqmaydi.
Gazlar okean suvida ham eriydi: azot, kislorod, karbonat angidrid va boshqalar.
Dengiz (okean) oqimlari.dengiz oqimlari- suv massalarining ma'lum bir yo'nalishda gorizontal harakati. Oqimlarni ko'p jihatdan tasniflash mumkin. Atrofdagi okean suvining harorati bilan solishtirganda issiq, sovuq va neytral oqimlar farqlanadi. Mavjud bo'lish vaqtiga ko'ra, qisqa muddatli yoki epizodik, davriy (Hind okeanida mavsumiy musson, okeanlarning qirg'oq qismlarida to'lqinli) va doimiy oqimlar farqlanadi. Chuqurligiga qarab, sirt oqimlari (sirtdagi suv qatlamini qoplaydi), chuqur va pastki oqimlar farqlanadi.
Dengizdagi suv massalari turli sabablarga ko'ra harakatlanadi. Dengiz oqimlarining asosiy sababi shamoldir, ammo suv harakati okeanning istalgan qismida suvning to'planishi, shuningdek, okeanning turli qismlarida suv zichligining farqi va boshqa sabablarga ko'ra yuzaga kelishi mumkin. Shuning uchun ularning kelib chiqishidagi oqimlar:
1) drift - doimiy shamollar (shimoliy va janubiy savdo shamollari, G'arbiy shamollarning yo'nalishi);
2) shamol - mavsumiy shamollar (Hind okeanida yozgi musson shamollari) ta'siridan kelib chiqadi;
3) kanalizatsiya - okeanning turli qismlarida suv sathining farqi tufayli hosil bo'lgan, ortiqcha suv zonalaridan (Gulfstrim, Braziliya, Sharqiy Avstraliya) oqib chiqadi;
4) kompensatsion - okeanning turli qismlaridan (Kaliforniya, Peru, Benguela) suv oqimini qoplash (kompensatsiya qilish);
5) zichlik (konveksiya) - har xil harorat va sho'rlanishlar tufayli okean suvi zichligi notekis taqsimlanishi natijasida hosil bo'lgan (Gibraltar oqimi);
6) to'lqinli oqimlar - oyni jalb qilish bilan bog'liq holda hosil bo'ladi.
Qoida tariqasida, dengiz oqimlari bir nechta sabablarning kombinatsiyasi tufayli mavjud.
Materiklarning g'arbiy yoki sharqiy qirg'oqlari bo'ylab o'tadigan iqlimga, ayniqsa qirg'oqbo'yi hududlariga oqimlar katta ta'sir ko'rsatadi.
Bo'ylab oqayotgan oqimlar sharqiy qirg'oqlar(chiqindilar), issiqroq ekvatorial kengliklardan sovuqroqlarga suv olib boring. Ularning ustidagi havo iliq, namlik bilan to'yingan. Ekvatordan shimolga yoki janubga qarab harakatlanayotganda havo soviydi, to'yinganlikka yaqinlashadi va shuning uchun qirg'oqda yog'ingarchilik bo'lib, haroratni yumshatadi.
oqimlari o'tib ketmoqda g'arbiy qirg'oqlar qit'alar (kompensator), sovuqdan issiqroq kengliklarga o'tadi, havo qiziydi, to'yinganlikdan uzoqlashadi, yog'ingarchilik bermaydi. Bu qit'alarning g'arbiy qirg'oqlarida cho'llarning paydo bo'lishining asosiy sabablaridan biridir.
G'arbiy shamollarning yo'nalishi faqat janubiy yarimsharda talaffuz qilinadi.
Bu mo''tadil kengliklarda deyarli quruqlik yo'qligi, suv massalarining mo''tadil kengliklarning g'arbiy shamollari ta'sirida erkin harakatlanishi bilan izohlanadi. Shimoliy yarim sharda xuddi shunday oqimning rivojlanishiga qit'alar to'sqinlik qiladi.
Oqimlarning yo‘nalishi atmosferaning umumiy sirkulyatsiyasi, Yerning o‘z o‘qi atrofida aylanishining og‘ish kuchi, okean tubining relyefi va materiklarning konturlari bilan belgilanadi.
Er usti suvining harorati. Okean suvi uning yuzasiga quyosh issiqligining kirib kelishi bilan isitiladi. Er usti suvlarining harorati joyning kengligiga bog'liq. Okeanning ayrim hududlarida bu taqsimot quruqlikning notekis taqsimlanishi, okean oqimlari, doimiy shamollar va qit'alardan oqayotgan suvlar tufayli buziladi. Harorat tabiiy ravishda chuqurlik bilan o'zgaradi. Va dastlab harorat juda tez tushadi, keyin esa sekin. Jahon okeanining er usti suvlarining o'rtacha yillik harorati +17,5 ° S. 3-4 ming m chuqurlikda u odatda +2 dan 0 ° C gacha bo'lgan oraliqda qoladi.