- 1.Metamorfik tog` jinslari.
- 2.Magmatik tog` jinslari.
- Yer po’stining ma'lum chuqurligidagi tog’ jinslari burmalanish xarakatlari, yuqori xarorat va kuchli bosim ostida o’ziga xos o’zgarishlarga uchraydi. Bu uzgarishlar yer yuzasi o’zgarishlaridan keskin farq qiladi.Yer po’stining ichki qismlarida tog’ jinslarida katta o’zgarishlar yuz beradi: ularning kimyoviy, mineralogik tarkibi, strukturasi, yotishi va tashki ko’rinishi butunlay o’zgaradi.
- 5-10 km chuqurlikda bo’layotgan bunday jarayonlarni biz bevosita kuzata olmaymiz, ularni faqat yerning chuqur yerida hosil bo’lib, keyin yer yuzasiga ko’tarilib qolgan tog’ jinslarini tekshirish natijasida bilamiz. Bunday tog’ jinslari faqat yerning chuqur qismlarida hosil bo’ladi. Petrograflar bunday tog’ jinslariga metamorfik (o’zgargan) deb nom berganlar. Yerning ichki qismida tog’ jinslarini o’zgartiradigan jarayon esa metamorfizm deb ataladi.Xilma-xil minerallardan tashkil topgan tog’ jinslari ancha vaqtgacha o’zining dastlabki xolatini saqlab qoladi. Yer po’stining xarakatlari natijasida yangi fizik-ximik sharoit vujudga keladi, tog’ jinslari va ularning tarkibidagi minerallar o’zgaradi, yangi xil minerallar va tog’ jinslari hosil bo’ladi. Vaqt o’tishi bilan bu tog’ jinslari bosim va xarorat ta'sirida qaytadan kristallanadi. Hosil bo‘lgan metamorfik tog’ jinslari odatda kristallik strukturaga ega bo‘ladi. Tarkibidagi minerallar varaqsimon, bargsimon, ko‘zsimon, ignasimon, tangasimon, shakldagi donalardan iborat bo‘ladi. Ular uchun xarakterli tekstura qat-qat slanetssimon ko‘rinishga ega bo‘ladi. Metamorfik jinslarda tekstura bo‘yicha slanetssimon, gneyssimon, (mayda bukilmali) ploychatsimon, ko‘zsimon, yaxlit va boshqa xillari kuzatiladi. Regional metamorfizmda eng ko‘p tarqalgan xillari: gneyslar, kristallik slanetslar, gillik slanetslar, kvartsitlar, marmartoshlar, yashil slanetslar, amfibotlirlar va serpentinitlardir. Metamorfik tog’ jinslaridagi asosiy mineralar: slyudalar, kvarts, dala shpati, seritsit, vollastonit, disten, sillimonit, xlorid, talk, granat, kaltsit va boshqalar.
| | | | | | | | | | | - Labradоr,anоrit , pirоksеn, amfibоl
| - Gabbrо - qumtuprоqqa to`yinmagan, massiv asоsli intruziv jinsdir.Mineral хimiyaviy tuzilishiga ko`ra tarkibida kvars mineralining bo`lmasligi bilan granitdan farq qiladi. strukturasi yirik va o`rta dоnali, tеkisturasi massiv va yo`l-yo`l bo`ladi.Rangi qоramtir, qоra, qоramtir-yashil, yashil kulrang. Quyosh nurida turli jilvadоr tuslarda tоvlanadi.Gabbrо tarkibida asоsli plagiоgzal (labradоr, labradоr-bitоvnit, anоrit ), pirоksеn, amfibоl uchraydi. Hajmiy massasi 2900-3100 kg/m3, mustahkamligi 80-360 Mpa.Gabbrо uta mustahkam jins bo`lib, qurilish materiali va bеzak tоshlar sifatida va haykaltarоshlikda ishlatiladi. Dеyarli bir xil mikdorda asosli plagioklazlar, piroksеnlaraai tashkil topgan. Oddiy G. plagioklaz va monoklinli piroksеndan iborat.Plagioklaz va rombik piroksеnli turi norit, plagioklaz va olivinli turi traktolit dеyiladi. Labradorit turi faqat plagioklazni Labrador xilidan tashkil topadi.
- Cho`kindi jinslarning xosil bulishi va o`zgarishi jarayonlari qator bosqichlarni o`z ichiga oladi.
- Birinchi boskichda chukindi jins xosil bulishi uchun ilk (birlamchi) maxsulotlar tayyorlanadi.Bu maxsulotlarning asosiy kismi nurash natijasida xosil buladi va bu boskichni gipergenez deyiladi.
- Ikkinchi boskichda nurash natijasida xosil bulgan maxsulotlar tashiladi va chukmaga tushadi
- (chukindi xosil buladi). Bu boskichni sedimentogenez deyiladi.
- Uchinchi boskichda chukmaning kayta uzgarishidan chukindi jinslar paydo buladi. Bu
- boskichni-diagenez deyiladi.
| | | | | | | | - sarg`ish yoki och kulrang
| | | - tuz,gil,kvars,dala shpati ,kalsiy
| - Lyoss (nеm. Loss — yumshoq), soz tuproq— kontinеntal iqlimda hosil bўlgan mayda zarrali g`ovaksimon,chўkindi tog` jinsi. Rangi sarg`ish yoki och kulrang, g`ovakligi 40—60%. Kaltsiy
- va magniy karbonat tuzlari L. mikdorining 5% dan kўprog`ini tashkil qiladi. L. qatlamida mayda tosh va qum bўlmaydi.L.ning 60%dan ortiqrog`i 0,05—0,001 mm kеladigan changsimon zarralardan,10% chasi 0,001 mm dan kichik gil zarralaridan iborat. Suv ўtkazuvchanligi bir xil emas. Tarkibidagi tuzlar sеmеntlash xususiyatiga ega bўlgani uchun quruq holda qattiq, namda ivuvchan. L. tarkibida suvda tеz eriydigan tuz kўp.
- L.ning minеralogik tarkibi kvarts,bir oz dala shpatlari, gil minеrallari
- (kaolinit, montmorillonit), kaltsiy,slyudalar va b. dan tashkil topgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
