Reja: Milliy ozodlik kurashi

Abd al-Qodir Jazoiriy davlati.
Ahvol 1832 yili chet elliklarga qarshi kurashga 24 yoshli Abd al-Qodir - Qodiriyya Mux’yiad-Din islom birodarligi jamoasi rahnamosining o‘g‘li boshchilik qilgandan so‘ng o‘zgardi. Jasur jangchi va qobiliyatli sarkarda Abd al-Qodir shimoli-g‘arbiy Jazoir qabilalari o‘rtasidagi kelishmovchiliklarni ustalik bilan bartaraf etib, jihodga boshchilik qildi. U partizanlik urushining klassik usullaridan foydalanib, XIX asr 30-yillarida fransuzlarga katta talafotlar etkazdi. Mohir tashkilotchi ham bo‘lgan yosh amir qabilalar hududidan tashkil topgan davlat barpo qildi. Bu davlat tezda fransuz harbiylari tomonidan ham tan olindi. 1834 yili fransuzlar bilan yarash va erkin savdo to‘g‘risida bitam imzolandi. Tinchlikdan foydalangan va Misrdagi Muhammad Ali islohotlarining muvaffaqiyatlaridan ilhomlangan Abd al-Qodir o‘z davlatida markaziy hokimiyatni mustaxkamlash, savdo va ishlab chiqarishni rivojlantirish yo‘lida bir qator tadbirlarni amalga oshirdi. Ishlab chiqarish va savdoda erishilgan muvaffaqiyatlar bilan bir qatorda, Abd al-Qodir asosiy e’tiborini armiyani mustaxkamlashga qaratdi. 70 ming kishilik lashkardan tashqari 10 ming kishilik muntazam armiyani tashkil qildi. Qo‘shinni o‘qitish uchun Marokash, Tunis va Yevropadan harbiy instruktorlar taklif qildi. Armiyani qurollantirishda ayniqsa Marokash sherifi katta yordam ko‘rsatdi. Bu ishlar behuda emasligi tez orada ma’lum bo‘ldi. Abd al-Qodir kutganidek, fransuzlar tuzilgan sulhni buzib, 1835 yili Jazoirning erkin qismiga bostirib kirdilar. Ikki yillik janglardan so‘ng fransuzlar yana sulh imzolashga majbur bo‘ldilar. Endi faqat G‘arbiy emas, Markaziy Jazoirda ham Abd al-Qodir hokimiyati o‘rnatilganligini tan oldilar. SHu tariqa amir mamlakat hududining 2/3 qismini o‘z hokimiyati ostida birlashtirdi (turklar faqat ushbu hududning 1/6 qismini zabt eta olgan edilar). Bu sulh, fransuzlar uchun taktik ahamiyatga ega edi. Ular kuchlarini g‘arbda fransuzlarga qarshilik ko‘rsatayotgan Xaj Axmed beyni maxv etishga qaratdi va 1837 yili G‘arbiy Jazoirning poytaxti Konstantina shahri zabt etildi.
Abd al-Qodir ham tinchlikdan o‘z davlatini mustahkamlash, ma’muriy, sud va soliq tizimini isloh kilishda foydalandi. Bu yerda dastlabki sof islomga qaytishga harakat qilindi. Hashamli kiyinish, vino ichish va qimor o‘ynash taqiqlandi. Kamtar hayot kechirishda Abd al-Qodirning o‘zi boshqalarga o‘rnak bo‘ldi. Uning bir ko‘ra qo‘y va bir parcha yerdan boshqa boyligi yo‘q edi. Ko‘chmanchilik odatlariga rioya qilib chodirda yashardi. O‘zining eng katta boyligi deb u doimiy birga olib yuradigan kutubxonasini hisoblardi. Hukmronlik qilgan yillarida o‘zi va qabiladoshlari uchun davlat xazinasidan bir tanga ham olmagan.
Abd al-Qodir jihodning birlashtiruvchi kuchidan foydalanib, asrlar davomida shakllanib kelgan qabilalar orasidagi tarqoqlik va o‘zaro dushmanlik kayfiyatini o‘zgartirish uchun harakat qildi. Milliy-ozodlik harakatining umumxalq xarakteri esa Jazoirdagi arablar va barbarlarda vatanparvarlik ongi, milliy birlik tuyg‘ularining shakllanishi va rivojlanishi uchun zamin yaratdi.
Fransuzlar Konstantinani zabt etganlaridan so‘ng, 1839 yili marshal Byujo boshchiligida Abd al-Qodirga qarshi janglarni boshlab yubordi. Jazoirliklarning mardonavor qarshiliklariga qaramasdan yaxshi qurollangan va janglarda toblangan mustamlakachi qo‘shinlar 1844 yili jazoirliklarning kuchli himoya chizig‘ini buzib Jazoir shahrini egalladilar. Abd al-Qodir avval o‘z qo‘shinlari bilan Marokashga chekindi, keyin u yerdan ham fransuz qo‘shinlari tomonidan quvib chiqarilib, Janubiy Sahroi Kabirda qo‘nim topdi. Biroq 1847 yili fransuzlar tomonidanasir olinib, avval Fransiyaga, u yerdan Suriyaga jo‘natildi. 1860 yilgi qirgin paytida ko‘plab damashqlik xristianlarni o‘limdan saqlab qolganligi bilan ham mashhur bo‘ldi. 1883 yili keksaygan holda Damashqda vafot etdi. Aqlli va qatiyatli davlat boshlig‘i, jasur jangchi va iqtidorli sarkarda, mohir notiq va iste’dodli shoir Abd al- Qodir tiriklik paytndayoq Jazoirning milliy qahramoniga aylangan edi.
Abd al-Qodirning mag‘lubiyati Jazoirni zabt etish jarayonidagi burilish nuqtasi bo‘ldi va Fransiyaga jazoirliklar jamiyatini modernizatsiya qilish, Yevropalashtirish imkonini berdi.
Zamonaviy sanoat shakllandi, qishloq xo‘jaligi rivojlandi. Yevropaliklar soni ham jadal o‘sib bordi. Agar 1833 yili Jazoirda 7,8 ming yevropalik yashagan bo‘lsa, 1840 yili ular soni 27 ming, 1847 yili esa 110 mingni tashkil qildi. Jazoirni mustamlakaga aylantirish boshlangandan 20-30 yil keyin alohida ijtimoiy va etnomadaniy tip - «jazoir-yevropalik» shakllandi. Mustamlaka tuzumining siyosiy-huquqiy rasmiylashtirilishi Fransiya Ikkinchi respublikasi yillarida (1848-1851) yuz berib, Jazoir Fransiya milliy hududining tarkibiy qismi deb rasman e’lon qilindi.
XIX asr ikkinchi yarmida Jazoirning ijtimoiy-siyosiy rivojlanishi ko‘p jihatdan Fransiyadagi o‘zgarishlar bilan bog‘liq holda davom etdi. Mahalliy aholi bilan yevropaliklar munosabatini tartibga soluvchi bir qator qonunlar qabul qilindi (1881
yili «tuzem kodeksi»), Jazoir oliy kengashi, Jazoir moliyaviy
delegatsiyasi kabi tashkilotlar tuzilib, mamlakatni boshqarish tizimida Yevropacha prinsiplarning ma’lum elementlari kiritildi.
XIX asr 80-yillarida Jazoir siyosiy hayotida paydo bo‘lgan madaniy-huquqiy talablar, asr oxiri va XX asr boshlariga kelib vatanparvarlik g‘oyalari bilan almashdi. Bu jarayonda «YOsh jazoirliklar» harakati katta rolo‘ynadi.
rantsiyada liberalizm harakati dekolonizatsiya urushlariga va ayniqsa Jazoirdagi urushga qarshi chiqish to'g'risida bo'linib ketdi.
Ikkita pozitsiyani aniqlash mumkin edi: birinchisi, shubhasiz, ikkalasi ham millatchilik va rahbarlarga bo'ysunish bahonasida mustamlakachilar armiyasiga va o'z mustaqilligi uchun kurashayotgan odamlarga murojaat qiladi. Ikkinchisi mustamlaka urushi, umuman olganda, xalqning o'z mustaqilligi uchun olib borgan kurashi - bu milliy kurash va sinfiy kurashlar kesishgan murakkab hodisa. Ushbu ikkinchi pozitsiya tarafdorlarining fikriga ko'ra, ko'tarilgan odamlarning mustamlaka mamlakati ekspluatatsiyasi bilan bir xil raqiblari borligini va shu tariqa sinf tahlili mustamlakachilikka qarshi birdamlikni topishga imkon yaratishini hisobga olish kerak. bu erda qo'zg'olon rahbarlari ortidagi birlik o'limga olib kelmaydi va barqaror ham bo'lmaydi.
Agar Jazoir urushi ning dushmanligini uyg'otdi sintezchi Anarxistlar federatsiyasi, bu antimilitarizm bilan: harbiy xizmatdan voz kechish va vijdonan rad etilganlarni himoya qilish. Ular Efiopiyadagi Italiya mustamlakachilik korxonasi davrida bo'lgani kabi, u tomonidan edi libertarist pasifizm ular bunga qarshi chiqishgan. Shunday qilib, Anarxistlar Federatsiyasi urushni qoralash bilan birga Jazoir va Frantsiya millatchiligini orqaga qarab murojaat qildi. Ozodlik dunyosi ikki xalqni o'zlarining umumiy ekspluatatorlariga qarshi umumiy qarshilik ko'rsatishga chaqirdi: Jazoir xalqining mustaqilligi uchun kurashgan FLN mustamlaka kuchi bilan bir xil asosga qo'yildi.
Aksincha, platformachi Libertarian Kommunistik Federatsiyasi (FCL) Jazoir bo'lginchilarini "muhim qo'llab-quvvatlash" bilan shug'ullangan. Ular Parij devorlarini "Yashasin ozod Jazoir! FCL tomonidan imzolangan" degan qizil plakatlar bilan yopib qo'yishdi. Bilan kelishilgan holda Jazoir milliy harakati (MNA) ning Messali Xaj, FCL o'zining faollaridan birini yubordi Per Morain 1955 yil 1-mayda u Lill shahrida namoyish paytida politsiya kuchlari va "Ozod Jazoir" ni talab qiluvchi bannerlarni ko'tarib turgan Jazoir ishchilari o'rtasida sodir bo'lgan shiddatli to'qnashuvlarda qatnashgan shimolga. 8 dekabrda unga "davlatning tashqi xavfsizligini buzish" ayblovi qo'yildi. U nihoyat 1956 yil mart oyida ozod qilindi. 1957 yil yozida politsiya kuchlari Jazoir urushiga qarshi jangarilarining katta faoliyati qurboni bo'lgan FCLni tarqatib yuborishdi.

Moris Joyo faqat burjua inqilobini ko'rib, mustaqillik urushiga dushmanlik qildi: "Biz mustamlakachilikka qarshimiz, chunki biz har kimning o'zini tasarruf etish huquqiga egamiz. Biz Jazoir urushiga qarshimiz, chunki biz ishchilar bundan hech qanday foyda ko'rmaymiz deb o'ylaymiz. Ammo Jazoir urushiga qarshi bu pozitsiya, har qanday holatda, FLNning ma'qullashi bo'lishi mumkin emas. Jazoirda erkaklar ozod bo'lish uchun emas, balki o'zlariga yangi xo'jayinlar berish uchun kurashmoqdalar ... "121-ning manifesti "Moris Joyo tomonidan imzolangan boshqalar FA FA nuansli nuqtai nazarni qabul qildi:" Ular milliy mustaqillik urushini olib bordilar. Qanday qilib boshqacha bo'lishi mumkin? Demak, biz xalq milliy mustaqillik bosqichidan o'tib, keyin o'z burjuaziyasiga qarshi turishi kerak degan marksistik nazariyaga obuna bo'layapmizmi? Ishonchimiz komilki, bu qadamni o'tkazib yuborish mumkin. "

Qora bahor
2001 yilda, yosh Kobil talaba, Guermah Massinissa, Jazoir jandarmalari tomonidan hibsga olingan va keyinchalik jandarmeriya ichida vafot etgan. Bu katta miqyosdagi tartibsizliklarni keltirib chiqardi Kabiliy bir necha oy davom etgan mintaqa. An'anaviy Berber siyosiy partiyalari, Said Sadiy "s Liberal Madaniyat va demokratiya uchun miting (RCD) va Hocine Aith Ahmed "s Sotsialistik Sotsialistik kuchlar fronti (FFS), radikal o't pufagi faolligi va norozilikning zo'ravon shakllari bilan chetlashtirildi. Buning o'rniga Kobil siyosatida yangi harakatlar birinchi o'ringa chiqdi: Berber Arouch fuqarolar harakati (BACM) va Kabiliya avtonomiyasi uchun harakat (MAK), uning muxtoriyat uchun mintaqaviy ambitsiyalari Kobil siyosatida yangi evolyutsiyani belgiladi: mintaqa bilan Barbacha sezilarli darajada avtonomiyaga ega bo'lib, ko'plab Kabilli faollariga umid baxsh etadi.

Arouch harakati tomonidan ko'plab o'n minglab Kabillarni poytaxt Jazoirga olib kelgan yurish uyushtirildi. Namoyishdan keyin Jazoirning mahalliy aholisi va namoyish qilayotgan Kabillar o'rtasidagi to'qnashuvlar davom etdi. Politsiya "Algérois" tomoniga o'tdi va davlat televideniesi "les Algéroisga o'z shaharini bosqinchilardan himoya qilgani uchun" minnatdorchilik bildirdi. O'shandan beri Jazoirda ommaviy yurishlar taqiqlangan.

Barbacha aholisi hukumat va politsiyaga nisbatan tobora dushman bo'lib qolishdi. Ko'pincha mahalliy sudlarga, hukumat idoralariga, siyosiy partiyalar idoralariga, ijtimoiy ta'minot markazlariga va politsiya bo'limlariga qarshi yo'l to'siqlari va ish tashlashlar yonida "Siz bizni o'ldirolmaysiz, biz allaqachon o'lib qoldik!" Shiori ostida o't qo'yish bilan shug'ullanmoqdalar. Politsiya, jandarmeriya va harbiylar mintaqadan chiqarib yuborilgan va Barbacha bundan buyon juda kam jinoyat ko'rgan. Barbachani amaldagi modelga aylantiradigan hali ham ishlaydigan shahar hukumati mavjud ikkilamchi kuch. Demokratik yig'ilishlar An'anaviy qishloq kengashlari er-xotin energiya tizimi sifatida yaratilgan va kelgusi norozilik namoyishlari, axlat yig'ish, yoqilg'i tarqatish, tozalash, farovonlik dasturlari va mahalliy maktablar va maishiy xizmatlarning texnik xizmatlarini muvofiqlashtirgan.
Frantsuzlar Jazoirni ishg'ol qilishni 1830 yilda Jazoirga qo'nishdan boshladilar. Ishg'ol mustamlakaga aylanganda, Kabiliya Frantsiya hukumatidan mustaqil bo'lgan yagona mintaqa bo'lib qoldi. Mintaqaga bosim kuchaydi va uning xalqining Kabiliyaga qarshilik ko'rsatish va himoya qilish irodasi ham oshdi.

Taxminan 1849 yilda Kabiliyaga sirli odam keldi. U o'zini Muhammad ben Abdallah (Payg'ambarning ismi) sifatida ko'rsatdi, lekin ko'proq Sherif Bou Bagla sifatida tanilgan. U, ehtimol, 1847 yilda frantsuzlar tomonidan oxirgi marta mag'lub bo'lgan Amir Abdelkader armiyasidagi sobiq leytenant edi. Bou Bagla bu jangda taslim bo'lishni rad etdi va Kabiliyaga chekindi. U erdan u frantsuz qo'shinlari va ularning ittifoqchilariga qarshi urush boshladi, ko'pincha partizan taktikasini qo'lladi. Bou Bagla tinimsiz jangchi va Arab tilida juda notiq edi. U juda dindor edi va ba'zi afsonalarda uning taumaturgik mahorati haqida hikoya qilinadi.
Boubaghla tez-tez Soumerga diniy jamoaning yuqori martabali a'zolari bilan suhbatlashish uchun borgan va Lalla Fadhma tez orada uning kuchli shaxsiyati bilan o'ziga jalb qilingan. Shu bilan birga, tinimsiz jangchini frantsuzlarga qarshi urushga har qanday yo'l bilan hissa qo'shishga tayyor ayol o'ziga jalb qildi. O'zining ilhomlantiruvchi nutqlari bilan u ko'plab erkaklarni imseblen (shahid sifatida o'lishga tayyor ko'ngillilar) sifatida kurashishga ishontirdi va o'zi boshqa ayollar bilan birgalikda jangovar kuchlarga ovqat pishirish, dori-darmon va qulaylik berish orqali jangda qatnashdi.

An'anaviy manbalarda Lalla Fadhma va Boubaghla o'rtasida mustahkam aloqa o'rnatilganligi aytiladi. U buni erga qul sifatida an'anaviy bo'ysunishdan ko'ra, tengdoshlarining to'yi sifatida ko'rdi. Darhaqiqat, o'sha paytda Boubaghla birinchi xotinini tark etdi (Fotima Bent Sidi Aissa) va egasiga kanizak bo'lgan qulini qaytarib yubordi (Halima Bent Messaoud). Ammo uning tarafida Lalla Fadhma ozod emas edi: hatto u tamnafeqt ("oilasiga qaytish uchun erini tashlab ketgan ayol", Kabiliya muassasasi) deb tan olingan bo'lsa ham, eri bilan nikoh galstugi hali ham joyida edi va faqat erining irodasi uni ozod qilishi mumkin edi. Ammo u katta pora taklif qilganda ham bunga rozi bo'lmadi. Fadhma va Bou o'rtasidagi sevgi platonik bo'lib qoldi, ammo ikkalasi o'rtasida bu tuyg'uning ommaviy ifodalari mavjud edi.

Fadhma Boubaghla ishtirok etgan ko'plab janglarda shaxsan ishtirok etgan, xususan Tachekkirt jangi Boubaghla kuchlari tomonidan g'alaba qozongan (18-19 iyul 1854), bu erda frantsuz generali Jak Lui S Rendon ushlangan, ammo keyinchalik qochishga muvaffaq bo'lgan. 26 yil 1854 dekabrda Boubaghla o'ldirildi; ba'zi manbalar bu uning ba'zi ittifoqchilariga xiyonat qilish bilan bog'liq deb da'vo qilmoqda. Qarshilik xarizmatik rahbarsiz va uni samarali boshqarishga qodir qo'mondonsiz qoldi. Shu sababli, 1855 yilning birinchi oylarida fadhma tug'ilgan qishloqdan unchalik uzoq bo'lmagan Azru Nethor cho'qqisi ustiga qurilgan ma'badda kabiliyadagi jangchilar va qabilalarning muhim arboblari orasida katta kengash bor edi. Ular akalari yordam bergan Lalla Fadhmaga jangovar qo'mondonlik berishga qaror qilishdi.

XULOSA
Frantsuzlar ushbu hududda ham boshqa qarshiliklarga duch kelishdi. Diniy birodarlikning boshlig'i Muhyi ad Din, bey hukmronligiga qarshi chiqqani uchun Usmonli qamoqxonalarida vaqt o'tkazgan, 1832 yilda Oranda frantsuzlar va ularning maxzen ittifoqchilariga qarshi hujumlar uyushtirgan. Xuddi shu yili jihod e'lon qilindi[24] va uni boshqarish uchun qabila oqsoqollari Muhyi ad dinning o'g'li, yigirma besh yoshli Abd Al Qodirni tanladilar. Amir Al-mo'minin (sodiqlarning qo'mondoni) sifatida tan olingan Abd Al qodir tezda Jazoir bo'ylab qabilalar tomonidan qo'llab-quvvatlandi. Dindor va qattiqqo'l marabout, shuningdek, ayyor siyosiy rahbar va topqir jangchi edi. Uning poytaxtidan Tlemsen, Abd Al qodir ichki jamoalar asosida hududiy musulmon davlatini qurishga kirishdi, ammo uning kuchini qabilalar va diniy birodarliklardan tortib oldi. 1839 tomonidan Jazoirning uchdan ikki qismidan ko'prog'ini nazorat qildi. Uning hukumati armiya va byurokratiyani saqlab qoldi, soliqlarni yig'di, ta'limni qo'llab-quvvatladi, jamoat ishlarini olib bordi va iqtisodiy faoliyatni rag'batlantirish uchun qishloq xo'jaligi va ishlab chiqarish kooperativlarini tashkil etdi.

Jazoirdagi frantsuzlar musulmon hukumatining muvaffaqiyati va Evropada joylashishni kengaytirishga to'sqinlik qiladigan hayotiy hududiy davlatning tez o'sishiga tashvish bilan qarashdi. Abd Al qodir 1831 yilda Jazoir xizmati uchun tashkil etilgan xorijiy Legion bo'linmalarini o'z ichiga olgan frantsuz kuchlari bilan Jazoir bo'ylab yugurish janglarini o'tkazdi. Garchi uning kuchlari general boshchiligidagi frantsuzlar tomonidan mag'lubiyatga uchragan bo'lsa ham Tomas Bugeaud 1836 yilda Abd Al qodir kelgusi yil qulay tinchlik shartnomasini imzoladi. Tafna shartnomasi Abd Al-qodir rejimi uchun uning nazorati ostidagi hududni belgilash orqali shartli ravishda tan olindi va shayxlar uni tashlab ketmoqchi bo'lgan qabilalar orasida uning obro'sini saqlab qoldi. Yangi jangovar harakatlarni qo'zg'atish uchun frantsuzlar 1839 yilda Konstantinni bosib olish orqali ataylab shartnomani buzdilar. Abd Al qodir yana muqaddas urushni boshladi, mitidja tekisligidagi frantsuz aholi punktlarini vayron qildi va bir nuqtada Jazoirning chekkasiga chiqdi. U frantsuzlar eng zaif bo'lgan joyga zarba berdi va ular unga qarshi kuch bilan oldinga siljishganda orqaga chekinishdi. Hukumat Amir va uning qo'shini bilan lagerdan lagerga ko'chib o'tdi. Biroq, asta-sekin ustun frantsuz resurslari va ishchi kuchi va qabila boshliqlarining qochishi ularning zararini oldi. 1840 yildan keyin Jazoirga qo'shimcha kuchlar quyildi Bugeaud uning ixtiyorida 108000 kishi, frantsuz armiyasining uchdan bir qismi bor edi.