Reja: Modellarning iqtisodiy o'sishi

≪ oltin qoida "E. Felps, iste'molning maksimal darajasi bilan muvozanatli iqtisodiy o'sishni ta'minlaydi. Biz ushbu jamg'arish tezligiga mos keladigan kapital-mehnat nisbatining barqaror darajasini bildiramiz k **, va iste'mol - ** bilan.
A: * kapital-mehnat nisbatining har qanday barqaror qiymatida bitta ish bilan band kishiga to'g'ri keladigan iste'mol darajasi asl o'ziga xoslikning bir qator o'zgarishlari bilan belgilanadi: y = c + i . Biz orqali iste'molni ifodalaymiz da va i va ushbu parametrlarning barqaror holatda oladigan qiymatlarini almashtiring:
Bu erda c* - barqaror o'sish holatidagi iste'mol va i = sf(k) = dk kapital-mehnat nisbatining barqaror darajasini aniqlash. Endi turli barqaror kapital-mehnat darajalaridan ( k *), turli qiymatlarga mos keladi s, iste'mol maksimal darajaga yetadigan birini tanlash kerak.
Shunday qilib, "oltin qoida" ga mos keladigan kapital-mehnat nisbati darajasida ( k **), shart bajarilishi kerak: RTOlar = d(kapitalning marjinal mahsuloti tasarruf etish darajasiga teng) va aholining o'sishi va texnologik taraqqiyotni hisobga olgan holda: RTOlar = d + p + g.
Iqtisodiyot boshlang'ich holatida "oltin qoida"ga rioya qilgandan ko'ra ko'proq kapital zaxirasiga ega bo'lsa, jamg'arish tezligini kamaytirish dasturi kerak. Ushbu dastur iste'molning o'sishiga va investitsiyalarning kamayishiga olib keladi. Shu bilan birga, iqtisodiyot muvozanat holatidan chiqib, yana unga "oltin qoida"ga mos keladigan nisbatlar bilan erishadi.
Ko'rib chiqilgan Solou modeli uzoq muddatli iqtisodiy o'sish mexanizmini tavsiflash imkonini beradi, bu esa omillarning to'liq bandligi bilan iqtisodiyotdagi muvozanatni saqlaydi. U farovonlikning barqaror o'sishining yagona asosi sifatida texnologik taraqqiyotni ajratib ko'rsatadi va maksimal iste'molni ta'minlaydigan optimal o'sish variantini topishga imkon beradi.
Taqdim etilgan model kamchiliklardan xoli emas. Model uzoq muddatli istiqbolda erishilgan barqaror muvozanat holatlarini tahlil qiladi, shu bilan birga ishlab chiqarishning qisqa muddatli dinamikasi va turmush darajasi iqtisodiy siyosat uchun ham muhimdir. Solow modelining ko'pgina ekzogen o'zgaruvchilari s, d, n, g - ularni model doirasida belgilash afzalroq bo'ladi, chunki ular boshqa model parametrlari bilan chambarchas bog'liq va yakuniy natijani o'zgartirishi mumkin. Model shuningdek, zamonaviy sharoitlarda muhim bo'lgan bir qator o'sish cheklovlarini o'z ichiga olmaydi - resurs, ekologik, ijtimoiy. Modelda qo'llaniladigan, ishlab chiqarish omillari o'rtasidagi o'zaro ta'sirning faqat ma'lum bir turini tavsiflovchi Kobb-Duglas funktsiyasi har doim ham iqtisodiyotdagi real vaziyatni aks ettirmaydi. Ushbu va boshqa kamchiliklar iqtisodiy o'sishning zamonaviy nazariyalarini bartaraf etishga harakat qilmoqda.

Xarrod-Domar modelida kamchiliklar mavjud bo’lib, bu avvalo dinamik muaozanatning iqtisodiy o’sish sharoitida chidamli emasligidir. Bu kamchilik ushbu modeldagi kafolatlangan va tabiiy o’sish sur’atlari o’rtasidagi nisbat bilan bog’liqdir.Agar tabiiy o’sish sur’ati kafolatlangan o’sish sur’atidan katta bo’lsa, unda haqiqatda iqtisodiyot ishsizlik mavjud bo’lganda kafolatlangan o’sish sur’atlari bilan rivojlanishi mumkin. Biroq, boshqacha ham bo’lishi mumkin, ya’ni haqiqatda iqtisodiyot kafolatlangan o’sish sur’atidan yuqori sur’atlarda rivojlanishi mumkin, chunki ortiqcha mehnat resurslari qo’shimcha investitsiyalarni jalb etishga imkon beradi. Natijada muvozanatli iqtisodiy rivojlanish sharoitini buzishga qodir iqtisodiy holat yuzaga keladi.

Xarrod-Domar modelining cheklanganligi uning dastlabki o’lchovlarida berilgan. Ushbu modelda qo’llaniladigan Leontevning ishlab chiqarish funktsiyasi ishlab chiqarish omillari – mehnat va kapitalni o’zaro almashtirish imkoni yo’qligi bilan xarakterlanadi, bu haqiqiy hayotdagi mos kelmaydi. Bundan tashqari mazkur modeldagi barcha tarkibiy qismlar: daromad va kapital nisbati, iste’molga chekli moyillik, ishchi kuchini o’sishi, mehnatni tejovchi texnika taraqqiyoti bir biriga bog’liq emas, shuning uchun muvozonatli iqtisodiy o’sishga erishish ehtmoli nolga teng. Shu sababdan ham Xarrod-Domar modeli “brtiva lezviyasi” modeli nomini olgan. Bunda undagi tarkibiy qismlarning kam hajmdagi muvozanatsizligi butun tizim muvozanatini buzib yuboradi.
Aynan shu sababdan, 1950 yillarning o’rtalaridan boshlab ishlab chiqarish funktsiyalari ishlab chiqarish omillarini o’zaro almashinishini ko’zda tutuvchi iqtisodiy o’sishning neoklassik modellari muvaffaqqiyatga ega boshladi.