Reja mttda boshlang’ich kompyuter savodxonligi fani haqida tushuncha

14-15.Mavzu: Ekologik mashg‘ulot uchun didaktik o‘yini.

1. 
   Ekologiya nima ?
   
2. 
   Kompyuter yordamida ta’limiy didaktik o‘yin yaratish
   

EKOLOGIYA (yun. — uy, turar joy va …logiya) — organizmdan har xil darajada yuqori turadigan sistemalar; populyatsiyalar, biotsenozlar, biogeotsenozlar (ekosistemalar) va biosferaning tuzilishi, ularda kechadigan jarayonlarni oʻrganadigan biol. fanlari majmui. Ekologiyani organizmlar va ular bilan atrof muhit oʻrtasidagi oʻzaro munosabatlarni oʻrganadigan fan sifatida ham talqin qilinadi. Ekologiya oʻrganadigan obyektlariga koʻra, umumiy va xususiy Ekologiyaga ajratiladi.X
Umumiy Ekologiya organizmdan yuqori turadigan har xil sistemalarning tuzilishi va funksiyasini oʻrganadi. U populyatsiyalar Ekologiyasi, biotsenologiya, ekosistemalar Ekologiyasi kabi boʻlimlardan iborat. Populyatsiyalar Ekologiyasi populyatsiyalarining strukturasi va mikdoriy dinamikasining umumiy qonuniyatlari hamda har xil turlar populyatsiyalari oʻrtasidagi oʻzaro munosabatlar (raqobat, yirtqichlik) ni tadqiq qiladi. Biotsenologiya (hamjamoalar Ekologiyasi) biotsenozlarning tuzilishi qonuniyatlari, tarkibi va funksiyasini oʻrganadi.X
«Ekologiya» terminini 1866 yil nemis olimi E. Gekkel organizmlarning atrof muhit bilan munosabatlarini belgilash uchun taklif etgan. Ekologiyaning fan sifatida yuzaga chiqishi 18 — 19-asrlarda yashagan naturalistlar va geograflarning ishlari bilan bogʻliq. 19-asrning oxiri va 20-asr boshlarida tadqiqotchilar ayrim omillar, ayniqsa, iqlimning organizmlarning tarqalishi va dinamikasiga taʼsir etishiga eʼtibor berishdi. Ayni shu davrda organizmlarning bir butun majmui boʻlgan tabiiy biotsenozlar toʻgʻrisidagi tasavvurlar shakllana boshlaydi. Ekologiya 20-asrning 20—30-y. larida jadal rivojlana boshladi. Bu davrda amerika zoologi Ch. Elton populyatsiyalar va hamjamoalarni oʻrganishning asosiy vazifalarini koʻrsatib berdi; italiyalik va amerikalik matematiklar V. Volterra va A. Lotka populyatsiyalarning oʻsishi, oʻzaro taʼsirining matematik modellarini taklif etishdi; rus mikrobiologi G. F. Gauze bu modellarni tajribada sinab koʻradi. Xuddi shu davrda gidrobiologiyala tirik organizmlar orqali moddalar va energiya oʻzgarishini miqdoriy jihatdan oʻrganish boshlanadi. Bir-biri va notirik atrof muhit bilan oʻzaro bogʻlangan organizmlar komplekslari toʻgʻrisidagi tasavvurlarning shakllanishi ingliz botanigi A. Tenslining «ekosistema» (1935) va rus botanigi V. N. Sukachevning X