Reja: Mustaqillik arafasida ijtimoiy-iqtisodiy va demografik vaziyat

Sog'liqni  saqlash  sohasi  va  “Sog‘lom  avlod”  dasturi.  Respublikasida 

mustaqillikning  birinchi  yillarida  Sog'liqni  saqlash  tizimini  yangi  ijtimoiy  va  siyosiy 

o'zgarishlarga  javob  beradigan  hamda  zamon  talablriga  mos  keltirish  uchun  tibbiy 

muassasalar tizimini qayta o'zgartirish, birlamchi tibbly yordamni rivojlantirish, tibbiyot 

xodimlarini  tayyorlash,  onalar  va  bolalar  sog'lig'ini  muhofaza  qilish,  aholi  o'rtasida 

yuqumli  kasalliklaming  oldini  olish,  tibbiyot  muassasalarini  moliyalashtirish,  nodavlat 

xususiy  tibbiy  tizimni  kengaytirish  va  chet  davlatlar  bilan  aloqalarni  kuchaytirib, 

tibbiyot fanini rivojlantirish ishlariga alohida ahamiyat berildi. 

1992-yilning  mart  oyida  Sog'liqni  saqlash  vazirligining  hay'at  yig'ilishida 

respublikada  Sog'liqni  saqlash  tizimini  rivojlantirishning  asosiy  yo'nalishlari 

tasdiqlandi.  1996-1998-yillarga  mo'ljallangan  majmuaviy  dastur,  1999-yil  14-yanvar 

---

10 

 

 

kuni «O'zbekiston Respublikasi sog'liqni saqlash tizimida boshqarishni takomillashtirish 

to'g'risida» Vazirlar Mahkamasining qarori qabul qilindi 

Mamlakatimizda  2007-yilning  «Ijtimoiy  himoya  yili»  deb  e’lon  qilinishi  aholini 

ijtimoiy  himoya  qilishni  ta’minlash,  uning  turmush  va  farovonlik  darajasini  izchil 

oshirishga  qaratilgan  keng  ko‘lamli  davlat  siyosatining  amaliy  ifodasi  bo‘ldi.  Shu 

ma’noda, 2007-yil ehtiyojmand oilalarga davlat tomonidan ijtimoiy  yordam ko‘rsatish 

mexanizmlarini  amalga  oshirishda  fuqarolarning  o‘zini  o‘zi  boshqarish  organlari  rioya 

etishi  lozim  bo‘lgan  asosiy  tamoyillar  yanada  takomillashtirildi.  Onalar  va  bolalar 

salomatligi  muhofazasi.  Respublikada  onalar  va  bolalar  sog‘lig‘ini  muhofaza  qilishga 

katta  ahamiyat  berilmoqda.  «Bolalikdan  nogironlar  tug‘ilishining  oldini  olish  uchun 

yangi  tug‘ilgan  chaqaloqlarni  hamda  homilador  ayollarda  tug‘ma  va  boshqa 

patalogiyani barvaqt aniqlash bo‘yicha «Ona va bola skrininggi» Davlat tizimini tashkil 

etish  to‘g‘risida»  Vazirlar  Mahkamasining  maxsus  qarori  qabul  qilinganligi  bu  soha 

rivojiga salmoqli hissa qo‘shdi.  

O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2009-yil  iyulda  «2009–2013-  yillarda 

aholining  reproduktiv  salomatligini  mustahkamlash,  sog‘lom  bola  tug‘ilishi,  jismoniy 

va ma’naviy barkamol avlodni voyaga yetkazish borasidagi ishlarni yanada kuchaytirish 

va  samaradorligini  oshirish  chora-tadbirlari  dasturi  to‘g‘risida»  qarori  qabul  qilindi. 

Ushbu  qarorga  ko‘ra  sog‘liqni  saqlash  sohasini  isloh  qilish  va  shu  sohada  sifat 

o‘zgarishlarini amalga oshirishni ta’minlash borasidagi ishlar davom ettirildi. Bolalarni 

yuqumli  kasalliklarga  qarshi  emlash  darajasi  qariyb  100  foizni  tashkil  etdi.  Barcha 

viloyatlar markazlarida kattalar va bolalar uchun ko‘p tarmoqli tibbiyot markazlari, har 

bir  tumanda  eng  zamonaviy  meditsina  asbobus-kunalari  bilan  jihozlangan  qishloq 

vrachlik  punktlari  faoliyati  yo‘lga  qo‘yildi.  Bugungi  kunda  respublikamizda  3000  ga 

yaqin Qishloq vrachlik punkti (QVP) faoliyat ko‘rsatmoqda. 2016-yilda chekka qishloq 

tumanlarida  yashayotgan  aholi,  birinchi  navbatda,  xotin-qizlar  uchun  zarur  ijtimoiy, 

maishiy  va  tibbiy  sharoitlar  yaratish,  qishloq  aholisini  toza  ichimlik  suvi,  tabiiy  gaz 

bilan  ta’minlash,  xizmat  ko‘rsatish  sifatini  yanada  oshirish  borasidagi  ishlar  izchil 

davom ettirildi.  

O‘tgan yillar mobaynida yurtimizda aholining o‘rtacha umr ko‘rish darajasi ham 

sezilarli  ravishda  ortib  bordi.  Bu  boradagi  umumiy  ko‘rsatkich  1990-yilda  67  yoshni 

tashkil etgan bo‘lsa, 2015-yilda 74 yoshni tashkil etdi. 2015-yilga kelib jahon sog‘liqni 

saqlash  tashkiloti  ma’lumotiga  ko‘ra  O‘zbekistonda  tug‘ilayotgan  bolalarning  92  foizi 

mutlaq  sog‘lom.  «Bolalarni  asraylik»  xalqaro  tashkiloti  tomonidan  tuzilgan  jahon 

reytingida O‘zbekiston bolalar salomatligini mustahkamlash borasida katta g‘amxo‘rlik 

ko‘rsatayotgan  eng  ilg‘or  yetakchi  o‘nta  mamlakat  qatoriga  kirdi.  Jumladan,  erkaklar 

o‘rtasidagi o‘rtacha umr ko‘rish 66 yoshdan 70 yoshga, ayollar o‘rtasida esa 72 yoshdan 

76  yoshga  uzaygani  odamlar  salomatligini  muhofaza  qilish  va  turmush  sharoitini 

---

11 

 

 

yaxshilashga  qaratilgan  choratadbirlarning  aniq  va  yaqqol  natijasi  sifatida  baholash 

o‘rinli bo‘ladi.  

Mamlakatimizda  jismoniy  sog‘lom,  ma’naviy  etuk,  har  tomonlama  uyg‘un  va 

barkamol  rivojlangan,  mustaqil  fikrlaydigan,  intellektual  salohiyatga,  chuqur  bilim  va 

zamonaviy  dunyoqarashga  ega,  Vatanimizning  taqdiri  va  kelajagi  uchun  mas’uliyatni 

o‘z zimmasiga olishga qodir bo‘lgan yosh avlodni tarbiyalab voyaga etkazish vazifasini 

izchil davom ettirish uchun aniq maqsadga qaratilgan keng ko‘lamdagi kompleks chora-

tadbirlarni  amalga  oshirish,  davlat  va  jamiyatning  barcha  kuch  va  imkoniyatlarini  shu 

yo‘lda  safarbar  etish  maqsadida  2000  yil  “Sog'lom  avlod  yili”  deb  e’lon  qilindi  va 

davlat dasturi qabul qilindi. Shuningdek, bu dasturni mantiqiy davomi sifatida va ona va 

bolani  sog’lig’ini  ximoya  qilish  maqsadida  2001  yil  “Ona  va  bola  yili”,  2008  yil 

“Yoshlar yili”, 2010 yil “Barkamol avlod yili”,  2014 yil “Sog‘lom bola yili”, 2016 yil  

“Sog‘lom  ona  va  bola  yili”

 

  deb  e’lon  qilindi  va    mana  shu  yillar  nomi  bilan 

nomlanuvchi  davlat  dasturlari  qabul  qilindi.  Bu  davlat  dasturlari    “Sog‘lom  avlod” 

dasturiga  muvofiq  amalga  oshirilayotgan  barcha  loyihalar  va  tadbirlarning  bundan 

buyon  amalga  oshirilishi,  to‘liq  tugallanishiga  erishilishi  bilan  mustahkam  o‘zaro 

aloqasini ta’minlashdan iboratdir. 

Yuqoridaagi davlat dasturlari asosida respublikamizda oilani, onalik va bolalikni 

muhofaza  qilish,  ayollar  manfaatlarini  himoya  qilish,  sog‘lom  bolani  tarbiyalashda 

ularning  rolini  oshirish,  kuchli,  olis  va  chekka  qishloq  tumanlarida  yashayotgan  aholi, 

ayniqsa  ayollar  uchun  zarur  ijtimoiy,  maishiy  va  tibbiy  nuqtai  nazardan  zarur  shart-

sharoitlar yaratish, qishloq joylarda namunaviy loyihalar asosidagi zamonaviy uy-joylar, 

ijtimoiy infratuzilma ob’ektlarini barpo etish, qishloq aholisini toza ichimlik suv, tabiiy 

gaz  bilan  ta’minlash,  xizmatlar  ko‘rsatish  va  servis  darajasini  yuksaltirish  borasidagi 

ishlar  olib  borildi.  Yoshlar  orasida  jismoniy  tarbiya  va  sportni  keng  ommalashtirish, 

yoshlarni, ayniqsa qishloq joylarda qizlarni sport bilan muntazam shug‘ullanishga jalb 

etish,  yangi  sport  ob’ektlarini  qurish,  ishlab  turganlarining  moddiy-texnika  bazasini 

mustahkamlash, ularni zamonaviy sport uskunalari va anjomlari bilan jihozlash, yuqori 

malakali trener kadrlar va murabbiylar taminlandi. 2014 — 2018 yillarda O‘zbekistonda 

aholining reproduktiv salomatligini yanada mustahkamlash, onalar, bolalar va o‘smirlar 

sog‘lig‘ini muhofaza qilish borasidagi davlat dasturi qabul qilindi. Shuningdek Tibbiyot 

sohasi 

rivoji 

va 

aholiga 

sifatli 

xizmat 

ko’rsatish 

maqsadida 

2014-

yilda Oʻzbekiston respublikasi  Prezidenti  Toshkent  davlat  stomatologiya  institutini, 

2018  yil  Toshkent  tibbiyot  akademiyasining  Termiz  filialini  tashkil  etish  tashkil  etish

 

toʻgʻrisida  qarori qabul qilindi.

 

 

2009  —  2013  yillarda  respublikada  homilador  ayollarga  tibbiy  yordam 

ko‘rsatuvchi  227  ta  muassasa  zamonaviy  tibbiy  asbob-uskunalar  bilan  jihozlandi, 

Andijon,  Navoiy,  Samarqand,  Surxondaryo,  Sirdaryo,  Toshkent,  Farg‘ona  va  Xorazm 

viloyatlarida  zamonaviy  perinatal  markazlari  tashkil  etildi,  qishloq  joylardagi  1,5  mln 

---

12 

 

 

dan  ortiq  homilador  ayollar    davlat  byudjeti  mablag‘lari  hisobidan  polivitamin 

komplekslari  bilan  ta’minlandi.    Natijada,  keyingi  5  yil  mobaynida  nonormal 

rivojlangan bolalar tug‘ilishi 1,3 barobarga kamaydi. 6 — 15 yoshgacha bo‘lgan bolalar 

o‘rtasida o‘tkir respirator virus infektsiyalari bilan kasallanish — 9,7 %ga, pnevmoniya 

bilan — 49,1 %, bronxit bilan — 32,8%, skolioz bilan kasallanish —32,7 %ga pasaydi.  

Axolini ijtimoiy ximoya  muxtoj qismi qo’llab quvatlash maqsadida 2000 yil 31 

avgust    O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining  3-sessiyasida  O‘zbekiston 

Respublikasining  “Psixiatriya  yordami  to‘g‘risida”,  Qonunlari  qabul  qilindi. 

“Psixiatriya  yordami  ko`rsatish  tizimini  tubdan  takomillashtirish  chora-tadbirlari 

to`g`risida”gi    O`zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  PQ-3606-sonli  qarori  qabul 

qilindi.  Jumladan  ruhiy  holatlar  buzilishining  oldini  olish  va  davolash  bo`yicha  ishni 

yanada  takomillashtirish,  xamda,    O`zbekiston  Respublikasi  psixiatriya  xizmati 

muassasalarining  faoliyati  samaradorligini  oshirish,  xususiy  tibbiyotni  rivojlantirish, 

malakali vrach-psixiatrlar tayyorlashni tubdan takomillashtirishning asosiy yo`nalishlari 

belgilab berdi. Shuningdek,  “2019-2025 yillarda O‘zbekiston Respublikasi aholisining 

ruhiy  salomatligini  muhofaza  qilish  xizmatini  rivojlantirish  konsepsiyasini  tasdiqlash 

to‘g‘risida” qaror qabul qilindi.