Reja: Organik birikmalarda Radikal reaktsiya mexanizmlari Etilen uglevodorodlarida radikal almashinish reaktsiyalari

OʼZBEKISTON RESPUBLIKАSI OLIY TА’LIM,
FАN VА INNOVАTSIYALАR VАZIRLIGI
GULISTON DАVLАT UNIVERSITETI KIMYO KАFEDRАSI fan: Organik kimyodan amaliy mashgʼuloti guruh: 14-21 guruh talabalari uchun fan oʼqituvchisi: Egamberdiev X.K.

REJA:

1. Organik birikmalarda Radikal reaktsiya mexanizmlari

2. Etilen uglevodorodlarida radikal almashinish reaktsiyalari

3. Toʼyinmagan uglevodorodlarda boradigan radikal birikish

reaktsiyalari va mexanizmlari.

Radikal reaksiya mexanizm

• Bog’ uzilishida ikki qismda ham toq elektronlar bo’lsa, ya’ni erkin radikallar hosil bo’lsa, bog‘ning bunday uzilishi gomolitik (homolytic) yoki radikal (radical) uzilish, reaksiya esa radikal reaksiya deyiladi.
• Toluolni UB-nur ta’sirida xlorlash radikal reaksiyaga misol bo’ladi;

Alkanlarning galogenlanishi radikal mexanizm bilan boradi. Reaksiyani boshlash uchun alkan va galogen aralashmasini UB nurlanishi bilan nurlantirish yoki qizdirish kerak. Galogenlanish – almashtirish reaktsiyalaridan biridir. Eng kam vodorodlangan uglerod atomi birinchi navbatda galogenlanadi (uchlamchi atom, keyin ikkilamchi, birlamchi atomlar oxirida galogenlanadi). Alkanlarning halogenlanishi xlorometan , diklorometan , xloroform va uglerod tetrakloridning ketma-ket hosil bo’lishi bilan bosqichma-bosqich sodir bo’ladi : bir bosqichda bittadan ortiq vodorod atomi almashtirilmaydi:

Alkanlarning galogenlanishi radikal mexanizm bilan boradi. Reaksiyani boshlash uchun alkan va galogen aralashmasini UB nurlanishi bilan nurlantirish yoki qizdirish kerak. Galogenlanish – almashtirish reaktsiyalaridan biridir. Eng kam vodorodlangan uglerod atomi birinchi navbatda galogenlanadi (uchlamchi atom, keyin ikkilamchi, birlamchi atomlar oxirida galogenlanadi). Alkanlarning halogenlanishi xlorometan , diklorometan , xloroform va uglerod tetrakloridning ketma-ket hosil bo’lishi bilan bosqichma-bosqich sodir bo’ladi : bir bosqichda bittadan ortiq vodorod atomi almashtirilmaydi:

https://uz.khanacademy.org/science/organic-chemistry/substitution-elimination-reactions/free-radical-reaction-alkanes/v/free-radical-reactions