Reja. O’zbekiston Respublikasi soliqqa tortish tizimida amalda bo’lgan soliqli va soliqsiz to’lovlar hamda ularni amal qilish doirasi. Yuridik shaxs va Yakka tartibdagi tadbirkorlarning hisobotlarini electron yuborish

O’zbekistonda soliqlar tizimi tarkibi

Umumdavlat soliqlari

Mahalliy soliqlar va yig’imlar

YUridik shaxslar daromadiga (foydasiga) soliq. Jismoniy shaxslar daromadiga soliq. Qo’shilgan qiymat solig’i. Aksiz solig’i. Er osti boyliklaridan foydalanish solig’i. Suv resurslaridan foydalanganlik ushun soliq. Savdo va umumiy ovqatlanish tashkilotlaridan yalpi daromad solig’i. Bojxona boji. Davlat boji. Kimmatli qog’ozlarni ruyxatdan o’tkazish yig’imi. Boshqa daromadlar.

Mol-mulk solig’i. Er solig’i. YAgona soliq. Infratuzilmani rivojlantirish solig’i. Jismoniy shaxslarning transport yoqilig’isi ushun iste’mol solig’i. Jismoniy shaxslar shetdan tovarlar olib kelganligi ushun yagona bojxona to’lovi. Savdo huquq yig’imi, shu jumladan alohida tovarlarni turlarini sotish litsenziya yig’imi. Ishbilarmonlik bilan shug’ullanuvshi huquqiy hamda jismoniy shaxslarni ruyxatdan o’tkazish yig’imi. Boshqa to’lovlar.

Jadvalda ko’rinib turibdiki, xozirgi kunda soliqlar kodeksda 8 ta umumdavlat (respublika) soliqlar i va 5 ta mahalliy soliqlar ko’rsatilgan. o’zgartirishlar bilan ularning soni yig’imlari ham kushib ko’rsatilgan. Soliq va yig’imlar bir-biri bilan bog’liq bo’ladi, okibat natijasida ular huquqiy va jismoniy shaxslarning pul daromadlaridan olinadi. Demak, soliq va yig’imlarning jami yig’indisi summasi soliq og’irligi tushunshasini keltirib shikaradi.

O`zbekiston Respublikasida rivojlangan bozor iqtisodiyoti hamda qurilayotgan demokratik fuqarolik jamiyati mamlakatimizdagi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni, shu jumladan, soliq munosabatlarini yuksak ma’naviy-madaniy, jahon andozalariga mos darajaga ko`tarishni talab qiladi. Shu yo`nalishda mamlakatda amalga oshirilayotgan jamiyatni erkinlashtirish va modernizatsiya qilish, soliq islohotlari bu jarayonlarda butun aholining ongli va faol ishtirok etishini taqozo etadi va shunday ishtirokiga asoslanadi. Bu esa mazkur munosabatlar va jarayonlarda ishtirok etuvchilarda soliqlar to`g`risida shakllangan tasavvur va ko`nikmalarga bog`liqdir.

Soliqlar davlatning korxonalar, tashkilotlar, muassasalar, uy xo`jaliklari, fuqarolar bilan o`zaro pul munosabatlari bo`lib, har birining daromadlarini shakllantirishda bevosita ishtirok etadi va sezilarli ta’sir ko`rsatadi. Shuning uchun respublika aholisining soliqlar to`g`risida ma`lum tasavvurga ega bo`lishi moliya va soliq ishlarini tashkil etish va amalga oshirish, soliq munosabatlarini takomillashtirishda ijobiy rol o`ynashi shubhasizdir.
Keyingi yillarda soliq siyosatini erkinlashtirish va takomillashtirish ustuvor yo`nalishlar qatoriga kiritilgan. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan bu yo`nalishda soliq qonunchiligini takomillashtirish, soliq yukini kamaytirish, soliqqa tortish tizimini soddalashtirish va unifikatsiya qilish asosiy vazifa qilib belgilangan. Bu vazifaning amaldagi tadbiqi sifatida ko’rib o’tishimiz mumkinki, 2000-2013 yillar mobaynida yuridik shaxslarning foyda solig`i 38 foizdan 9 foizgacha, yagona ijtimoiy to`lov 40 foizdan 25 foizgacha tushirilgan. Jismoniy shaxslar daromadlaridan olinadigan soliq stavkalari ham tubdan qayta ko`rib chiqilgan va kamaytirilgan. Natijada respublikada umumiy soliq yuki pasayib kelmoqda.
Respublikamizda soliq siyosati borasida olib borilayotgan chora-tadbirlar aholining turmush darajasining yaxshilashi, buning natijasida esa mamlakatimiz rivojlanishiga turtki bo’lmoqda. Rivojlangan mamlakat taraqqiyotini esa o’z-o’zidan texnika-elektron taraqqiyoti, internetsiz tasavvur qilib bo’lmaydi.
Bugungi texnika taraqqiyoti barcha sohada, shu jumladan soliq munosabarlarida ham uning ishtirokchilaridan zamonaviy bilimga ega bo’lishni talab qilmoqda. Bu esa uz navbatida, soliq tizimi va soliqqa tortish jarayonlarining takomillashib borishi, iqtisodiyot va ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarning yuksalib borishi soliqlar to`g`risidagi ilmiy tasavvurlarning taraqqiyotiga olib kelmoqda.
Bugungi kunda elektron hujjatlar aylanmasi buxgalter uchun qulay ishlash vositasiga aylandi. Haqiqatdan ham, to’p-to’p qog’ozli hujjatlar o’rnini bosuvchi elektron hujjatlar aylanmasi muammolar yechimini ancha osonlashtiradi, vaqt va resurslarni tejaydi. Dastavval hisobotlarni elektron ko’rinishda topshirishga shubha bilan qaralgan bo’lsa, bugun avtomatlashtirilgan buhgalteriyaga o’tgan korxonalar uchun zamonaviy dasturiy ta’minotdan foydalangan holda hisobotlarni masofadan jo’natishni tabiiy hol deb qabul qilishmoqda. Ayni paytda O’zbekiston bozorida taqdim etilgan qator dasturiy mahsulotlar, misol uchun BEM, ularga shunday imkoniyatni taqdim etmoqda.
O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining www.soliq.uz amaldagi
axborot portalida moliyaviy va soliq hisobotlarini elektron ko’rinishda qabul qilish va qayta ishlash tizimi tashkil etilgan. Unda moliyaviy va soliq hisobotlarini elektron ko’rinishda shakllantirish dasturiy vositalar hamda kanallar joylashtirilgan. Soliq to’livchilar o’z hohishlariga ko’ra hisobot.soliq.uz yoki e-hisobot.uz saytlari orqali o’z kabinetlarini shakllantirishlari mumkin. Bunda elektron soliq hisobotlaridagi ma’lumotlar Davlat soliq qo’mitasining serveriga kelib tushadi. Soliq hisobotlarini bunday elektron tarzda soliq qo’mitasiga taqdim etish uchun soliq to’lovchining hohishi hamda zaruriy apparat vositalari, shuningdek mos keladigan dasturiy ta’minot mavjud bo’lishi lozim.
Shu bilan birgalikda soliq hisobotlarini elektron tarzda taqdim etish uchun soliq hisobotining majburiy rekvizitlari mavjud bo’lishi, elektron ko’rinishdagi soliq hisobotlarida elektron raqamli imzo mavjud bo’lishi, hamda hisobot ma’lumotlarida xatoliklar mavjud bo’lmasligi lozim. Elektron ko’rinishdagi soliq hisobotlaridagi axborotlarni muhofaza qilish maqsadida, axborotni uzatishda elektron hujjat aylanishining ishtirokchilari axborotni kriptografik muhofaza qilish vositalarini qo’llaydilar. Soliq hisobotining noto’g’ri nuzilganligi yoki unda xatoliklar mavjud bo’lsa soliq organlari soliq to’lovchiga bu haqda elektron ko’rinishda xabar beradilar. Respublikamizda elektron hisobotlarga o’tilayotganligi soliq hisobotlarini qog’ozda taqdim etish tartibini berok qilmaydi, aksincha qog’ozli hisobotlarni takomillashtirib borishni bildiradi. Huddi qog’oz ko’rinishidagi soliq hisobotlariga imzo chekuvchi shaxs, elektron ko’rinishdagi soliq hisobotlariga ham imzo chekish vakolatiga ega bo’lib, shu shaxs elektron raqamli imzo kalitining (ERI) egasi
hisoblanadi.
Elektron raqamli imzo – elektron hujjatdagi mazkur elektron hujjat axborotini elektron raqamli imzoning yopiq kalitidan foydalangan holda maxsus o’zgartirish natijasida hosil qilingan hamda elektron raqamli imzoning ochiq kaliti yordamida elektron hujjatdagi axborotda xatolik yo’qligini aniqlash va elekton raqamli imzo yopiq kalitining egasini identifikaciya qilish imkoniyatini beradigan imzo hisoblanadi, ya’ni faqatgina elektron raqamli imzo yordamida Davlat soliq qo’mitasining maxsus saytlariga kirib ho’jalik yurutuvchi sub’ektning byudjet va byudjetdan tashqari jamg’armalar bilan o’zaro hisob-kitoblari, tekshiruvlar reja- jadvali to’g’risida va eng muhimi, elektron ko’rinishdagi soliq va moliyaviy hisobotlarni internet orqali soliq inspekciyasiga yuborish mumkin.
Elektron raqamli imzo O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining Yangi texnologiyalar ilmiy-axborot markazi tomonidan ro’yxatdan o’tgan paytdan boshlab bir yil muddatga beriladi va amal qilish muddati shartnoma (ochiq oferta) bilan faqat ikki marta uzaytirilishi mumkin. Bu axborot maxfiyligi va havfsizligini saqlash maqsadida amalga oshiriladigan chora-tadbirlardan biri hisoblanadi. Yangi elektron raqamli imzoni olish yoki eskisining muddatini uzaytirish uchun tuman Davlat soliq qo’mitasiga tegishli ariza-so’rovnoma bilan murojaat etish va narxlar preyskurantiga muvofiq to’lovni amalga oshirish kerak.
Elektron tarzda hisobotlarni jo’natish bilan bir qatorda qo’shimcha xizmatlardan ham foydalanish mumkin. Bunda Davlat soliq qo’mitasining saytlaridan elekrton raqamli imzodan foydalangan holda soliqlar bo’yicha qarzdorlik holati yoki ortiqcha to’lovlar, solishtiruv dalolatnomalarini ko’zdan kechirish yoki navbardagi soliq
tekshiruvi to’g’risidagi ma’lumotlarni olish mumkin.
Shuni e’tiborga olish kerakki, elektron hisobotni jo’natish tizimi soliq to’lovchilarning mushkulini yengillashtirib kelayotganligiga qaramay, baribir doimiy takomillashtirib borishni taqozo etadi. Bu boradagi xizmatlar ko’lamini kengaytirish, tizim foydalanuvchilari uchun yangi-yangi qulayliklarni yaratish, aholi o’rtasida bu tizim afzalliklari to’g’risida ilmiy-ma’rifiy qarashlarni shakllantirish lozim.
Sizning biznesingiz tug'ilgan narsangizdir va u o'sishda yordam berish uchun tarbiyalashga to'g'ri keladi. Siz o'zingizning ishingiz bilan shug'ullanadigan sherigingizning istagini va g'ayrati bilan bir xil darajaga ega bo'lgan hamkorni istaysiz, lekin ayni biznesni "ota-onalar" falsafalariga ham ulashasiz.
Agar siz biznes hamkoringizni jiddiy qabul qilsangiz oqilona bo'lasiz. Hamkorlik - ikki (yoki undan ko'p) kishi o'rtasida uzoq muddatli, huquqiy ahd. Siz sherikingiz bilan yirik biznes-tadbirlarni rejalashtirish uchun ko'p vaqt sarflaysiz va u bilan bog'lanishingiz kerak.
 01 Ko'nikmalarni va ish tajribasini biznesga olib keladigan hamkorni toping

Yaxshi biznes sherigi o'zingizni qo'llab-quvvatlaydigan va iltifot qobiliyatiga ega bo'lishi kerak. Hech bir kishi hech qanday biznesning ustasi emas. Agar sizning shaxsan yuqori malakangiz bo'lsa-da, biznesni moliyalashning kambag'al mahoratiga ega bo'lsangiz, biznesni buxgalterlik hissi bilan tushunadigan hamkorni ko'rib chiqing. Siz va hamkoringiz biznes bilan shug'ullanish qobiliyatlari sizning biznesingizni boshlash, rejalashtirish, ishlab chiqish va ishga tushirishni osonlashtiradi.
 02 Sizning qadriyatlaringiz, tadbirkorlik ruhi va tuyulganingizni baham ko'rgan sherik toping
Hamjamiyatda izlanish uchun kerak bo'lgan barcha narsalar, ehtimol, eng muhimi. Hamkoringiz bilan samarali qaror qabul qilish, maqsadlarni belgilash va biznesni ilgari surish uchun samarali muloqot qilishingiz kerak. Agar siz istaksiz, jangchi yoki nuqtai nazaringizni ko'rib chiqa olmasangiz, muvaffaqiyatli bo'lish qiyin bo'ladi.
 03 Ko'p shaxsiy bog`siz sherigingizni qidiring

Agar sizning sherigingiz shaxsiy hayotida jiddiy muammolarga duch kelsa, bu biznesga o'tishi mumkin. Biror kishiga imkoniyat berishga tayyor bo'lish juda yoqimli, lekin kichik biznes bilan shug'ullanish odak, vaqt va katta energiya oladi. Agar sherigingiz bir-biringizning shaxsiy inqiroz bilan shug'ullanayotgan bo'lsa, o'zingizning biznesingizning og'irligini ko'tarishingiz mumkin.
 04 Ishingiz uchun resurslar va ishonchlilikni taklif qiladigan hamkor toping

Moliyaviy mablag'larga ega bo'lgan biznes sherigiga ega bo'lish juda yoqimli, biroq hamkor shunchaki qimmatbaho bo'lishi mumkin bo'lgan biznesni keltirishi mumkin bo'lgan boshqa hissalar mavjud. Kuchli biznes tarmog'i, sanoat aloqasi, mijozlar ro'yxati yoki muayyan hisobga olish ma'lumotlari va tajribaga ega bo'lgan sherik biznesingizning qiymatini oshirishi va uzoq muddatli muvaffaqiyatga erishish imkoniyatini oshirishi mumkin.
 05 Moliyaviy jihatdan barqaror bo'lgan hamkorni tanlang

Hamkoringiz moliyaviy jihatdan biznes bilan shug'ullanadimi-yo'qmi, sizning salohiyatli sherigingiz og'ir moliyaviy qiyinchiliklarga qaramasdan ko'ra kam ahamiyatlidir. Moliyaviy inqiroz o'rtasidagilardan biri turli sabablarga ko'ra biznesga kirish uchun eng yaxshi tanlov bo'lishi mumkin emas. Pul, aktiv va vaqtni boshqarish ko'nikmalari kichik biznes tadbirkorlari uchun juda muhimdir va shaxsiy va biznes mollarini noto'g'ri boshqargan kishi biznes sherigi ishlashi uchun ko'nikma yoki intizomga ega bo'lmasligi mumkin. Eng yomon vaziyat senariysi, hatto shaxsiy moliyaviy muammolarni hal qilish uchun biznesingizdan o'g'irlash yo'llarini qidirishlari mumkin.
 06 Shaxsiy va biznes axloqiy yaxshi ishlaydigan hamkor tanlang

Ishonishingiz mumkin bo'lgan kishi bilan hamkorlik qilishingiz mumkin. Halollikni qadrlaydigan va yaxshi shaxsiy va ish axloqini qo'llagan kishini qidiring. Kam tanlangan biznes hamkorlar sizning fikringizni yoki mijozlarini o'z bizneslarini boshlash yoki biznesingizni huquqiy muammolarga aylantiradigan qonunlarni buzish uchun kompaniyadan o'g'irlashni yakunlashi mumkin.
 07 Hurmat: Muvaffaqiyatli hamkorlikni shakllantirishning zarur elementi

Hech qachon hurmat qilmaydigan odam bilan sheriklik qilmasligingiz kerak. Hamkorlikni shakllantirishning asosiy maqsadi jamoa sifatida muvaffaqiyatga erishishdir. Siz hech bo'lmaganda professional darajada hurmat qilmaydigan kishining fikr va harakatlarini qadrlamaysiz. Shuningdek, siz sherik, ishbilarmon, o'z biznesingiz asoschisi sifatida hurmat ko'rsatadigan biror kishi bilan hamkorlik qilishni xohlaysiz.
O‘zbekiston prezidentining qaroriga muvofiq, yoshlar sanoat va tadbirkorlik zonalari hamda Yosh tadbirkorlarni qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi tashkil etiladi.
Ushbu sanoat zonalarida startaplar tashkil etish, yoshlarga tadbirkorlik faoliyatini boshlash va yuritish, shu jumladan, innovatsion mahsulotlarni ishlab chiqarish jarayoniga joriy etish va yirik sanoat korxonalari bilan kooperatsiya aloqalarini o‘rnatish uchun barcha sharoitlar ta’minlanadi.
Sanoat zonalariga, asosan, yosh tadbirkorlarning innovatsion, import o‘rnini bosuvchi va eksportga yo‘naltirilgan mahsulotlar ishlab chiqarishni nazarda tutuvchi hamda patent asosida ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yishni ta’minlovchi startap investitsiya loyihalari joylashtiriladi.
Yaratiladigan yangi ish o‘rinlarining kamida 70 foizi yoshlar uchun mo‘ljallangan, «Yoshlar daftari»ga kiritilgan yoshlarni ish bilan ta’minlash nazarda tutilgan investitsiya loyihalari ustuvorlikka ega bo‘ladi.
Bunday loyihalarni moliyalashtirish uchun imtiyozli kreditlar olish mumkin.