Reja: Qaror qabul qilishning ahamiyati Qaror qabul qilishning me’yorlari va muqobilliklari Qaror qabul qilishning usullari va modeli

2.Qaror qabul qilishning me’yorlari va muqobilliklari
Qaror qabul qilishda belgilardan, omillardan, me’zonlar/kriteriyalar, tarkibiy qismlardan foydalaniladi.
Qaror qabul qilishda son va sifat shkalasidan foydalaniladi.
Son shkalasi - (puldagi ko‘rsatkichlar). Respublika yalpi ichki mahsuloti, Korxonaning yillik sotilgan mahsuloti va boshqalar.
Sifat ko‘rsatkichlari (1 yoki 0.). Ha yoki yo‘q
Absolyut shkala - guruhdagi talabalar soni, leksiyalar soni, mamlakatning yalpi milliy mahsuloti, uning o‘sish suratlari kabilar absolyut miqdorlardir.
Nisbiy shkala (santimetr va dyuym)
Oraliq masofa (interval) shkalasi (xaroratni shkalasi selsiy va Farangeyt)
Farqlarni ifodalovchi ko‘rsatkichlar (Xijriy yil va Melodiy-amaldagi yil farqlari)
Qaror qabul qilishda sifat shkalasidan foydalaniladi.
Sifatni o‘lchovchi ko‘rsatkichlar/shkala nisbiy xarakterga ega.
Nominal ko‘rsatkichlar/shkala (talabalarni fakultet, guruhlarga ajratish). Iqtisodiyotda milliy daromadning o‘sishi, jon boshiga to‘g‘ri keladigan milliy daromad, korxona sof foydasi, rentabellik va boshqalar.
Tartiblovchi ko‘rsatkichlar/shkala (muqobil variantlar dolzarbligi, ahamiyatiga nisbatan taqqoslanadi). Yalpi ichki mahsulotning bazis davriga nisbatan o‘sishi, mahsulotning tan narhida o‘zgarmas xarajatlarning salmog‘i va boshqalar.
Og‘zaki-raqamlarshkalasi – Xaringtor shkalasi.Vakant o‘ringa kadr tanlashda bilimi, tajribasi, komunikatsiya darajasi xisobga olinadi. Shunday hollarda Xarington shkalasidan foydalanish mumkin.
3.Qaror qabul qilishning usullari va modeli
Qaror qabul qilish nazariyasida 3 hil usul mavjud:
Norasmiy (evristik)
Son
Jamoaviy
Norasmiy usulda qaror qabul qiluvchi intuitsiyaga (to‘plangan tajribaga va aniq bilimga) asoslanadi. Bu usulda sub’ektiv, tez qaror qabul qilish imkoni mavjud.
Biroq intuitsiyaning ishonchliligi, kafolatning yo‘qligi - bu usulning kamchiligidir. Lekin opreativ qaror qabul qilish jarayoni tez-tez uchrab turadi. Shunday hollarda intuitsiyaga asoslangan qarorlar ham qabul qilinadi.
Adaptiv usul
Adaptiv qaror avvallari bir marta qabul qilingan qarorga asosan qabul qilinadi.
Misol.Pilot loyiha natijalari asosida yana shunday qaror qabul qilish adaptiv usuldir. Bu holda ham intuitsiya qaror qabul qilishda asos bo‘ladi.
Son usullari
Bu usul -tizimli tahlil, operatsiyalar taqdiqoti, statistik va ehtimollar nazariyasi hamda modellariga hamda boshqa usullarga tayanadi.
Bu usulda optimal qaror qabul qilish uchun katta miqdordagi informatsiyalardan foydalaniladi.