Reja: reja: Nukleotidlar ketma-ketliklari haqida ma’lumotlar saqlovchi ma’lumot bazalari

Xromosomalarning genetik xaritasi.

. Shuning uchun olingan dalillarga asoslanib genning xrosmosomada joylashgan o‘rnini aniqlash mumkin. Genlarning xromosomada joylashgan o‘rinlarini ya'ni lokuslarini aniqlashdan oldin mazkur gen qaysi xromosomada joylashganligini aniqlash lozim. Bitta xromosomada joylashgan va birikkan holda irsiylanadigan genlar birikish guruhlarini hosil qiladi. Birikish guruhlarining soni har bir turning gaploid sondagi xromosomalar to‘plamining soniga teng bo‘lishi kerak.

• . Shuning uchun olingan dalillarga asoslanib genning xrosmosomada joylashgan o‘rnini aniqlash mumkin. Genlarning xromosomada joylashgan o‘rinlarini ya'ni lokuslarini aniqlashdan oldin mazkur gen qaysi xromosomada joylashganligini aniqlash lozim. Bitta xromosomada joylashgan va birikkan holda irsiylanadigan genlar birikish guruhlarini hosil qiladi. Birikish guruhlarining soni har bir turning gaploid sondagi xromosomalar to‘plamining soniga teng bo‘lishi kerak.

Genetik xarita tuzish uchun dastavval har qaysi xromosoma eng kamida bitta gen bilan markerlangan (nishonlangan) bo‘lishi kerak. Genetik xarita tuzish uchun ko‘p sondagi genlarning irsiylanish qonuniyatlarini tadqiq qilish kerak. Masalan, drozofilada 500 ga yaqin gen tadqiq qilinib, ularning to‘rtta xromosomada joylashish tartibi aniqlangan. Makkajo‘xorining 400 ga yaqin genlari tadqiq qilingan va ularning 10 ta xromosomada joylashish tartibi aniqlangan. Xromosomalarning genetik xaritasiga quyidagi ma'lumotlar qo‘yiladi:
Genomi tahlil etilgan birinchi eukariot organizmlar hamirturush achitqisi Saccharomyces cerevisiae (1996) va yumaloq chuvalchang Caenorhabditis elegans (1998) bo’lgan. 2000 yilda Drosophila melanogaster meva pashshasi to’liq tahlil etilgan va FlyBase (http://flybase.bio.indiana.edu/) ma’lumotlar bazasi shu pashsha genomining struktur –funksional axborotlari va fenotipiga bag’ishlangan.

To’liq genomlar

• Bu drozofila pashshasining birinchi murakkab tuzilgan ko’p hujayrali organism va genetikaning klassik ob’ekti bo’lganligi bilan aloqador. Shu bilan bir qatorda aynan drozofilaning alohida genlari, gen guruhlari, xromasoma tuzilishi va vazifalarni amalga oshirishi bo’yicha katta miqdorda ma’lumotlar to’plangan. Yuqoridagilarga asoslangan holda aynan FlyBase genom ma’lumotlar tizim shakllanishida namuna etib olingan. Biror genom haqida so’z yuritilganda uning to’liq nomini atash joiz ekanligini ham unutmaslik kerak. Misol uchun drozofilaning “melanogaster” turidan tashqari Drosophila pseudoobscura turning ham genom ketma –ketligi to’liq sekvenirlangan.