Reja: Reja: Yer osti kon ishlari ishlab chiqarish jarayonlari haqida tushunchalar

Mavzu: Yer ostida tog’ konchiilik ishlarini olib borishdagi yuz beradigan geomexanik jarayonlarni nazorat etish tatibi

Reja:

Reja:

1. Yer osti kon ishlari ishlab chiqarish jarayonlari haqida tushunchalar.

2. Yer osti kon ishlarining asosiy ishlab chiqarish jarayonlari.

3. Yer osti kon ishlarining yordamchi ishlab chiqarish jarayonlari.

Rudalarni qazib olish, boshqa mahsulotlarni ham qazib olish, texnologik jarayonlarga

bo‘linadi, va o‘z navbatida ishchi jarayonlarga va keyinchalik operatsiyalarga bo‘linadi. Bu

bo‘linishlarning shartli, ishlar ko‘rib chiqiladigan daraja (sath) qancha yuqori bo‘lsa, uning

mufassalligi shuncha kam bo‘ladi.

Davlat rejasida yoki sohaviy vazirliklarda, ko‘pincha, rudalarni qazib olishni butunlay

yagona texnologik jarayon, deb ko‘rib chiqiladi, u ishchi jarayonlardan – rudani

maydalashdan, uni yetkazishdan va b. Lardan iboratligi ko‘zda tutiladi, bunda kon mashtabida

rudani maydalash va uni yetkazish va b. Lar texnologik jarayonlar sanaladi, burg‘ilash,

zaryadlash, portlatish va b. Lar ishchi jarayonlar hisoblanadi. Lekin konning ishlab chiqarish

uchastkasi uchun burg‘ilash, zaryadlash, portlatish texnologik jarayonlar bo‘ladi.

Kon darajasiga (sathiga) mos bo‘lgan yer osti ishlari texnologik jarayonlarining tasnifini

keltiramiz.

Eslatib o‘tamizki, qazib olishda saqlovchi jinslar yoki to‘lg‘azmalar bilan aralashgan

massaga, rudali massa deyiladi. Ko‘rinib turgan holatlarda rudali massa shartli ravishda, ruda

deyiladi, masalan, rudani yetkazish, rudani ko‘tarish va b.

I. Asosiy texnologik jarayonlar (ishlar ob’yekti – ruda yoki saqlovchi jinslar).

A. Konchilik-asosiy ishlar jarayonlari (alohida jarayonlarga bo‘linish bu yerda

berilmaydi).

B. Qavatli qatlamlarda kon-tayyorlov lahimlarini o‘tkazish jarayonlari (alohida

jarayonlarga bo‘linish bu yerda berilmaydi).

V. Qazish bloklarida tayyorlov-qirqish ishlari – qazish blokida qazib olish uchun zarur

bo‘lgan lahimlarni o‘tkazish (alohida jarayonlarga bo‘linish bu yerda berilmaydi).

G. Qazish ishlari jarayonlari.

Yer osti usuli bilan katta chukurlikda yotgan foydali qazilmalar qazib olinadi. Foydali qazilma konlarini oʻzlashtirishk.oʻ.da Dunyo okeanida konlarni oʻzlashtirish va dengiz tubidan foydali qazilmalarni chiqarib olish aloxida urin egallaydi. Dunyo boʻyicha ochiq usul bilan 60% ga yaqin metall rudalari, 85% nometall rudalar, 100% noruda foydali kazilmalar va 35% ga yaqin kumir qazib olinadi.

Yer qaʼridan qattiq, suyuq va gazsimon foydali qazilmalarni chiqarib olishning oʻzaro boglangan kon ishlari jarayoni majmui. Foydali qazilma konlarini oʻzlashtirishk.oʻ.ning ochiq (karyer), yer osti (shaxta), burgʻi quduqlari va dengiz tubidan olish (dengiz sathidan pastdagi ishlar) usullari mavjud. Ochiq va yer osti usullaridan qattiq foydali qazilmalarni, burgʻi quduqlaridan esa, asosan, suyuq va gazsimon foydali qazilmalarni chiqarib olishda foydalaniladi. Yer osti usuli bilan katta chukurlikda yotgan foydali qazilmalar qazib olinadi.

Yer qaʼridan qattiq, suyuq va gazsimon foydali qazilmalarni chiqarib olishning oʻzaro boglangan kon ishlari jarayoni majmui. Foydali qazilma konlarini oʻzlashtirishk.oʻ.ning ochiq (karyer), yer osti (shaxta), burgʻi quduqlari va dengiz tubidan olish (dengiz sathidan pastdagi ishlar) usullari mavjud. Ochiq va yer osti usullaridan qattiq foydali qazilmalarni, burgʻi quduqlaridan esa, asosan, suyuq va gazsimon foydali qazilmalarni chiqarib olishda foydalaniladi. Yer osti usuli bilan katta chukurlikda yotgan foydali qazilmalar qazib olinadi.