Reja: Sanoq sistemasi haqida tushuncha

§ Sonlarni bir sanoq sistemasidan boshqa sanoq sistemasiga o’tkazish.
Mavzusi bo’yicha Fotima Setmamatovaning
3-mavzu : § Sonlarni bir sanoq sistemasidan boshqa sanoq sistemasiga o’tkazish.
Darsning maqsadi:

-Turli sanoq sistemasidagi sonlarni o’n asosli sanoq sistemasiqa o’tkazishni o’rganish.

-O’nlik sanoq sistemasidagi sonlarni boshqa sanoq sistemasiga o’tkazishni o’rganish.

-Ikkilik sanoq sistemasidagi sonlarni sakkizlik sanoq sistemasiga va aksincha ,sakkizlik sanoq sistemasidagi sonlarni ikkilik sanoq sistemasida triadalar yordamida o’tkazish usullarini tushuntirish.

Asosiy tushunchalar:

Sanoq sistemalar, Ikkilik sanoq sistemasi, sakkizlik sanoq sistemasi,o’n oltilik sanoq sistemasi,triada,tetrada, Sonlarni bir sanoq sistemasidan sistemasiqan boshqa sanoq sistemasiga o’tkazish.

Mavzuni boshlashga hozirlik:

Informatika va hisoblash texnikasi darsligi.Mavjud elektron darslik.Kompyuter.

Shakli guruh bo’lib ishlash.

Metodi ya’ni uslubi: interfaol va yozma ,ma’ruza

1.Tashkiliy qism

Davomat ,sinf jurnalini toldirish ,ko’rgazmali qurollar va jihozlarni darsga tayyorlash.

2.Uy vazifani tekshirish va baholash

3 Yangi mavzuni yoritish

Aqliy hujum metodida

O’quvchilar fikrini jamlash va mustahkamlash uchun savollar:

1.Birinchi kompyter qachon va qayerda ishlab chiqarilgan?

2.Hozirgi zamon kompyuteri qurilmasiga asos solgan olim kim?

3. Elektron hisoblash mashinasi bilan kompyuterning farqi nimada?

4.Operatsion sistema nima?

5. WINDOWS sozining ma’nosi nima?

6.Dastlabki hisoblash vositasi nima bo’gan?

7.Siz hayotingizda qo’llanib kelayotgan sanoq sistema qaysi sanoq sistemaga kiradi?

8.O’nlik sanoq sistemasida qaysi raqamlar ishtirok qiladi?

9.Pazitsiyali va pozitsiyali bo’lmagan sanoq sistemalarning farqi nimada?

Krosvord

1 2 3 4 5 6 7

a

x

b

o

r

o

t

n

a

a

p

o

p

i

a

b

y

e

b

e

m

l

a

t

r

o

n

e

o

r
a

d
g

Vertikaliga

1.Insonga uzluksiz ta’sir etib turuvchi axborot

2.Axborot turi

3.Axborotning o’lchov birligi

4.Internetning ko’rinishini ta’minlaydigan brouzer nomi.

5.Insonga o’xshash harakat qiluvchiqurilma.

6.Ochish buyrug’i

7. Joriy vaqt haqidagi ma’lumot

Gorizontaliga

8. Informatikaning asosiy tushunchasi.

Mavzuni yoritish:

Siz o’tgan darslarda turli sanoq sistemalarning kelib chiqishi tarixini o’gandiniz.

Masalan 10 lik sanoq sistmasi bobomiz Al-Xorazmiy olib kelgan. 0 sonini yozmaslik xatolikka olib kelishini isbotlab bergan.Shuning uchun ham 10 lik sanoq sistemasida 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 raqamlari ishtirok qiladi.

8 lik sanoq sistemasida 0,1,2,3,4,5,6,7 raqamlari ishtirok qiladi.

16 lik sanoq sistemasida 0,1,2,3,4,5,6,7 ,8,9, A,B,C,D,E,F lar ishtirok qiladi,bunda

A-10,B-11,C-12,D-13,E-14,F-15 ni ifodalaydi.

Qadimgi ba’zi xalqlar ishlatadigan sonlar alifbosida Qadingi Afrika qabilalarida 5 lik,Inglizlarda 12 lik sanoq sistemasi, Fransuzlarda 60 lik sanoq sistemalari ishlatilgan.

Bu sanoq sistemalarning ba’zilari tabiiy hisoblash vositasi bo’lmish,qo’l

barmoqlarimiz asosiy o’rin tutadi.Kaftimizning boash barmog’ini buksak va qolgan barmoqlarimiz bo’g’inlari 12 tadan iboratligini ko’ramiz.12 lik sanoq sistemasi uchun vosita sifatida ana shundan foydalanilgan.

Bizning hayotimizda sodir bol’adigan har bir narsa tabiat qjnunlari bilan bo’g’liq ekanligiga guvohmiz.

Bugungi mavzumizdagi sanoq sistemalari ham bir-biri bilan bog’liq.

K L A S T E R

Turli asosli sanoq sistemalaridagi sonlarni o’n asosli sanoq sistemasiga o’tkazish.

4-mavzu. Kod haqida tushuncha. Kod tavsifi
Kod (frans. code, lot. codex — qonunlar majmui) — 1) turli axborotlarni ifodalovchi shartli belgilar (timsollar) tizimi. Kod belgilarining biror maʼnoni anglatgan tugal ketmaketligi soʻz deyiladi. Kod soʻzlarida foydalaniladigan turli timsollar soni uning a s o s i deyiladi. K.ni yozma tarzda ifodalash uchun koʻpgina raqamlar, sonlar (mas, 0; 1; …57; 927 va boshqalar), maxsus belgilar [mas, " — " (tire), " . " (nuqta) va ularning „omixta“lari] ishlatiladi (qarang Morze alifbosi, Telegraf kodi); 2) raqamli hisoblash mashinalari (RHM) da programmalar (dasturlar) tayyorlash uchun qoʻllaniladigan shartli belgilar tizimi. RHM da koʻpincha ikkilik pozitsion K. va ularga keltiriladigan K. qoʻllaniladi. RHM da arifmetik amallarni bajarishda algoritmlarni soddalashtirish uchun toʻgʻri, teskari, qoʻshimcha K.lardan foydalaniladi. Toʻgʻri K., odatda, sonlarni RHM ning xotira qurilmasida saqlashda, teskari va qoʻshimcha K.lar esa sonlar ustida arifmetik va boshqa amallarni bajarishda ishlatiladi; 3) telemexanikad a — maʼlumotlarni aloqa kanali orqali uzatish uchun moʻljallangan signallar tizimi; bunda radio xalaqitlarga turgʻunlikni taʼminlash uchun korretsiyalovchi (tuzatuvchi) K.lar tuziladi. K.ning ayrim elementlarini ifodalash va uzatish uchun amplitudasi, chastotasi, fazasi va boshqa alomatlari turlicha boʻlgan signallar qoʻllaniladi; 4)astronomiyada — kometalar, yangi va oʻrta yangi yulduzlar kashf qilinganligi, sayyoralarda noyob hodisalar koʻzatilganligi va boshqa haqida rasadxonalar va astronomik telegrammalar xalqaro markaziy byurosi orasida oʻzaro telegraf axborotlari almashishda qoʻllaniladigan soʻz va raqamlar tizimi. Shakli Xalqaro astronomiya ittifoqi, KOSPAR (Ilmiy uyushmalar xalqaro kengashi) va boshqa xalqaro ilmiy tashkilotlar tomonidan belgilanadigan K. va axborot-bibliografik K.dan foydalaniladi. Sunʼiy kosmik obʼyektlarni kuzatish st-yalarining ishini uyushtirish uchun maxsus K. tuziladi; 5) harbiy K. — harbiy mazmundagi maxfiy maʼlumotlarni yashirin uzatish uchun qoʻllaniladigan shartli belgilar tizimi. Shartli belgilar shtablar tomonidan tuzilishi va raqamli, harfli va boshqa maxsus belgili boʻlishi mumkin. Umumiy qoʻshin K.lari va maxsus (bir qoʻshin turi yoki qurolli kuchlar xili, mas, aviatsiya, harbiy havo kuchlari, artilleriya va x.k.) Klar boʻladi. Maʼlum qisqa vaqt uchun yoki jang va operatsiya vaqtlari uchun tuzilgan soʻzlashuv qamda radiosignal jadvallari eng va sodda harbiy K. hisoblanadi.[1]