Reja: To`qish tsexi ishlab chiqarishda Pardozlash potok liniyasidagi Titish, savash, xolst tayyorlash agregatidagi To`qish tsexi ishlab chiqarishda

Titish, savash, xolst tayyorlash agregatidagi
Yigiruv potok liniyasi paxta tolasiga ma`lum ketma-ketlikda ishlov berish - paxta toylarini titish-savash, xas cho`plardan tozalash, tarash, pilta tayyorlash va ip yigirish protsesslarini o`z ichiga oladi. Bu protsesslarning avtomatlashtirilgan potok liniyasi asosida o`tishini ta`minlash katta texnika va iqtisodiy afzalliklar keltirib chiqaradi. Masalan, titish – savash, xolst tayyorlash va tarash mashinalaridan iborat agregatlashtirilgan hamda avtomatlashtirilgan potok liniyasida paxta tolasi bir texnologik mashinadan ikkinchisiga pnevmotransport va transportyorlar yordamida uzatiladi, natijada asosiy texnologik protsesslar bilan bir qatorda yordamchi protsesslar (transport vositalari) ham avtomatlashtirilgan bo`ladi. Kondenser, chang hamda begona aralashmalardan tozalovchi fil’trlash qurilmalarini pnevmatransportning ventilyatorlari asosiy ishchi mashinalar bilan bog’langan (bloklangan) holda ishga tushadi va ishdan to`xtaydi. Titish-savash agregatining ishga tushishi pnevmatransport ventilyatorining undan keyin kondenser va fil’trlovchi qurilmalar ventilyatorlarining ishga tushishi bilan boshlanadi va tarash mashinasigacha bo`lgan oraliqda 33 – 36 elektr yuritmani boshqarishni o`z ichiga oladi. Bunday murakkab sistemani boshqarish sxemasini darslikda to`la aks ettirish mumkin bo`lmagani sababli 196 – rasmda mashina M1 M2 va eng oxirgi Mp mashinalarni boshqarishning printsipial sxemalari keltirilgan.
Mashina Mp ishga tushishi bilan liniya normal ishlay boshlaydi. Uning magnitli ishga tushirgichining kontakti Sn boshqarish pultidagi signal lampa 2SL ni yoqadi. Biror sababga muvofiq potok liniya ishdan to`xtasa, signal lampa (qizil chiroq) 1SL yoqiladi.
Agregatlashtirilgan titish-savash potok liniyasi ishga tushirilishi oldidan unda xizmat qiluvchi, sozlovchi ishchilarni ogohlantiradigan yorug’lik hamda ovozli signalizatsiya sistemasi qo`llaniladi.
Agregatlashtirilgan titish-savash potok liniyasi quyidagicha ishga tushiriladi.
Potok liniya (agregat) ning hamma elektr yuritmalari M1, M2, Mn elektr tarmog’iga uzgich avtomat A orqali ulanadi, lekin liniya hali ishga tushmagan bo`ladi. Bu to`g’rida signallovchi qizil chiroq 1SL yoqilib turadi.
Potok liniyani avtomatik rejimda ishga tushirish oldidan uning hamma texnologik mashinalari berilgan rejimga yoki ishlab chiqarish planiga muvofiq sozlangan bo`lishi kerak. Buning uchun uzib-ulagich UU (pereklyuchatel’) ni sozlash rejimiga ulaydigan kontaktlari 3,4 ulanadi, shunda avtomatik rejim kontaktlari 1, 2 uzilgan bo`ladi. Texnologik mashinani berilgan planga muvofiq sozlash ishi boshlanadi.
Birinchi mashina M1 ni sozlash uchun uni yuritish knopkasi S3 bosiladi. SHunda elektr toki boshqarish zanjirining kuchlanishini kamaytiruvchi transformatori T ning ikkinchi chulg’ami, potok liniyani to`xtatish knopkasining yopiq kontakti S2, avariya knopkasining yopiq kontakti SA, uzib-ulagich UU kontkaktlari 3, 4 rejimini to`xtatish knopkasining yopiq kontakti S4 orqali birinchi mashinaning magnitli ishga tushirgichini elektromagnit chulg’ami K1 va issiqlik relesining yopiq kontakti RI lardan o`tadi. SHunda magnitli ishga tushirgich o`zining asosiy kontaktlari K1 va blok kontakti BK1 ni ulaydi. Birnchi mashina M1 ishga tushadi. Sozlash protsessi tamom bo`lgach, to`xtatish knopkasi S4 bosiladi, uning kontakti uzilishi bilan elektromagnit chulg’ami K1 dan tok o`tmaydi, magnitli ishga tushirgichning kontaktlari uzilib, mashina M1 ishdan to`xtaydi. Xuddi shu yo`l bilan potok liniyaning hamma mashina va mexanizmlari berilgan planga muvofiq qo`l bilan boshqarish rejimida sozlanadi. Sozlash protsesslari tamom bo`lgach, potok liniyaning normal ish rejimi avtomatik rejimga o`tkaziladi. Buning uchun uzib-ulagich UU ning 1, 2 kontaktlari operator tomonidan ulanadi, 3, 4 kontaktlari uzilgan bo`ladi.
Potok liniyani (agregatni) ishga tushirish, ishga tushirish signalizatsiyasi bilan boo`lanadi. Buning uchun signalizatsiya knopkasi S1 bosiladi. SHunda vaqt relesining chulg’ami RV1 dan va sirena S dan tok o`tadi. Vaqt relesining kontakti (RV) ni ulab knopka S1 kontaktini bloklab qo`ygan bo`ladi. Sirena S ovozi vaqt relesining kontakti 2RV1 ulanguncha (5-10 sekund) davom etadi. Signalizatsiya uchun belgilangan vaqt o`tishi bilan vaqt relesining kontakti 2RV1 ulanadi, boshqarish relesining elektromagnit chulg’ami RB dan tok o`tadi. Boshqarish relesining kontaktlari 1RB, 2RB, 3RB ulanadi va 4RB kontakti uziladi. SHunda vaqt relesining kontaktlari 1RV1 va 2RV1 ham uziladi. Sirena ovozi tinadi.
Boshqarish relesining kontakti 2RB ulanishi bilan mashina M1 ning magnitli ishga tushirgichini elektromagnit chulg’ami K1 dan tok o`tadi. Uning kontaktlari K1 va BK1 ulanib, texnologik liniya pnevmotransportining ventilyatori M1 ishga tushadi. SHundan keyin vaqt relesi RV2 ning kontakti ma`lum berilgan kechikish bilan ulanadi va ikkinchi texnologik mashina M2 ning magnitli ishga tushirgichining elektromagnit chulg’ami K2 dan tok o`tadi. Uning kontaktlari K2 va BK2 ulanishi bilan M2 ishga tushadi. Mashina va mexanizmlarning qolganlari ham vaqt relesi yordamida birin-ketin avtomatik ravishda ishga tushadi. Texnologik mashinalarning eng so`ngisi APK markali ish rejimi boshlanadi. Mashina MP ning magnitli ishga tushirgichining kontakti KP ulanishi bilan liniyaning normal rejimini ko`rsatib turuvchi signal lampa 2SL yonadi.
Potok liniya ishdan to`xtashi uchun operator tomonidan S2 knopka bosiladi, shunda potok liniyasining boshqarish zanjiri to`la toksizlanadi va hamma mashinalar ishdan to`xtaydi.
Potok liniyada nosozlik yuz bergan hollarda avariya knopkalari SA operator tomonidan bosiladi.
Amalda potok liniyalarini boshqarishni avtomatlashtirish uchun komanda apparatlar va releli signal tarqatkichlardan keng foydalaniladi.
Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish tarmoqlar faoliyatida inqilob qildi, yengil sanoat ham bundan mustasno emas. Bu ishlab chiqarish jarayonlarini soddalashtirish, xatolarni kamaytirish va ishlab chiqarishni maksimal darajada oshirish uchun mashinalar, dasturiy ta'minot va boshqa avtomatlashtirilgan vositalardan foydalanishni o'z ichiga oladi. Ushbu kurs ishida biz engil sanoatda texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishni yo'lga qo'yishni o'rganamiz.
Ushbu kurs ishining birinchi qismida avtomatlashtirish tushunchasi va uning yengil sanoatda qo‘llanilishi haqida ma’lumot berilishi kerak. Yengil sanoatda avtomatlashtirishning samaradorlikni oshirish, mehnat sarfini kamaytirish va mahsulot sifatini yaxshilash kabi afzalliklarini muhokama qiling. Yengil sanoatda kesish, tikish, to‘qish kabi jarayonlarning avtomatlashtirilgan turlariga misollar keltiring.
Ushbu kurs ishining keyingi qismida yengil sanoatda qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan turli xil avtomatlashtirish turlari qamrab olinishi kerak. Ba'zi misollar quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Dasturlashtiriladigan mantiqiy kontrollerlar (PLC)
Robototexnika va robototexnika tizimlari
Kompyuter yordamida loyihalash va ishlab chiqarish (CAD/CAM) dasturiy ta'minoti
Mashina ko'rish tizimlari
Avtomatlashtirishning har bir turini tasvirlash uchun rasm va diagrammalarni qo'shing.
Ushbu bo'limda engil sanoatda texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishni yo'lga qo'yish bosqichlari muhokama qilinishi kerak. Avtomatlashtirilishi mumkin bo'lgan jarayonlarni aniqlash va tegishli avtomatlashtirish texnologiyasini tanlash kabi zarur bo'lgan dastlabki tayyorgarliklarni tavsiflashdan boshlang. Amalga oshirish jarayonida ishtirok etayotgan muhandis va texnik xodimlarning rolini muhokama qiling. Keyinchalik, loyihalash, sinovdan o'tkazish va ishga tushirish kabi haqiqiy amalga oshirish bilan bog'liq bosqichlar haqida umumiy ma'lumot bering.
Yengil sanoatda avtomatlashtirishning afzalliklari
Ushbu bo'limda engil sanoatda avtomatlashtirishning afzalliklari muhokama qilinishi kerak. Ba'zi afzalliklarga quyidagilar kiradi:
Ishlab chiqarish tezligi va ishlab chiqarishning ortishi
Mahsulot sifati va mustahkamligi yaxshilandi
Mehnat xarajatlarini kamaytirish
Xavfsizlikni oshirish va ish joyidagi baxtsiz hodisalarni kamaytirish
Avtomatlashtirishni tatbiq etgan kompaniyalar va ular amalga oshirgan imtiyozlarga misollar keltiring.
Avtomatlashtirishning qiyinchiliklari va cheklovlari
Ushbu bo'limda engil sanoatda avtomatlashtirishni amalga oshirishda yuzaga kelishi mumkin bo'lgan ba'zi qiyinchiliklar va cheklovlarni muhokama qiling. Bularga avtomatlashtirish texnologiyasining narxi, maxsus ko'nikmalar va treninglarga bo'lgan ehtiyoj va avtomatlashtirishning bandlikka ta'siri kiradi. Ushbu qiyinchiliklarni qanday hal qilish va yengish mumkinligi haqida munozarani qo'shing.