Reja: Xronologiya haqida tushuncha va uning turlari

Abu Rayhon Beruniy, angl-saks solnomachisi Beda Dostopochtenniy va Kirik bordir⁵.
Beda Dostopochtenniy (672 yoki 673-626 yillar) Nortumbriyalik monax bo`lib, uning davrida Nortumbriya Angliyaning madaniy markazi edi. B. Dostopochtenniy Uirmutda (Shu yerda tug`ilgan) va monastirlarda yashab, lotin tilida asarlar yozgan. U tomonidan yozilgan «Dunyoning olti yoshi haqida» asari o`rta asrlarning eng mashhur tarixiy xronologik manbasidir. Unda Xristos tug`ilgandan boshlab, hodisalar bayon etilgan. Shuningdek, grammatikaga oid ishlar bo`lib, Angliyaning 7-8 asrlar va undan oldingi davrning asosiy yozma manbasi hisoblanadi. Ayniqsa, uning 731 yilga qadar Britaniyaga yurishlar qilgan Yuliy Sezar haqidagi asari mashhurdir. Angliyada B. Dostopochtenniyni «ingliz tarixining otasi» deb atashadi. U G`arbdagi so`nggi o`rta asrlar davrining teorik xronologiyasi bo`yicha yirik olim sanaladi.
Tarixiy xronologiya fani rivojiga Abu Rayhon ibn Ahmad al-Beruniy (973-1048 ba`zi manbalarda 1051 yillarda) katta hissa qo`shgan. Buyuk olim Xorazmda tug`ilib, 1017-1018 yillar Mahmud G`aznaviy tarafidan G`azna shahriga olib ketilib, o`sha yerda istiqomat qilgan. Beruniy arab, fors tillarida asar yozgan. U sanskrit, grek, suriya va Qadimgi yahudiy tillarini bilgan. Uning asarlari matematika tarixi, geografiya, astranomya, fizika, mineralogiya, etnografiya haqida bo`lib, bugungi kunda ham o`z qimmatini yo`qotmagan. Beruniyning xalqlar o`rtasidagi do`stlik haqida aytgan so`zlari qimmatlidir.
Buyuk qomusiy olim asarlari orasida tarixiy asarlar, Shuningdek, tarixiy xronologiyaga oid asarlari ham mavjud. Bo’lar «O`tmish avlodlaridan qolgan yodgorliklar» va «Hindiston» asarlaridir. «Hindiston» asari 1000 yilda yozilgan bo`lib, turli asarlardagi mashhur xalqlarning to`liq ta`rifi keltirilgan. Beruniy ushbu asar uchun ma`lumotlarni Mahmud G`aznaviyning Hindistonga yurishi davrida to`plagan hind mualliflarining hisobotlari, sanalari, qadimgigrek va forslarning ma`lumotlarini keng tadqiq etish asosida yozilgan. Beruniyning buyukligi u tomonidan Sharqda birinchi bor Yerning shar shaklini-globusni yaratishidir. Uning Yana bir buyukligi Shundan iboratki, u Quyoshning yer atrofida emas, yerning Quyosh atrofida aylanishini bashorat qilganligidir.
Hozirgi paytda tarixiy xronologiyani fan sifatida XVI asrda frantsuz olimi