Reja: yer kurrasida va materiklar ichida namlikning aylanishi Yer kurrasida suv muvozanati Suvning tabiatdagi va inson xayotidagi ahamiyati 1

Yer kurrasi va uning ayrim qismlari suv muvozanati elementlarining miqdoriy qiymatlari

Yer kurrasi qismlari	Maydoni	Yog’in		Bug’lanish		Oqim
	mln. km	ming km	mm	ming km	mm	ming km	mm
Dunyo okeani	361	458	1270	505	1400	47	130
Quruqlikning chekka oqimi qismi	119	110	924	63	529	47	395
Quruqlikning ichki oqimi qismi	350	9	300	9	300	-	-
Quruqliklar	149	119	800	72	485	47	315
Yer kurrasi	510	577	1130	7	1130	-	-

2-jadvaldagi ma‘lumotlar “Mirovoy vodny balans i vodne resurs Zemli” (Leningrad, Gidrometeoizdat, 1974 g.) kitobidan olingan bo’lib, ancha munozaralidir. Masalan, P.Xaggetning “Geografiya-sintez sovremennx znaniy” (Nyu-York, London 1975) monografiyasida Dunyo okeani yuzasidan buladigan bug’lanish miqdori 336 ming km³ ga teng. Ushbu kitobda Yer kurrasining boshqa qismlari uchun keltirilgan ma‘lumotlar ham 2-jadvaldagi raqamlardan keskin farq qiladi.
3 Suvning tabiatdagi va inson hayotidagi ahamiyati. Suvning Yerdagi hayot uchun ahamiyati beqiyosidir. Uzining uzluksiz xarakati tufayli suv Yer kurrasida kuzatiladigan barcha tabiiy jarayonlarda ishtirok etadi. Akademik V.I.Vernadskiyning ta‘biri bilan aytganda suvning geografik qobiqdagi ishini miqdor jixatdan Quyosh radiatsiyasi bilan taqqoslasa buladi, sifat jixatdan esa uning o’rnini hech narsa bosa olmaydi.
Ison qadim zamonlardan boshlab suvdan turmush ehtiyojlarini qondirishda eng sodda usullarni qo’llab foydalanib kelgan bo’lsa, xozirgi kunga kelib suv maxsus inshoot va qurilmalar yordamida tinitilib, tabiiy yoki sun‘iy ravishda tozalanib, kerak bulgan hollarda zararsizlantirilib ishlatilmoqda.
Qishloq xujaligi va sanoatda suvning o’rnini hech narsa bosa olmaydi. Masalan, bug’doydan olinadigan xosilning har bir tonnasi uchun 1500 tonna, 1 t sholi uchun 4000 t., 1 t paxta tolasini yetishtirish uchun 10000 tonnagacha suv talab etiladi. Sanoatda 1 t g’isht tayyorlash uchun 1-2 t, 1t ko’mir qazib chiqarish uchun 3 t, 1 t pulat, qog’oz ishlab chiqarish uchun esa 250-300 t suv zarur buladi. 1 t sintetik tola ishlab chiqarish vaqtida esa 4000 t gacha suv talab etiladi. 1 t ip gazlama tayyorlash uchun 10 t suv sarflansa, ba‘zi bir sintetik tolalardan 1 t gazlama tayyorlash uchun 3000 t suv talab etiladi.
Suv havzalarining eng arzon transport vositasi ekanligi ham hammaga ma‘lum. Suv transportining xalq xujaligini rivojlantirishdagi ahamiyati beqiyosdir. Shu maqsadda dunyodagi ko’p daryolar kanallar orqali bir-biri bilan va dengizlar bilan tutashtirilgan.
Daryolar juda katta energiya manbaidir. Shu sababli ko’pgina daryolarda eng arzon elektr energiyasi beruvchi GES lar qurilgan va qurilmokda.